خودرو
زشت و زیبای عرضه خودرو در بورس‌کالا
همشهری، طرح مجلس را برای ساماندهی بازار خودرو از طریق عرضه در بورس کالا بررسی می‌کند
علی ابراهیمی- خبرنگار
براساس طرح 20ماده‌ای ساماندهی بازار خودرو که در مجلس تدوین و برای طرح در صحن علنی ارائه شده است، شفاف‌سازی تولید و فروش خودرو از طریق عرضه در بورس کالا دنبال می‌شود.
به‌گزارش همشهری، ناکارآمدی سیاست‌های تنظیم بازار خودرو و افزایش شکاف نرخ مصوب با نرخ حاشیه بازار موجب شده تا نمایندگان مجلس با ارائه طرح «ساماندهی بازار و صنعت خودرو» شفاف‌سازی تولید و فروش این محصول صنعتی را دنبال کنند. پیش از این، خودرو سراتو، 3سال پیش، در 2مرحله به این شیوه در بورس کالا به مشتریان عرضه شد. ارائه طرح مجلس واکنش متفاوت کارشناسان و فعالان بازار را به‌دنبال داشته است. برخی این طرح را پایانی بر دلالی در بازار خودرو، با تبدیل آن از کالای سرمایه‌ای به کالای مصرفی ارزیابی می‌کنند، اما برخی دیگر مشکلات ساختاری اقتصاد مانند نرخ تورم و رشد هزینه تمام‌شده تولید و اشکالات ساختاری صنایع خودروسازی را منشأ گرانی در بازار خودرو می‌دانند. کارشناسان منتقد تأکید می‌کنند با تداوم این مشکلات، اگرچه عرضه خودرو در بورس کالا به شفاف‌سازی تولید و عرضه منجر می‌شود، اما نفع چندانی برای مشتریان خودرو نخواهد داشت.
طرحی برای ساماندهی صنعت خودرو
مسئول کارگروه خودرو در کمیسیون صنایع و معادن مجلس با اشاره به جزئیات این طرح 20ماده‌ای که به‌زودی اجرایی خواهد شد، گفت: به باور مجلس مشکل اصلی در بازارهای کالایی تعیین قیمت‌های دستوری در دستگاه‌های دولتی است. بر این اساس، مجلس با سرکوب قیمت در بازارها مخالف است، اما موافق رهاسازی کامل قیمت کالاها ازجمله خودرو نیست. ازاین‌رو عرضه محصول در بورس کالا به‌عنوان بازاری شفاف و قابل رصد بهترین گزینه است. روح‌الله ایزد‌خواه افزود: طبق طرح 20ماده‌ای مجلس، عرضه خودرو فقط در بورس کالا امکان‌پذیر خواهد بود و با تصویب این طرح قیمت خودرو براساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. او تأکید کرد: بر مبنای این طرح اگر قیمت تعادلی خودرو در بورس کالا از قیمت تمام‌شده فراتر رود از اختلاف قیمت بین قیمت بازار و قیمت تمام‌شده، مالیات دریافت و از محل این مالیات اخذ‌شده از معاملات خودرو، 20درصد به‌حساب خزانه واریز می‌شود تا در توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی صرف شود. همچنین 70درصد این مبلغ هم در قالب وام کوتاه‌مدت به‌خودروسازها پرداخت می‌شود تا تولید خود را افزایش دهند. 10درصد مابقی به‌عنوان پاداش به خودروسازانی که عرضه خودرو را افزایش دهند، البته به‌تشخیص شورای رقابت، تعلق می‌گیرد. با این طرح، سود خودروسازها صرفا از مسیر افزایش تولید تامین می‌شود.
جزئیات عرضه خودرو در بورس کالا
مدیر مطالعات اقتصادی بورس کالای ایران هم در مورد جزئیات عرضه خودرو در بورس کالا گفت: در طرح ارائه‌شده، خودروهای وارداتی و داخلی که تیراژ بالا دارند، در بستر معاملاتی بورس کالای ایران قرار خواهند گرفت. جواد فلاح با بیان اینکه در طرحی که نمایندگان مجلس درخصوص عرضه خودرو در بورس کالا مطرح کرده‌اند، قیمت پایه‌ای را خواهیم داشت که در شورای رقابت تعیین می‌شود. با این قیمت پایه، خودرو در تابلو بورس قرار خواهد گرفت و متقاضیان خرید، دارای گواهینامه رانندگی، بر مبنای این قیمت پایه مجاز به رقابت با یکدیگر خواهند بود. به گفته او، افرادی که به این شیوه خودرو خریداری می‌کنند تا 12ماه اجازه خرید مجدد نخواهند داشت و در این رقابت خرید، اشخاصی که بالاترین پیشنهاد برای خرید خودروهای عرضه‌شده روی تابلو بورس را ارائه کنند، قادر به خرید آن در بورس کالا خواهند بود.
مزایده به‌جای عرضه خودرو در بورس
یک کارشناس صنعت خودرو در گفت‌وگو با همشهری، شرایط نابسامان اقتصادی کشور و ایرادات ساختاری صنایع خودروسازی را منشأ اصلی مشکلات کنونی تولید و عرضه خودرو دانست و گفت: متأسفانه برای رفع مشکلات بازار همواره به سراغ پیش‌فرض‌های ثابت و غیرقابل تغییر می‌رویم که یکی از آنها عرضه خودرو در بورس کالا آن هم در شرایطی است که خودروسازان اجازه قیمت‌گذاری محصولات خود را ندارند. فربد زاوه با بیان اینکه با نرخ تورم کنونی و مشکلات ساختاری اقتصاد استفاده از اینگونه روش‌های ایذایی مشکلی را از بازار خودرو حل نخواهد کرد و واقعیت آن است که هیچ فرقی بین عرضه خودرو در بورس یا بازار وجود نخواهد داشت، افزود: همانطور که می‌توانیم ارز را در بورس یا بازار سنتی فردوسی بفروشیم، چنین موضوعی در مورد خودرو نیز مصداق دارد. می‌توانیم خودرو را در بورس یا بازار سنتی کنونی عرضه کنیم. به گفته او، سازوکار بورس برای عرضه خودرو، مناسب نیست و این شیوه عرضه به نوعی مزایده برای فروش محصولات خودروسازان تبدیل خواهد شد، زیرا عرضه‌کنندگان خودرو ثابت و دو شرکت خودروساز خواهند بود و چون تعداد متقاضیان زیاد است، عرضه خودرو در بورس کالا حالت مزایده به خود می‌گیرد. زاوه افزود: وقتی عرضه خودرو در بورس می‌تواند به رقابت و شفاف‌سازی منجر شود که تعداد عرضه‌کنندگان این محصول نیز زیاد و کالا عمومی باشد. مثلا تعداد عرضه‌کنندگان فولاد یا مواد پتروشیمی و متفاضیان آن در بورس زیاد هستند و خریداران می‌توانند این کالاها را از شرکت‌های مختلف خریداری کنند.
مشکلات ساختاری صنعت خودرو
فربد زاوه با اشاره به اینکه این شیوه عرضه خودرو در بورس نوعی لجاجت برای نپذیرفتن ایرادات ساختاری خودروسازان و مشکلات اقتصادی ناشی از تورم است، گفت: اینکه بخواهیم در سطح عرضه و از طریق دستگاه‌های نظارتی، مانند تعزیرات یا سازمان حمایت، و از مبدأ توزیع، قیمت‌ها را کنترل کنیم، شدنی نیست. به‌گفته او، البته عرضه خودرو در بورس کالا موجب حذف واسطه‌ها و سرازیر شدن سرمایه ناشی از آن به شرکت‌های خودروسازی و شفافیت بیشتر بازار خواهد شد، اما به کاهش قیمت تمام‌شده خودرو منجر نخواهد شد. همچنین با قیمت‌های کشف‌شده در بورس کالا تعداد متقاضیان خرید خودرو به‌شدت کاهش خواهد یافت. زاوه افزود: اگر قیمت خودرو واقعی شود و اگر فقط مصرف‌کننده واقعی وارد بازار خودرو شود، حجم تقاضا در این بازار احتمالا کمتر از 200هزار نفر خواهد بود. این کارشناس صنعت خودرو تأکید کرد: تا زمانی که نپذیریم که نرخ خودرو در بازار تعیین شود، مشکلات ساختاری تولید و بازار خودرو حل نخواهد شد.
