به قلم روح‌الله خالقی

  حسین عصاران 
هنگامی که روح‌الله خالقی در سال1333 کار نگارش کتاب سرگذشت موسیقی ایران را آغاز کرد، هنوز بسیاری از چهره‌های مطرح تاریخ موسیقی از دوران مشروطه به بعد در قید حیات بودند  یا درصورت فقدان آنها، با کمترین واسطه‌ای، امکان دست‌یابی به جزئیات مستند از سرگذشت آنها وجود‌داشت. در کنار این زمان‌سنجی درست و مناسب، مشخصه دیگر این کتاب را باید در تألیف آن به فکر و دست و قلم یک آهنگساز و موسیقی‌دان دانا و توانا دانست که جدا از بهره‌مندی از آموزه‌های موسیقی کلاسیک ایرانی و غربی، از قلمی شیوا نیز در روایت این سرگذشت برخوردار است. با چنین مؤلفه‌هایی این کتاب را می‌توان یک پژوهش‌ ارزشمند، دقیق، خواندنی و از همه مهم‌تر، قابل‌اعتماد دانست.
خالقی جلد اول این کتاب را که بیشتر به گستره موسیقی مشروطه تا قبل از حضور کلنل وزیری در ایران (1302) مربوط است، در همان سال1333 منتشر کرد.2سال بعد هم جلد دوم آن را که بیشتر حول زندگی کلنل وزیری و همکاری خالقی با او در بازه زمانی 1313- 1302 می‌گذرد منتشر کرد اما انتشار جلد سوم این کتاب که غالب مباحثش شامل اتفاقات بعد از برکناری وزیری از مصدر امور موسیقی کشور در سال1313 می‌شد، بنا به ملاحظات خالقی و همچنین شرایط سیاسی کشور به تعویق افتاد تا در نهایت با تلاش و پی‌ورزی ساسان سپنتا و گلنوش خالقی این بخش نیز در سال1377 منتشر شد.