سگ‌های بیماریاب

زهرا خلجی- خبر‌نگار

حس بویایی فوق‌العاده قوی سگ‌ها مشهور است. قرن‌هاست این خصیصه که به مدد ژنتیک و فیزیولوژی در این موجودات پدید آمده است، در مواردی حیاتی ازجمله زنده‌یابی افراد زیر آوار، کشف مواد‌مخدر و مواد منفجره و اخیرا تشخیص بیماری‌ها به کمک انسان آمده است. سگ‌ها علاوه بر تشخیص 10بیماری انسانی از طریق بویایی، حالا می‌توانند با شناسایی بیماری کووید-19، انقلابی در مسیر مبارزه با این بیماری همه‌گیر جهانی ایجاد کنند. این روزها در فرودگاه هلسینکی- وانتا فنلاند آزمایش تشخیصی کووید-19 با استفاده از سگ‌های موادیاب در حال انجام است. «آنا هیلم- بیورکمن» استاد دانشگاه هلسینکی که این آزمایش را هدایت می‌کند، می‌گوید: سگ‌ها در تشخیص ویروس بسیار خوب عمل می‌کنند. تاجایی که می‌توان گفت حساسیت و دقت آنها در تشخیص نزدیک به 100درصد است. به گفته دانشگاه هلسینکی، 4سگ در فرودگاه کار خود را آغاز کرده‌اند. مسافران داوطلب برای این آزمایش، می‌توانند پوست خود را با دستمال مرطوب پاک کرده و آن را در ظرف بیندازند. سگ‌ها سپس نمونه را بو می‌کنند و درصورت مشاهده ویروس با زوزه کشیدن، پنجه کشیدن و یا دراز کشیدن واکنش نشان می‌دهند. گاردین گزارش داده است که در پروژه فنلاند نخستین باری است که در اروپا سگ‌ها برای آزمایش و شناسایی ویروس به‌کار گرفته شده‌اند. این اما نخستین‌بار نیست که محققان از سگ‌ها برای تشخیص بیماری استفاده می‌کنند و سال‌هاست که تحقیقات در این رابطه ادامه دارد؛ حتی برای تشخیص سرطان.

مورد عجیب بوی بیماری
با حدود 220میلیون گیرنده بو – انسان فقط 5میلیون گیرنده دارد – سگ‌ها می‌توانند بوهایی را حس کنند که برای ما غیرقابل توصیف هستند. گیرنده‌های بو در سگ‌ها 10هزار برابر دقیق‌تر از انسان است. حس بویایی این موجودات به قدری ظریف است که می‌تواند کوچکترین تغییر رایحه بدن انسان ناشی از بیماری را تشخیص دهد. برای این کار سگ‌هایی برای بوییدن نشانگرهای بیماری که حتی ممکن است در آزمایشات پزشکی مورد توجه قرار نگیرند، آموزش دیده‌اند. به همین‌خاطر است که سگ‌ها می‌توانند بوهایی را بفهمند که کلا برای حس بویایی انسان تعریف نشده است. بوی بیماری هم یکی از این موارد است که سگ‌ها می‌توانند برای تشخیص آن آموزش ببینند.

سلطان تشخیص سرطان
سگ‌ها به تشخیص سرطان مشهور هستند. به آنها آموزش داده می‌شود تا با بو کشیدن نمونه‌های بیماران سرطانی و افراد بدون سرطان؛ انواع مختلفی از سرطان ازجمله پوست، سینه و مثانه را تشخیص دهند. در تحقیقی که سال2006 انجام شد، 5سگ برای تشخیص سرطان براساس نمونه‌های نفس آموزش دیدند. آنها سپس توانستند سرطان پستان را با دقت 88درصد و سرطان ریه را با دقت 99درصد تشخیص دهند. حتی یک مطالعه اخیر نشان داده است که سگ‌ها می‌توانند با حس بویایی تکامل یافته خود، نمونه خون افراد مبتلا به سرطان را با دقت تقریبی 97درصد انتخاب کنند. این نتایج می‌تواند به رویکردهای جدید غربالگری سرطان منجر شود که ارزان و دقیق و غیرتهاجمی هستند. پارکینسون و مالاریا نیز دیگر بیماری‌هایی هستند که سگ‌ها قادر به تشخیص آن هستند. بوی بدن مبتلایان به پارکینسون حتی سال‌ها قبل از ابتلا به این بیماری متفاوت است.

سگ‌ها علیه کووید-19
بیماری جدیدالظهور کووید-19 با مولدی به نام ویروس کرونا SARS-CoV-2 جدیدترین بیماری است که سگ‌ها برای تشخیص آن آموزش دیده‌اند. در یک مطالعه آزمایشی در دانشگاه هلسینکی فنلاند، به این حیوانات یاد داده شد که بوی نامعلوم بیماری کووید-19 ناشی از ویروس کرونا را تشخیص دهند. پس از طی چند هفته، توانستند نمونه ادرار بیماران کووید-19 را از نمونه ادرار افراد سالم به دقت تشخیص دهند که این تشخیص تقریبا به همان اندازه دقت آزمایش استاندارد PCR بود. از آنجا که SARS-CoV-2 نه‌تنها به ریه‌ها، بلکه رگ‌های خونی، کلیه‌ها و سایر اندام‌ها نیز حمله می‌کند، فرض بر این است که بوی ادرار بیماران نیز تغییر می‌کند.
این حیوان می‌تواند حتی مبتلایان بدون علامت را به روشی سریع، مؤثر و غیرتهاجمی غربال کند. در کنار آزمایش و تحقیقات واکسن، بینی‌های بسیار حساس سگ‌ها ممکن است راه جدید مبارزه با بیماری باشد.