موتور سوارها
تنوع در آلودگی
موتورها و موتورسوارها چه مشکلاتی برای تهران ایجاد می‌کنند؟
سمیرا مصطفی‌نژاد ـ روزنامه‌نگار
اول به سمت راست و بعد به سمت چپ خیابان نگاه کن، حالا رد شو. این از نخستین آموزش‌های زندگی شهری است که به کودکان داده می‌شود. اما بزرگ شدن در کلانشهرها روزبه‌روز این آموزش ساده و ابتدایی را بی‌معنی‌تر و بی‌استفاده‌تر می‌کند. به‌ویژه اگر آن شهر مانند تهران درگیر معضلی مانند رشد جمعیت موتورسواران باشد. در چنین شهری تنها جهتی که نیاز ندارید حین عبور از خیابان نگرانش باشید، جهت آسمان است. مطمئن باشید در شرایط عادی قرار نیست موتور یا خودرویی از آسمان به سمت‌تان براند. جز این یک جهت، هر ثانیه بقیه جهت‌ها را باید مدام چک کنید. حتی اگر در حاشیه خیابانی یکطرفه به سمت جریان خودروها در انتظار تاکسی ایستاده‌اید، حواستان به پس سرتان باشد. موتور خبر نمی‌کند. یکهو مانند برق از پشت سرتان سر می‌رسد و وای به حال روزی که ندیده باشیدش. اگر زنده بمانید یا دست و پایی از شما نشکسته باشد، اعتراض و فحاشی موتورسوار که چرا اینجا ایستادی و چرا راه را بستی به هوا بلند می‌شود. تمامی معابر تهران امروز به میراث اجدادی موتورسواران شهر تبدیل شده‌اند؛ پیاده‌روها، فضاهای تفریحی، مسیرهای پیاده‌روی، تمامی جهت‌های خیابان‌ها، کوچه‌ها، بزرگراه‌ها، ورودی پارکینگ خانه‌تان، ورودی مغازه‌ها، پارک‌های بازی کودکان. حتما می‌توانید موارد بیشتری به این فهرست بیفزایید. کشف مسیرهای جدید برای فرار از ترافیک و چراغ قرمز، یکطرفه آمدن در رمپ ورودی و خروجی بزرگراه‌ها، سبقت از سمت راست خودروها، عبور از فاصله میان اتوبوس و ایستگاه اتوبوس حین پیاده شدن مسافران، ویراژ دادن در پیاده‌روها برای دور زدن چراغ قرمز و در کل رد کردن چراغ قرمز بدون هیچ نگرانی و ترسی به نوعی سبک زندگی کاملا رایج و طبیعی میان موتورسواران تبدیل شده است. اینها تنها بخشی از گلایه‌های شهروندی از بی‌نظمی‌هایی است که موتورسواران در شهر ایجاد می‌کنند. این مشکلات در کنار دیگر آسیب‌ها و خطراتی که افزایش مهارنشدنی موتورسواران در شهر ایجاد می‌کنند باعث شده تا معضل موتورسواران به یکی از افسارگسیخته‌ترین معضلات شهر تهران و دیگر کلانشهرهای کشور تبدیل شود؛ در حدی افسارگسیخته که گویی مشابه بسیاری از حوزه‌های دیگر، هیچ نظارتی بر آن وجود ندارد.
آلودگی صوتی
در کشور بیش از 12 میلیون موتورسیکلت و در تهران بیش از 3 میلیون موتورسیکلت تردد دارند. در شرایطی که استاندارد آلودگی صوتی برای موتورسیکلت‌ها در طول روز و در بدنه بزرگراه‌ها باید بین 70 تا 80 دسیبل و در مناطق مسکونی 55 دسیبل A باشد، در شهر تهران اگزوز موتورهایی که از سایلنسر استفاده نمی‌کنند صدایی بیش از 90 دسیبل، بسیار بالاتر از حد استاندارد آلودگی صوتی ایجاد می‌کنند. تردد بیش از 3 میلیون موتورسیکلت به‌ویژه در مناطق مرکزی شهر تهران باعث شده این شهر علاوه بر آلودگی هوا، از لحاظ آلودگی صوتی هم در صدر جدول شهرهای دارای آلودگی صوتی قرار بگیرد. در سال 93 سازمان کنترل کیفیت هوای تهران، سهم موتورسیکلت‌ها از آلودگی صوتی شهر تهران را 49 درصد اعلام کرد که به نظر نمی‌آید با توجه به افزایش آمار موتورسواران، روند آلایندگی صوتی آنها کاهشی شده باشد.
تصادفات منجر به فوت
براساس آمار پزشکی قانونی، در سال گذشته 3 هزار و 304 نفر در اثر سوانح رانندگی مرتبط با موتورسیکلت جان خود را از دست داده‌اند. 61.2 درصد از کشته‌شدگان در این سوانح 18 تا 49 ساله اعلام شده‌اند، 2 درصد از آنها کم‌تر از 10 سال سن داشته‌اند، 11.2 درصد 11 تا 17 ساله بوده‌اند، 9.9 درصد 50 تا 59 ساله و 15.6 درصد 60 ساله و بیش‌تر بوده‌اند. رده سنی 0.2 درصد از قربانیان نیز نامشخص اعلام شده است. اگرچه آمار کشته‌شدگان تصادف‌های به نسبت سال 97 کاهشی 11.8 درصدی داشته است، اما پیمان صابریان رئیس مرکز اورژانس تهران معتقد است تصادفات رانندگی در تهران به‌طور متوسط روزانه جان یک موتورسوار را می‌گیرد. به گفته این مسئول اورژانس، از 350 مصدوم روزانه سوانح رانندگی در تهران، بیش‌تر آنها موتورسوارند. براساس گزارش پزشکی قانونی بالاترین آمار مرگ‌ومیر موتورسواران و قربانیان سوانح تصادف موتورسیکلت‌ها به تهران اختصاص دارد. همچنین آمارها نشان می‌دهد در سال 98 در ازای هر 100 هزار نفر از جمعیت 4 موتورسوار جان خود را از دست داده‌اند. آمارکلی تلفات موتورسیکلت‌سواران در کشور 19.5 درصد از کل تلفات حوادث رانندگی در سال گذشته بوده است.
آلودگی هوا
سهم موتورسیکلت‌ها از وسایل نقلیه پرکاربرد بیش از 35 درصد از کل وسایل نقلیه شماره‌گذاری شده در کشور است. در چنین شرایطی به گفته حسین مقدم، مدیرعامل ستاد معاینه فنی شهرداری تهران، در 5ماه اول سال 1399 تنها 14 موتورسیکلت از بیش از 3 میلیون موتورسیکلت در تهران برای دریافت معاینه فنی به مراکز مربوطه مراجعه کرده‌اند. این رقم در زمان مشابه سال گذشته 196 دستگاه بوده است. در آبان سال 98 سهم موتورسیکلت‌ها از آلودگی هوای تهران 28درصد بوده است. با توجه به 19 درصدی بودن سهم آلایندگی این موتورسیکلت‌ها در سال96، به نظر می‌رسد سال به سال ناتوانی مدیران شهری در مدیریت معضل آلایندگی موتورها افزایش یافته است. میزان آلودگی 10 موتورسیکلت کاربراتوری برابر یک اتوبوس دیزلی فرسوده برآورد شده است. همچنین میزان آلایندگی یک موتورسیکلت کاربراتوری بیش از 4 برابر یک خودروی سواری یورو 2 است.
سرقت و زورگیری
آمار دقیقی از میزان استفاده از موتورسیکلت در جرائم مختلف وجود ندارد. اما محبوبیت موتورسیکلت در میان تبهکاران آشکار است. کافی است در میان اخبار چند ماه گذشته جست‌وجو کنید تا اخباری مربوط به کیف‌قاپی، زورگیری، موبایل‌قاپی، سرقت از خانه، سرقت از خودروها و سرقت از فروشگاه‌ها با استفاده از موتورسیکلت را بیابید. مقرون به صرفه بودن، سرعت بالای موتورسیکلت، قابلیت راندن آن از مسیرهای باریک و پرترافیک، کمک به افزایش سرعت عمل مجرمان در ارتکاب جرم و فاصله گرفتن از محل و نبود نظارت عمومی بر قانون‌گریزی موتورسواران، استفاده از این وسیله نقلیه را به ابزاری محبوب در میان مجرمان تبدیل کرده است.
بی‌نظمی شهری
به گفته پلیس راهور ناجا تخلف‌های رایج موتورسواران در شهرهای بزرگ شامل حرکت در جهت مخالف در خیابان‌ها، تردد در خطوط ویژه، تردد در پیاده‌روها، عبور از چراغ قرمز، همراه نداشتن مدارک و نداشتن گواهینامه، نداشتن پلاک، مخدوش‌کردن پلاک و حرکات مخاطره‌آمیز و تک‌چرخ‌زدن است. سوارکردن بیش از حد مجاز مسافر و بار زدن بیش از حد مجاز روی موتورسیکلت، استفاده نکردن از کلاه ایمنی، استفاده از گوشی موبایل حین راندن موتور و ایستادن در مکان‌هایی مانند خط عابر پیاده یا عابربانک‌ها از دیگر تخلفاتی است که در خیابان‌های تهران به‌وفور دیده می‌شوند. اگرچه مشاهده بسیاری از این تخلفات با جریمه و حتی توقیف موتور همراه است، اما مدیران شهری و نیروهای پلیس تا به امروز نتوانسته‌اند با جریمه و توقیف بی‌نظمی‌های افسارگسیخته موتورسواران تهران را مهار کنند.
