نقش‌آفرینی بی‌کم‌وکاست اضطراب

نگار حسینخانی ـ روزنامه‌نگار



چرا با شروع فصل پاییز همیشه باید منتظر روزهایی با چهره متفاوت بود؟ انگار خاصیت این فصل نه در گیاه که از ریشه تک‌تک ما خود را بالا کشیده و لرز را بر ما تحمیل می‌کند؛ پاییز دزد، پاییز لرزهای شبانگاهی و پاییز برگ‌ریز. اما تعبیر ما از پاییز فقط در کلمه محدود نمانده است. این فصل به‌گونه‌ای خود را به جسم و روح ما تحمیل می‌کند که انگار گریزی از آن نیست. هرچند امسال با همه تفاوت‌هایش هر روز این مفعول‌بودن را به ما تحمیل کرده است، اما وقتی از آمدن پاییز صحبت می‌شود، از پاییزی متفاوت نام می‌برند که با گذشته‌های خود نیز تفاوت‌هایی خواهد داشت. قرار است چه اتفاقی رخ دهد؟ آیا هجوم بی‌تفاوت کرونا بر جامعه قرار است دست‌یاری‌ای چون پاییز با خود داشته باشد؟ آیا این همه زیبایی در فصل خزان در فریبی پیچیده شده و ما را مرعوب خود خواهد کرد؟ درباره همه این نگرانی‌ها با کورش ساسانی، روان‌درمانگر صحبت کرده‌ایم.




با شروع فصل پاییز، مردم چه شرایطی را از نظر روانی تجربه خواهند کرد؟
اگر بخواهیم موضوع پاییز را به تنهایی و به‌عنوان فصلی از سال درنظر بگیریم، این روشن است که تغییر از فصل تابستان به پاییز اغلب با مسائل روانی همراه است؛ مشکلاتی که از هر فرد به فرد دیگر و بسته به شرایط زندگی افراد متفاوت است. مثلا با کاهش نور در این فصل و ترشح کمتر هورمون ملاتونین، افراد با مشکل کم‌خوابی و یا مسائل ‌خلقی روبه‌رو خواهند شد. اما این تأثیر و تغییر حداقلِ آن چیزی است که می‌توان برای پاییز امسال پیش‌بینی کرد. مردم این روزگار به سمت شرایط سخت‌تری گام برمی‌دارند و اصلی‌ترین دلیل این مشکلات، بی‌ثباتی اقتصادی و فقر فراگیر و روزافزون است.
پس به‌نظرتان، ورود به فصل پاییز ممکن است شرایط زندگی کردن را برای افراد سخت‌تر کند؟
افراد جامعه برخلاف گذشته که با فاصله زمانی بیشتری در وضعیت تهدید مالی قرار می‌گرفتند، حالا هر روز با این مسئله روبه‌رو هستند. این شرایط آزار‌دهنده می‌تواند همه جوانب جسمی و روانی افراد را تحت‌تأثیر قرار دهد. مسئله دیگر آن چیزی است که مردم به‌عنوان هدف و چشم‌انداز برای خود متصور شده بودند که اکنون در بسیاری از بخش‌های زندگی‌شان ویران شده و هر روز افراد بیشتری در ترسیم چشم‌اندازهای تازه، ناتوان‌تر می‌شوند. از سویی، کاهش ارزش پول ملی توان مهاجرت کردن را برای قشری که قبلاً از چنین امکانی برخوردار بودند، محدود کرده و گریختن از این وضعیت برای بسیاری ناممکن شده است. به استثنای قشر خاصی که همچنان می‌توانند به گزینه مهاجرت فکر کنند، اکثر مردم جامعه، دیگر قادر به انجام چنین تصمیم‌گیری‌هایی نیستند. حال شیوع ویروس کرونا و موج‌های جدید این پاندمی را هم به چنین وضعیتی اضافه کنید. با توجه به اینکه مردم اراده‌ای برای مبارزه با این بیماری نمی‌بینند، کرونا هم اهرمی برای آسیب و مرگ‌ومیر بیشتر شده است.
پیش‌بینی‌تان از پاییز پیش‌رو چیست؟
از نظر روانی ویروس کرونا هرچه ماناتر شود، منابع محدود عاطفی و روانی مردم را بیشتر از بین خواهد بُرد. اضطراب، استرس، افسردگی، خشم و مسائل بین فردی باعث می‌شود پیش‌بینی مثبتی از پاییز پیش‌رو نداشته باشیم.
برای گذر از این ورطه و آسیب کمتر، چه راهکارهایی را به مردم پیشنهاد می‌کنید؟
کاری که می‌توان در این وضعیت انجام داد در وهله نخست مراقبت از جسم و روان است که در این مرحله نیز افراد نیاز به تغذیه مناسب، مراجعه به‌موقع به پزشک و رسیدگی به روان خویش دارند. اما همه این موارد نیازمند توان مالی مناسب است که روزبه‌روز از تعداد مردمی که چنین توانی را دارند کاسته می‌شود. در مرحله بعد باید درنظر گرفت که این موارد چقدر برای آدم‌ها در اولویت است و چه میزان از مردم جامعه حاضرند کاری برای جسم و روان خود انجام دهند. تغییرات خلقی پاییز ممکن است به‌عنوان یک اولویت برای عده زیادی از مردم اصلاً مطرح نباشد. تغییرات خلقی در ۲ماه از سال وقتی از تابستان به پاییز می‌رسیم یا از زمستان به بهار وارد می‌شویم وجود دارد، اما امروز با وضعیتی درگیریم که هر روز همین اندازه زندگی‌مان با این تغییرات عدیده و بعضاً ناراحت‌کننده رو در روست. نقشی که استرس در جامعه ایفا می‌کند، حالا در وضعیت از کار انداختن ساختار روانی آدم‌هاست و تاب‌آوری مردم را پایین آورده است. شاید این توصیه‌ها بیشتر برای قشر برخوردار جامعه کارکرد داشته باشد چون هیچ‌کدام از ما در خلأ زندگی نمی‌کنیم و تا حدود زیادی از وضعیت زندگی اطرافیان‌مان مطلع هستیم. جامعه مدام تحت‌تأثیر اتفاقات، اخبار، عقاید و نظرات گوناگون است. بنابراین نمی‌توان بخشی را از جامعه جدا کرده و به این نتیجه برسیم که آن بخش را خوب و باقی را رها کنیم. عبارت «پاییز متفاوت» چندان برای جامعه موضوعیت ندارد، چون براساس جدول مازلو، بسیاری از افراد جامعه درگیر کفِ نیازهای آن جدول هستند. آنها فقط می‌خواهند زنده بمانند و شرایط موجود را بگذرانند. در چنین وضعیتی دیگر، افراد دغدغه مراقبت جسمی و روانی از خود را ندارند.
پس به‌نظرتان به جای پاییز متفاوت، باید گفت جامعه پاییز سختی را خواهد گذراند؟
شاید پاییز امسال برای قشر کوچکی از جامعه مانند پاییزهای دیگر سپری شود اما بخش بزرگی از جامعه پاییز سختی در پیش دارد، زیرا زندگی‌ آدم‌های این بخش از جامعه بیش از همیشه با ابهام و ایهام روبه‌رو است.