ستاره‌های دنباله‌دار در ظلام مطلق

 محمدناصر احدی    

بعد از کودتا، اختناق شدیدی بر مطبوعات حاکم شد و دیگر کمتر صداهای مخالف به گوش می‌رسید. حسین فاطمی، مدیر روزنامه «باختر امروز» که از هواداران دکتر مصدق بود، در این سال اعدام شد. مرتضی کیوان نیز که در نشریاتی همچو «بانو»، «جهان نو» و «کبوتر صلح» عضویت داشت، یکی دیگر از کشتگان این سال بود. با این حال، آنهایی که منتقد شرایط بودند تا مفرّی می‌یافتند اعتراض خود را علنی می‌کردند و به این منظور حتی حاضر به دورزدن قوانین صلب و یک‌سویه‌ای بودند که سعی در محدودکردن آنها داشت. برای مثال، در تاریخ 4مرداد این سال، دستوری از نخست‌وزیری به فرمانداری تهران رسید تا جلوی انتشار روزنامه «جوانمردان» را که به‌جای مجله توقیف‌شده «تهران مصور» منتشر شده بود بگیرد. مطابق تبصره ماده 42لایحه قانونی 15بهمن 1331، روزنامه‌هایی که به‌دلیل توهین به اسلام، هتک حرمت مقام سلطنت، افشای قوانین نظامی، دعوت مردم به عصیان و در آخر انتشار مطالب منافی عفت عمومی توقیف می‌شدند، نمی‎توانستند «به اسامی دیگر یا همان سبک و اسلوب منتشر شوند؛ درصورت تخلف از این ماده، [اگر]روزنامه یا مجله‌ای به‌جای روزنامه توقیف‌شده منتشر نمایند، به حبس تأدیبی از یک تا سه‌ماه و جریمه نقدی پانصد تا پنج هزار ریال محکوم و اجازه‌نامه آن نیز باطل می‌شود.» تنها تهران مصور نبود که این قانون را زیر پا گذاشته بود؛ «پناه مردم» جای خالی جوانمرد امروز را پر کرد. روزنامه «سوگند» نیز از این قانون تخطی کرد و به‌جای روزنامه توقیف‌شده «مازندران» منتشر شد. با اینکه انتشار نشریه‌ای جدید به‌جای نشریه‌ای توقیف‎شده از سال‌های گذشته در مطبوعات ایران جریان داشت، اما تداوم آن در سال پس از کودتا که سرکوب و رعب و وحشت به منتهی درجه خود رسیده بود، نشان می‌دهد برخی‌ها تحت هیچ شرایطی حاضر نبوده‌اند با حکومتی که قانونی‌بودن آن را قبول نداشتند مصالحه کنند. آنها حتما خوب می‌دانستند که درخشندگی ستاره‌های دنباله‌دار در ظلام مطلق افزون‌تر است.