مسئولیت مشترک در ایمنی دانش‌آموزان
محمد علیخانی
رئیس کمیسیون عمران شورای شهر تهران
هر سال در شروع فصل پاییز، تهران شاهد شور و هیجان وصف ناپذیر بود. به‌طوری که خیابان‌ها مملو از دانش‌آموزان و ترافیک در تمام مسیرهای اصلی و فرعی شهر قابل مشاهده بود. در روزهای اول‌ماه مهر با هر شهروندی که صحبت می‌کردی بزرگ‌ترین نگرانی‌اش ترافیک و چگونگی برنامه‌ریزی برای رسیدن به موقع فرزندانشان به مدرسه بود. سیستم مدیریت شهری نیز از روزهای قبل از شروع مهر مطابق برنامه‌ریزی‌های از پیش تعیین شده در حال ایجاد امکانات مناسب برای ورود شهر به این فصل بود. اما امسال با توجه به همه‌گیری ویروس کرونا و همراه شدن آن با آنفلوآنزای فصلی، سیاست آموزشی کشور به سمتی سوق یافت که با آمدن فصل مدارس دیگر هیچ‌کس نگران ترافیک شهر نیست.
از موضوع ترافیک و مشکلات آن که بگذریم یکی از چالش‌های مهمی که در قوانین مدیریت شهری تهران دیده می‌شد و بیش از همه موضوعات برای شورای پنجم شهر تهران و به‌طور ویژه کمیسیون عمران و حمل‌ونقل قابل توجه بود، نبودن قوانین مدون در حوزه ایمنی حمل‌ونقل دانش‌آموزی بود. با اینکه قریب به 2 دهه از عمر شورای شهر تهران می‌گذشت اما هیچ‌گونه ضابطه مصوبی که به این موضوع مهم اشاره کند وجود نداشته است؛ این در حالی است که شهر متعلق به همه شهروندان است و باید برای ایجاد ایمنی همه آنها مقررات مناسبی وجود داشته باشد.
به واقع والدین دانش‌آموزان انتظار دارند، هنگامی که فرزندانشان را به مدرسه می‌برند، او در امنیت کامل باشد. آنها قاعدتا اطمینان دارند که کارکنان مدرسه به‌طور دقیق به وظایف خود عمل می‌کنند و حتی هنگامی که آنها شاهد حضور نیروهای پلیس راهنمایی و رانندگی در اطراف مدارس هستند اعتماد‌شان بیشتر تقویت می‌شود که امنیت دانش‌آموزان در مرکز توجه قرار دارد، اما این می‌تواند یک احساس امنیت کاذب باشد. زیرا صرفا حضور افسران پلیس یا وجود کادر آموزش مناسب در مدرسه، به معنی حفاظت بیشتر از دانش‌آموزان نیست و هر لحظه ممکن است شاهد خطرات جانی برای آنها باشیم. در واقع عدم‌وجود دستورالعمل‌های روشن برای مدارس و مجموعه‌های دخیل در حوزه حمل‌ونقل دانش‌آموزان و یا واگذاری نامناسب مسئولیت برای رعایت نکات ایمنی در نگهداری از آنها می‌تواند به ایجاد حوادث ناگوار برای دانش‌آموزان ختم شود. به بیان دقیق هنگامی که صحبت از ایمنی می‌کنیم آن را باید مجموعه‌ای از اقدامات، تمهیدات و راهکارهای ایمنی و ترافیکی به‌منظور کاهش حوادث و سوانح رانندگی در محدوده معابر مجاور مدارس دانست.
در سال1397 برای نخستین بار موضوع ایمنی حمل‌ونقل دانش‌آموزی در قالب طرحی توسط کمیسیون عمران و حمل‌ونقل مطرح و با اکثریت آرا به تصویب رسید. کمیسیون در این چارچوب برای استانداردسازی ایمنی حمل‌ونقل دانش‌آموزان دو سطح را تعریف کرد. در سطح اول باید اقداماتی انجام گیرد که موجب شود ایمنی تردد در مسیرها افزایش و سرعت وسایل نقلیه به نحو مناسبی کاهش یابد. این کار از طریق انجام اقداماتی چون خط کشی، نصب تابلوهای هشداردهنده، همسطح‌سازی گذر اصلی مقابل درب ورود و خروج مدرسه که توسط شهرداری انجام می‌شود. این مهم در 124محله شهر تهران انجام شده است.
در سطح دوم باید تغییراتی در سطح و حاشیه معابر انجام گیرد که باعث کاهش سرعت تردد و حجم وسایل نقلیه شود که در نتیجه آن ایمنی کاربران سواره و پیاده افزایش یابد؛ ازجمله این اقدامات هم سطح‌سازی و مناسب‌سازی تا شعاع 250متری مدارس، نصب چراغ چشمک زن، نصب پل عابر پیاده و مواردی از این دست است. شهرداری تهران تا‌کنون به موجب این مصوبه در 22منطقه شهر تهران اقدامات بسیاری را انجام داده است.
اما یکی دیگر از نکات اصلی در کنار توجه به ایجاد فضای مناسب شهری برای این بخش از شهروندان استانداردسازی برای خودروهای حمل‌ونقل دانش‌آموزان بود. نگرانی اعضای کمیسیون نسبت به نبود استاندارد لازم برای وسایل حمل‌ونقل دانش‌آموزی موجب شد امروز شاهد تعریفی دقیق از این خودروها باشیم که شامل ناوگان اتوبوس، مینی بوس، تاکسی، ون و سایر وسایل حمل‌ونقل عمومی شهری و جاده‌ای است. به موجب الزامی که ایجاد شد کلیه خودروهای این بخش باید دارای علائم ممیزه و تجهیزات شناسایی ناوگان حمل‌ونقل دانش‌آموزان باشند و توسط سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی شهر تهران یا شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه در سامانه پایش ناوگان دانش‌آموزی «سپند» ثبت و پس از اخذ مجوز برچسب تردد دریافت کنند. وجود این سامانه موجب شده است یک وحدت رویه واحد در کل کشور برای ارائه خدمات حمل‌ونقل دانش‌آموزی ایجاد شود و همین امر افزایش و بهبود کیفیت خدمات برای دانش‌آموزان را در پی خواهد داشت. بنابراین یکی از افتخارات شورای پنجم تصویب مصوبه‌ای است که منجر به یک رویه ملی در سراسر کشور در حوزه ایمنی حمل‌ونقل دانش‌آموزی شد.
علاوه بر این، موضوع کنترل سلامت رانندگان سرویس مدارس نیز از اهمیت زیادی برای اعضای شورای شهر تهران به نمایندگی از شهروندان محترم برخوردار بوده است به همین لحاظ، در چارچوب مصوبه برنامه عملیاتی ایمنی حمل‌ونقل دانش‌آموزی مقرر شده است که کنترل‌های لازم توسط شهرداری تهران (از طریق سازمان تاکسیرانی و شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه) برای صدور مجوز حمل‌ونقل دانش‌آموزی برای رانندگان از نظر سلامت جسمی و روانی و عدم‌اعتیاد به مواد‌مخدر و مشروبات الکلی و عدم‌وجود سابقه مؤثر کیفری صورت پذیرد.
نکته: با همه اینها یکی از حلقه‌های مفقوده در ایمنی حمل‌ونقل دانش‌آموزان، بی‌توجهی به تناسب مکان یابی مدارس با عارضه سنجی ترافیکی و ایمنی مسیرهای تردد برآورد شده است. متأسفانه هم‌اکنون موقعیت مکانی تعداد زیادی از مدارس دولتی و خصوصی دارای مجوز بدون مطالعات عارضه سنجی ترافیکی شکل گرفته که همین امر نیز زمینه وقوع حوادث بسیاری را فراهم کرده است. به همین دلیل شورای اسلامی شهر تهران، شهرداری تهران را مکلف کرده که سازوکارهای لازم جهت نظارت بر مکان‌یابی مدارس بر مبنای عارضه سنجی ترافیکی و ایمنی مسیرهای تردد را با همکاری ادارات آموزش و پرورش برای صدور پروانه فعالیت مدارس در پهنه‌های آموزشی اخذ کند. در همین راستا به موجب آمار اخذ شده تا‌کنون در حدود 46درصد از مدارسی که نیازمند ایمن‌سازی ترافیکی بوده‌اند اقدامات لازم برای داشتن استانداردهای لازم ایمنی برای حضور دانش‌آموزان در شهر تهران صورت گرفته است تا دیگر شاهد ایجاد خطرهای منجر به جرح یا خطر جانی برای دانش‌آموزان شهر تهران نباشیم.
