رادیوسیتی، صدای شهر بود

معراج قنبری

پاتوقی برای طبقه ممتاز. سینمایی برای تماشای فیلم‌های روز دنیا. جوان‌های شیک‌پوش و ماشین‌های آخرین مدل در تهران رو به تجدد. محلی برای دید و بازدید روشنفکران‌ روزگار. سینمایی که بلیت آن در بازار سیاه به چند برابر قیمت فروخته می‌شد. روزهای پنجشنبه بعدازظهر، پایین‌تر از میدان ولیعهد (ولیعصر) غوغایی برپا بود.
کار ساخت سینما رادیوسیتی در زمینی به مساحت 1300متر، از سال1335 آغاز شد و در ادامه سند مالکیت و اساسنامه‌ای به‌نام «شرکت سهامی میامی» در سوم مهرماه 1336 صادر شد. طراح و معمار این سینما حیدرغیایی شاملو یکی از پیشگامان معماری مدرن ایران بود. نمای ورودی ساختمان به سبک آینده‌نگر طراحی شده و در طراحی آن از فرم‌های منحنی و مستقیم استفاده شده بود. چراغ‌های نئون قرمز رنگی که در این ساختمان به‌کار رفته بود سینماهای هالیوود را به یاد می‌آورد.
 درهای تمام شیشه ورودی از سمت خیابان ولیعصر باز می‌شد. سالن انتظار هم دارای چندین ستون مرمر بود که با پلکان مارپیچی، به شکل زیبایی این سالن را به بالکن سالن نمایش متصل می‌‌کرد. کف این سالن هم از سنگ مرمر سفید پوشیده شده بود. سینما رادیوسیتی دارای یک سالن اصلی بزرگ و یک طبقه بالکن و ظرفیت 1400نفر با صندلی‌های مخمل قرمز رنگ بود.
قرار بود این سینما با نام «صدای شهر» افتتاح شود. عباس بهارلو در شماره هفتم پادکست «رادیونیست»‌ در گفت‌وگویی با نگارنده چنین روایت می‌کند: «قصه تغییر نام سینمای صدای شهر به سینمای رادیوسیتی از این قرار است که قبل از آنکه پروانه سینمای صدای شهر به نام مجید اخوان صادر شود، شرکت سهامی میامی در نامه‌ای به فتح‌الله جلالی- وزیر کشور- تقاضا می‌کند که با این تغییر نام موافقت شود. عبارت دقیقی که در این نامه آمده چنین است: «چون مالکان این سینما با سینما رادیوسیتی نیویورک همکاری دارند، به‌منظور حفظ این همکاری و آنکه بتوانند بهترین فیلم‌ها را برای نمایش خریداری و وارد کنند، با تغییر نام سینمای صدای شهر به سینمای رادیوسیتی موافقت شود»‌. در نتیجه وزارت کشور با این تغییر نام موافقت می‌کند و سینما رادیوسیتی با همین نام افتتاح می‌شود».
27 شهریورماه 1337و شبی فراموش نشدنی در تاریخ سینمای ایران. عباس بهارلو در ادامه همان گفت‌وگو می‌گوید:«سینما رادیوسیتی دو شب افتتاحیه داشت. شب اول سه‌شنبه 25شهریور 1337 و شب دوم چهارشنبه 26 شهریور. در شب اول فیلم «خورشید همچنان می‌درخشد» هنری کینگ نمایش داده شد و در شب دوم فیلم «گوهرفروشان مهتاب» به کارگردانی روژه وادیم. در هر دوشب گروهی از امرای ارتش، صاحب‌منصبان، مدیران دولتی و تعدادی از منتقدان و روزنامه‌نگاران دعوت شده بودند. آنچه در وهله اول جلب‌توجه می‌کرد، طراحی، دکوراسیون داخلی و زرق و برق و چراغ‌های نئونی بود که سرتاسرنمای بیرونی را پوشانده بود. قبل از نمایش فیلم‌ها جمعیت حاضر با نوشیدنی و چای و شیرینی پذیرایی شده و در زمان ورود به سالن، با یک پرده‌ عریض مواجه می‌شدند. در هر دو شب قبل از نمایش فیلم اصلی، برنامه‌های آینده سینما نمایش داده می‌شد. فیلم «سلطان من»، سپس«سلام بر غم» و فیلم سوم «خاطرات فراموش نشدنی»، فیلم‌هایی هستند که در هفته‌های بعد در همین سینما نمایش داده شدند».
فیلم علمی - تخیلی «حباب»، نخستین فیلم سه‌بعدی نمایش داده شده در تهران در همین سینما بود. رادیوسیتی در طول عمر 20 ساله خود، تنها دو فیلم ایرانی را نمایش داد. نخست فیلم «فریاد نیمه‌شب» ساخته ساموئل خاچیکیان که 38 شب در این سینما اکران شد و دوم، فیلم پُر سر و صدای «خشت و آینه» به کارگردانی ابراهیم گلستان در دی‌ماه 1344 که به‌مدت 3 هفته روی پرده بود.
سینما رادیوسیتی در دهه1350 از منظر کیفیت فیلم‌های نمایش داده شده روبه افول گذاشت و آن جایگاه فاخر و متفاوت خود را از دست داد. روزگار نمایش فیلم‌های سرگرم‌کننده ایتالیایی فرا رسیده بود؛ فیلم‌هایی که دیگر آن مخاطب روشنفکر را به رادیوسیتی نمی‌کشاند.
سال1351 سازمان مجاهدین خلق بمب آتش‌زایی در این سینما انداخت. خسارت‌ها عمده نبود و سینما به‌سرعت مرمت و بازگشایی شد. روزهای انقلاب از راه رسید و در سال1357، سینما در آتش خشم برخی از مردم که آنجا را محلی برای نمایش فیلم‌های منافی عفت می‌دانستند، سوخت و تعطیل شد. در روزگار جدید از سال1358 تا 1366 به داروخانه تبدیل شد. جایی برای داروهایی نادر در روزگار جنگ. در 3 دهه بعد از آن نیز جایی برای تجمع بی‌خانمان‌ها و معتادان بود و مدتی نیز در نقش انبار سازمان هلال احمر. بنیاد شهید، مالک فعلی سینما رادیوسیتی است و در یک سال گذشته زمزمه‌های فروش و تخریب این بنای ثبت ملی به گوش می‌رسد. برای دریافت اطلاعات جامع درباره این سینما شما را به شنیدن شماره هفتم از پادکست رادیونیست‌ دعوت می‌کنم. نگارنده خود در این برنامه با فریدون جیرانی، هوشنگ گلمکانی، پرویز جاهد، سعید مطلبی، محمد رحمانیان، عباس بهارلو، سیروس الوند و... درباره سینما رادیوسیتی گفت‌وگو کرده است.