بازگشت لیبی به بازار جهانی نفت

با گذشت 3‌ماه از توقف تولید و صادرات نفت لیبی، حالا بار دیگر زمینه برای بازگشت این کشور به بازارهای جهانی فراهم شده است؛ بازگشتی که به نوشته بلومبرگ، منجر به وقوع شوکی جدید در اقتصاد انرژی و کاهش مجدد قیمت نفت خام خواهد شد. اصلی‌ترین علت از سرگیری تولید نفت خام لیبی، آتش بس نظامی میان نیروهای تحت امر ژنرال حفتر در بنغازی و دولت وفاق ملی در طرابلس عنوان شده است. به نوشته بلومبرگ، اگرچه طرفین سرانجام درباره جزئیات صادرات نفت و تقسیم عادلانه درآمدهای حاصل از آن به توافق رسیده‌اند اما با توجه به شکست توافق‌های مشابه در سال‌های گذشته، هنوز هم نمی‌توان درباره سرنوشت این توافق قضاوت قطعی کرد.
براساس بیانیه سازمان ملی نفت لیبی، تولید این کشور با افزایش 300درصدی طی هفته آینده به بیش از 260هزار بشکه در روز خواهد رسید. این در حالی است که بر مبنای پیش‌بینی بلومبرگ، سقف تولیدات نفت لیبی درصورت پایدار ماندن توافق نظامی حفتر با دولت وفاق، از این هم فراتر رفته و تا یک سال آینده، به 500هزار الی یک میلیون بشکه در روز می‌رسد؛ خبری که بدون شک برای مشتریان بازار جهانی امیدوار‌کننده است.

چرا تولید نفت متوقف شده بود؟
فعالیت سازمان ملی نفت لیبی تا پیش از سال 2020با وجود تمام بحران‌هایی که در این کشور پس از سقوط قذافی رخ داده بود ادامه داشت. اما در تاریخ 17ژانویه سال‌جاری (27دی‌ماه 1398) شبه‌نظامیان حامی خلیفه حفتر، بندر نفتی زویتینیه و همچنین تمامی میادین نفتی موجود در مناطق تحت سیطره خود را در اقدامی ناگهانی تعطیل کردند. سخنگوی حفتر دقایقی پس از تعطیلی مراکز نفتی لیبی با انتشار پیامی تصویری اعلام کرد: منابع ملی کشور ما از سوی دولت غیرقانونی مستقر در طرابلس برای خرید سلاح و تامین نیروهای تروریستی مورد سوء استفاده قرار گرفته است. بر این اساس، با هدف اصلاح رفتار دولت وفاق و قطع حمایت‌های خارجی از این دولت، صادرات نفت لیبی متوقف می‌گردد. این تعطیلی در شرایطی صورت گرفت که حجم حمایت‌های تسلیحاتی ترکیه و قطر از دولت وفاق به اوج خود رسیده بود؛ حمایت‌هایی که عملا مانع از سقوط طرابلس در اثر حملات مکرر شبه‌نظامیان حفتر شد. در آن زمان، رسانه‌هایی نظیر شبکه الجزیره به نقل از منابع آگاه مدعی شدند فرمان توقف صادرات نفت در حقیقت از سوی ابوظبی، اصلی‌ترین حامی ژنرال حفتر صادر شده است. به این ترتیب، میزان صادرات نفت خام لیبی از روزی یک میلیون و 220هزار بشکه به کمتر از 90هزار بشکه رسید.
اگرچه محور حامی حفتر (امارات، عربستان، مصر، اسرائیل و روسیه) انتظار داشت با ادامه این شرایط، دولت وفاق ملی به زانو درآمده و حاضر به پذیرش شروط طرف مقابل در مذاکرات شود، اما در عمل، توقف صادرات لیبی، هر دو نیروی میدانی در این کشور را تحت‌تأثیر قرار داد؛ به‌گونه‌ای که پیش از طرابلس، اعتراضات معیشتی مردم در بنغازی، پایگاه حامیان حفتر آغاز شد. علت این اعتراضات طی هفته‌های گذشته، عدم‌پرداخت حقوق کارمندان دولتی و همچنین قطعی برق گسترده بوده است. دیوید هرست، تحلیلگر پایگاه میدل‌ایست‌آی با اشاره به اعتراضات بنغازی نوشته است: توقف فروش نفت لیبی، در عمل نیروهای حفتر را هم همچون دولت وفاق ناچار به عقب نشینی خواهد کرد. این در حالی است که با توجه به سیطره دولت وفاق بر بندر طرابلس، حمایت‌های نظامی ترکیه از این دولت ادامه داشته ورؤیای فتح طرابلس محقق نخواهد شد.
به این ترتیب، برنامه بلندمدت حامیان حفتر برای توقف صادرات نفت لیبی و حرکت به سوی طرابلس حدود 230روز ادامه داشت؛ برنامه‌ای که اگرچه عملی نشد اما در همین مدت محدود خسارت قابل توجهی را متوجه اقتصاد جنگ زده لیبی کرد. به گفته سازمان ملی نفت لیبی، مجموعه خسارت‌های ناشی از توقف صادرات، بیش از 9میلیارد و 500میلیون دلار ارزیابی می‌شود.

رد پای روسیه در توافق نفتی
به نوشته روزنامه العربی الجدید، عامل اصلی در تحریک حفتر برای توافق نفتی با دولت وفاق، فشارهای روسیه بوده است. در گزارش این روزنامه آمده: به‌رغم آنکه در مذاکرات ترکیه و روسیه بر سر بحران لیبی، اشاره‌ای به پرونده نفت نشده، اما منابع مطلع از توافق این دو کشور برای از سرگیری صادرات نفت لیبی سخن می‌گویند. این در حالی است که به ادعای العربی الجدید، امارات همچنان با صادرات نفت لیبی مخالف است، چرا که این امر را فرصتی برای کسب مشروعیت بین‌المللی از سوی دولت وفاق طرابلس به شمار می‌آورد. مذاکرات مسکو و آنکارا درباره بحران لیبی، از ‌ماه گذشته و پس از پیشروی‌های نظامی دولت وفاق به سوی هلال نفتی لیبی آغاز شد.