گفت‌وگو
روح‌الله را برای جوانان نوشتم
گفت‌وگو با هادی حکیمیان، نویسنده کتاب«روح‌الله»؛ همزمان با رونمایی از تقریظ رهبری بر این اثر
علی‌الله سلیمی- روزنامه‌نگار
در آستانه فرارسیدن سی‌و‌ششمین سالگرد ارتحال حضرت امامخمینی(ره)، آیین رونمایی از تقریظ رهبر معظم انقلاب اسلامی بر کتاب «روح‌الله» روایت مستند زندگی امامخمینی(ره) به قلم هادی حکیمیان در چهارمین آیین پاسداشت هنر و ادبیات انقلاب اسلامی برگزار شد. کتاب «روح‌الله» که روایت مستندی از دوران پرفراز و نشیب یک رهبر الهی و سیاسی است، در ۴۱۲ صفحه توسط انتشارات شهرستان ادب در سال ۱۴۰۱ منتشر شده است. نویسنده این کتاب، هادی حکیمیان با نگاهی جدید و بکر به زندگی امامخمینی(ره) ضمن بازگویی لحظات سرنوشت‌ساز انقلاب، مخاطب را با زوایای جدیدی از رهبری ایشان آشنا می‌سازد. در گفت‌وگو با هادی حکیمیان، نویسنده کتاب«روح‌الله» به ویژگی‌های مختلف این اثر مستند روایی پرداخته شده است.
با توجه به تالیف و انتشار آثار متعددی با محوریت شخصیت و زندگی بنیانگذار انقلاب اسلامی، حضرت امامخمینی(ره)، کتاب«روح‌الله» بر اساس چه نیاز تازهای در حوزه ادبیات و تاریخ نوشته شده است؟ همچنین ایده اولیه این کتاب چگونه در ذهنتان شکل گرفت و به‌سامان رسید؟
عمده کتاب‌هایی که در مورد زندگی امامخمینی (ره) نوشته شده‌اند، آثار دانشگاهی و پژوهشی هستند که قابل ارائه به مخاطب عام رمان‌خوان نیست. من می‌خواستم اثری تولید کنم که طیف وسیعی از مخاطبان کتابخوان را در بر بگیرد. برای همین سعی کردم کارم تا سرحد امکان به داستان و رمان نزدیک باشد. در کتاب روح‌الله مخاطب با یک روایت روبه‌روست؛ روایتی در مورد یک رهبر که من سعی کردم نثری روان داشته باشد؛ طوری که دانش‌آموزان سال‌های آخر دبیرستان، دانشجوها، زنان خانه‌دار و یک کارگر یا کاسب بازاری هم بتواند بخواند و با آن ارتباط برقرار کند. ایده این کار در زمان دانشجویی به ذهن من رسید. من مقاله‌ای درخصوص انتخابات دوره هفدهم مجلس شورای ملی در زمان دولت دکتر مصدق در سال1331 را می‌نوشتم که به طور اتفاقی با سندی جالب و تازه روبه‌رو شدم. امامخمینی(ره) در سال1331 نامه‌ای به یکی از روحانیان یزد نوشته و از او خواسته بودند مردم را برای شرکت در انتخابات تشویق کنند. برای من خیلی جالب بود که امام(ره) سال‌ها قبل از انقلاب و تاسیس جمهوری اسلامی هم به انتخابات و رای مردم احترام می‌گذاشتند. به نظرم آمد که فعالیت‌های سیاسی- اجتماعی امام(ره) در قبل سال‌های 41 مغفول مانده برای همین شروع این کار در ذهنم زده شد.
از ویژگی‌های اصلی کتاب«روح‌الله» اتکای آن به منابع و تحقیقات گسترده نویسنده است. منابع اصلی تحقیقات شما در این زمینه به چه شکل تامین شد و چقدر وقت برای این کار گذاشتید؟
من از روی علاقه شخصی اقدام به نگارش این کار کردم. از آنجا که کتاب روح‌الله کل حیات امام(ره) را در بر‌می‌گیرد به ناگزیر ما یک مقطع صدساله از تاریخ معاصر ایران را از نظر می‌گذرانیم. اسناد روزنامه‌ها و نشریات دوره‌های مختلف، منابع تاریخ شفاهی و کتاب‌های خاطرات افراد مختلف اعم از موافق و مخالف را از نظر گذراندم؛ به طوری که کار تحقیق، فیش‌برداری و نگارش نهایی6 سال طول کشید.
ویژگی قلم شما، روایتگری با نگاه داستانی و البته متکی به داده‌های تاریخی است. این ویژگی در نگارش کتاب«روح‌الله» تا چه اندازه به کمک‌تان آمد و مسیر شما را در رسیدن به مقصد هموار کرد؟
من از ابتدا هم بنا نداشتم یک کار دانشگاهی و پژوهشی صرف بنویسم. اصلا بنا نبود تاریخ‌نگاری خشک و بی‌روحی که صرفا حوادث را روایت می‌کند به مخاطب ارائه كنم. برای همین تا آن میزانی که امکانش بود اثر را با نثر روان و روایتی داستان‌گونه به سمت رمان بردم. البته من در مورد شخصیت امامخمینی(ره) مطلقا تخیل را وارد کار نکردم، چون فکر می‌کردم غیر از نزدیکان و خانواده امام(ره) عده زیادی از افراد عادی جامعه هم از امام(ره) تصویر دارند و کوچک‌ترین لغزش من ممکن است به این تصویر خدشه‌ای وارد کند. به همین خاطر شدیداً به تاریخ وفادار بودم و سعی کردم کار مستند باشد. درعین حال جوری باشد که مخاطب عام داستان‌خوان را هم به خودش جذب کند.
اگر بخش قابل توجهی از مخاطبان این کتاب را جوانان امروزی بدانیم، شما در روایتگری خود از شخصیت و مراحل زندگی حضرت امام(ره) تا چه اندازه دغدغه‌های این گروه سنی را مد‌نظر داشتید؟
بخش اصلی نگاه من به نسلی بود که بعد از فوت امام(ره) متولد شده و اساسا ایشان و زمانه رهبری‌شان را درک نکرده‌اند. برای همین همواره دغدغه‌های نسل جوان امروزی در ذهنم بود. اساسا این کتاب می‌خواهد به 3سؤال اساسی جوان امروزی پاسخ بدهد؛ اول اینکه اصلا چه لزومی داشت در سال57 در ایران انقلاب بشود، دوم اینکه چرا این انقلاب بايد پشتوانه مذهبی داشته باشد و دیگر اینکه چرا یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های این انقلاب باید غرب‌ستیزی و آمریکاستیزی باشد و سرانجام اینکه این مولفه غرب‌ستیزی و آمریکاستیزی چرا تا همین امروز هم باید حفظ شود.
یکی از افتخارات کتاب «روح‌الله» برخورداری از تقریظ مقام معظم رهبری است. این مسئله را در موفقیت‌های این اثر ادبی و تاریخی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
من این کار را به سفارش جایی شروع نکردم بلکه صرفا بر اساس علایق و دغدغه‌های شخصی سراغ آن رفتم. طبیعتا بعد از چاپ کتاب هم توقعی از کسی یا جایی برای حمایت اثر نداشتم، ولی وقتی شنیدم رهبر انقلاب این کتاب را خوانده و پسندیده‌اند، خوشحال شدم. بالاخره ایشان فارغ از اینکه بالاترین مقام سیاسی و مذهبی هستند، از سال‌های قبل انقلاب به عنوان یک شخصیت فرهنگی کتابخوان و اهل‌فن در حوزه ادبیات شناخته می‌شدند. برای همین توجه ایشان به کتاب«روح‌الله» باعث امید و دلگرمی من شد. مسلما بخش عمده اقبال جامعه کتابخوان و جوان به این کتاب به موجب تقریظ رهبری بوده و من این مسئله را در ایام نمایشگاه کتاب شاهد بودم.
گپ‌وگفت با علی‌محمد مؤدب، مدیر موسسه شهرستان ادب درباره کتاب «روح‌الله»
«روح‌الله» تکیه بر وقایع مستند دارد
موسسه فرهنگی و هنری شهرستان ادب، مرکز شناخته‌شده‌ای برای اهالی ادبیات در سال‌های اخیر است که بیشتر آثار تولیدی در این موسسه در رویدادهای فرهنگی و ادبی خوش درخشیده‌اند. از جمله در بخش انتشارات که کتاب«روح‌الله»، مستند زندگی امامخمینی(ره) به قلم هادی حکیمیان، یکی از آثار تولیدی این مرکز انتشاراتی محسوب می‌شود. گپ وگفت کوتاه با علی‌محمد مؤدب، شاعر و مدیر موسسه شهرستان ادب درباره کتاب«روح‌الله» را با هم مرور می‌کنیم.
کتاب «روح‌الله» میان آثار و تولیدات انتشارات موسسه فرهنگی و هنری شهرستان ادب چه جایگاهی دارد؟
این کتاب از آثار موفق و قابل توجه موسسه شهرستان ادب است، چرا که زندگی تاریخی و سیاسی شخصیت‌های بزرگ و به‌ویژه رهبران اثرگذار در انقلاب‌های مهم، همواره از علاقه‌مندی‌های اقشار کتابخوان جامعه بوده است. سیدروح‌الله موسوی خمینی، رهبر انقلاب اسلامی ایران، شخصیتی است که مطالعه و شناخت ابعاد زندگی او، هم در فهم تاریخ معاصر و هم در تصمیم‌گیری برای افق‌های آینده می‌تواند مؤثر باشد.
چه ویژگی‌هایی باعث شده این اثر در ردیف آثار موفق و ماندگار انتشارات شهرستان ادب قرار گیرد؟
کتاب «روح‌الله» تکیه بر وقایع مستندی دارد که در کنار یکدیگر، بخش‌های مهمی از زندگی تاریخی و سیاسی رهبر انقلاب اسلامی را بازگو می‌کنند. منابع و مأخذهای مذکور در پایان کتاب، به خوبی روشنگر دقت نویسنده و تلاش او برای روایتی دقیق از وقایع است ولی این امر، منافی استفاده نویسنده از تکنیک‌های معمول زندگینامه‌نویسی برای تبیین و جذابیت بیشتر اثر نیست. اثر در 10فصل نوشته شده و هر فصل، راوی یکی از بخش‌های مهم زندگی امامخمینی(ره) است.
گپ وگفت با علی‌اصغر عزتی پاک، نویسنده و مدیر گروه نویسندگان و تولید محتوای انتشارات شهرستان ادب
روایت جذاب و قابل فهم از تاریخ معاصر ایران
افراد مختلفی در تولید و انتشار آثار ادبی در انتشارات موسسه شهرستان ادب، سهیم هستند که یکی از این افراد، علی‌اصغر عزتی پاک، نویسنده و مدیر گروه نویسندگان و تولید محتوای انتشارات شهرستان ادب است.
کتاب«روح‌الله» چه ویژگی‌هایی دارد که باعث شده این اثر در نوع خود، متفاوت و نو جلوه کند؟
کتاب«روح‌الله»، مستند زندگی امامخمینی(ره) با رویکرد نو نوشته شده است و شاید این مهم‌ترین ویژگی‌اش باشد. هادی حکیمیان، نویسنده این کتاب که خود پیش از آنکه به تاریخ‌نویسی شهره باشد، یک داستان‌نویس است، به‌درستی پی برده است که دیگر یک گذار دورادور نمی‌تواند آن‌چنان‌که باید اقناع‌کننده باشد. البته مراقب بوده همزمان که از برخی عناصر داستانی برای ملموس‌کردن ماجراها و اشخاص برای مخاطب استفاده می‌کند، از امر واقع دور نشود و کار را به خیال‌ورزی نکشاند. او برای تحقق این مهم، علاوه بر اینکه تعهد خود به تاریخ را از دست نداده، به یاری نگاه و ابزارهای ادبی، موضوعش را غنی‌تر و درگیرکننده‌تر روایت کرده است.
این سبك روایی از منظر داستاننویسی چه دستاوردی می‌تواند داشته باشد؟
اهل داستان و رمان می‌دانند که وقتی تاریخ را از چنین نظرگاهی روایت کنیم، سویه‌های نادیده و نیز تازهای از آن پیش چشم می‌آید. نگاه داستانی، توجه عمیق به تمام عناصر شکل‌دهنده یک رخداد را می‌طلبد و همچنین کوچ به جایگاه و مَقرّ شخصیت‌ها را. گوش خواباندن برای شنیدن صداهای ناشنیده و سر چرخاندن برای دیدن نادیده مانده‌ها و نادیده‌گرفته‌شده‌ها از ضروریات کار ادبی است. تمرکز و توجه ادیبانه به رخدادها و نزدیک‌رفتن و خیره‌شدن به ابعاد و اعماق آن، برای حس‌برانگیزی و همراه‌کنندگی است؛ چرا که نگاه ادیبانه، معمولاً به دنبال بازنمایی وضعیت‌های بغرنجی است که در نگاه اول غیرقابل درک به‌نظر می‌رسد. ترفندهایی مانند دیالوگ، توصیف جزئیات، شخصیت‌پردازی و ساختار داستانی روح‌الله را تبدیل کرده است به روایتی جذاب و قابل فهم از برهه‌ای حساس از تاریخ معاصر ایران.
