برزخ پناهجویان

 محدامین خرمی- خبرنگار

آن‌سوی مرزهای یونان دیگر کسی منتظر پناهجویان نیست، اما هزاران نفر از آنها مدت‌هاست که در رؤیای رسیدن به اروپا، در کمپ‌های جزایر یونانی مدیترانه روزگار می‌گذرانند؛ روزگاری که برای آنها معنایش جز آوارگی نبوده است.
مسیر یونان یکی از مسیرهای اصلی پناهجویان از کشورهای آسیایی و خاورمیانه برای ورود به اروپا‌ست. پناهجویان از راه‌های مختلف خود را به ترکیه می‌رسانند و از آنجا به جزایر یونانی دریای مدیترانه می‌ر‌وند تا قدم به خاک اروپا یا به‌عبارت دیگر یکی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا گذاشته باشند. از آنجا به بعد، طبق قوانین اتحادیه اروپا، باید به درخواست پناهندگی این افراد رسیدگی شود.
ماجرا اما به این سادگی نیست. 5سال از زمانی که مردم اروپا در مرزهای کشورهای خود به استقبال پناهجویان می‌آمدند، گذشته است. سال2015 جهان شاهد به‌راه‌افتادن موج حرکت پناهجویان از کشورهای جنگ‌زده‌ای همچون سوریه، عراق و افغانستان به سمت اروپا بود. یک سال بعد، اما همان مردم به خیابان‌ها آمدند و از دولت‌های خود خواستند مرزها را به روی پناهجویان ببندند. طی سال‌های 2015 و 2016 حدود 3میلیون نفر از مسیرهای مختلف خود را به اروپا رساندند و در‌خواست پناهندگی دادند. کشورهای اروپایی بر سر پذیرش این افراد دچار اختلاف شدند و بعد از آن، اعلام کردند دیگر هیچ پناهجویی را نمی‌پذیرند.
تب رفتن به اروپا فروکش کرد اما هرگز قطع نشد. کمپ‌هایی که در سال‌های 2015 و 2016 به‌منظور استقرار موقت پناهجویان و انتقال آنها به کشورهای عضو اتحادیه اروپا تاسیس شده بودند، رفته‌رفته به محل استقرار دائمی آنها تبدیل شدند. کمپ «موریا» در جزیره لسبوس، بزرگ‌ترین کمپ پناهجویان در یونان و اروپا بود که حدود 2هفته قبل به‌طور کامل در آتش سوخت. بیش از 12هزار نفر ساکنان این کمپ، برای دومین‌بار آواره شدند.

از موریا تا کارا ‌تپه
پناهجویان جزیره لسبوس، اتباع 70کشور از آسیا، خاورمیانه و آفریقا هستند. همه آنها خود را با قایق به‌صورت قاچاقی به لسبوس رسانده‌اند که در نزدیکی ترکیه قرار دارد. بیش از 70درصد پناهجویان مستقر در لسبوس افغان هستند. پناه جویانی از ایران  نیز در میان آنها دیده می‌شوند.
آتش‌سوزی کمپ موریا پس از آن اتفاق افتاد که مسئولان محلی به‌دلیل شیوع کرونا در این کمپ آن را قرنطینه کردند. به گفته مقام‌های یونانی، مثبت‌شدن آزمایش کرونای 35پناهجو در این کمپ باعث اتخاذ چنین تصمیمی شد. کمپ موریا برای 3هزار نفر ساخته شده اما اسکان بیش از 12هزار نفر در آن، عملا اجرای پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی را غیرممکن کرده است. ادامه قرنطینه و بی‌توجهی به وضعیت بهداشتی کمپ، باعث اعتراض‌های چندروزه پناهجویان شد.
از موریا همیشه به‌عنوان یک بمب ساعتی یاد می‌شده که دیر یا زود می‌تواند وضعیت آن به یک بحران تبدیل شود. به‌نظر می‌رسد آتش‌سوزی در اردوگاه موریا عمدی بوده است. احتمالا پناهجویان با هدف جلب توجه مسئولان اتحادیه اروپا و تعیین تکلیف خود پیش از آغاز فصل سرما دست به این اقدام زده‌اند.
پلیس لسبوس دیروز اعلام کرد 6جوان را به جرم دست‌داشتن در آتش‌سوزی موریا بازداشت کرده است. هر 6فرد دستگیر‌شده افغان هستند. نقش نیروهای پلیس در جزیره لسبوس طی روزهای اخیر پررنگ بوده است. آنها در روزهای ابتدایی پس از آتش‌سوزی در خیابان‌ها با پناهجویانی که خواستار باز‌شدن مرزها برای حرکت به سمت اروپا بودند، درگیر شدند. نیروهای ارتش نیز به کمک نیروهای پلیس آمدند. نیروهای پلیس و ارتش از روز جمعه با برپایی یک کمپ موقت در منطقه «کارا تپه» در 5کیلومتری موریا، وظیفه هدایت پناهجویان به این کمپ را به‌عهده داشته‌اند؛ موضوعی که با مقاومت پناهجویان مواجه شده است.
تاکنون حدود 9هزار نفر در کمپ کارا‌ تپه اسکان داده شده‌اند. بیش از 700چادر با کمترین امکانات در این کمپ برپا شده است. تصاویر منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی از وضعیت کمپ موقت کارا تپه، از شرایط وخیم بهداشتی این کمپ حکایت دارد. یک وعده غذا و آب بین پناهجویان توزیع می‌شود و خبری از فاصله‌گذاری اجتماعی یا اجرای پروتکل‌های بهداشتی ازجمله زدن ماسک نیست. همین مسئله احتمال شیوع کرونا در میان جمعیت پناهجویان را جدی‌تر کرده است.
استقرار در یک کمپ جدید و موقتی هم مورد اعتراض پناهجویان است و هم ساکنان محلی. پناهجویان با تکرار شرایط اسفبار زندگی در موریا مخالفند و خواستار تعیین تکلیف خود هستند. برخی از آنها 4سال گذشته را در موریا زندگی کرده‌اند و اکنون علاوه بر مشکلات جسمی، دچار مشکلات روحی نیز شده‌اند. برای آنها کمپ کارا تپه، یک موریای دیگر است. از سوی دیگر، ساکنان محلی هم دیگر تمایلی به ادامه حضور پناهجویان در لسبوس ندارند و ساخت کمپ جدید را عاملی برای حضور دائمی این افراد در این جزیره می‌دانند.

پاسخ منفی اروپا به پناهجویان
آتش‌سوزی موریا تا حدودی توجه مقام‌های اتحادیه اروپا را به‌خود جلب کرده است. به‌نظر می‌رسد مقام‌های یونانی هم از این آتش‌سوزی، چندان ناراضی نباشند. کیریاکوس میتسوتاکیس نخست‌وزیر یونان اعلام کرده است وقایع اخیر در جزیره لسبوس شاید فرصتی دوباره برای توجه به بحران پناهجویان در یونان و اروپا باشد. او خواستار کمک مالی اتحادیه اروپا به کشورش برای مدیریت وضعیت پیش آمده شده است.
در میان کشورهای اروپایی، آلمان به‌تنهایی طی سال‌های اخیر حدود 1.5میلیون پناهجو را پذیرفته است. به همین دلیل، این کشور هدف اصلی پناهجویان برای زندگی است. دیگر کشورهای اروپایی همیشه متهم بوده‌اند که مسئولیت خود در پذیرش پناهجویان را اجرا نمی‌کنند. در روزهای اخیر نیز 10کشور اعلام کرده‌اند حاضرند درمجموع 400نفر را بپذیرند. آلمان نیز اعلام کرده 150کودک را می‌پذیرد. این آمارها در برابر چندین هزار نفری که در لسبوس و دیگر مناطق یونان در کمپ زندگی می‌کنند، بسیار ناچیز است و درخواست‌های یونان برای پذیرش افراد بیشتر نیز با پاسخ منفی اروپایی‌ها روبه‌رو شده است.
کشورهای اروپایی روند اخراج پناهجویانی را که از کشورهای غیرجنگ‌زده به اروپا رفته‌اند‌ نیز آغاز کرده‌اند. آنچه مشخص است اینکه، اروپایی‌ها دیگر تمایلی به پذیرش پناهجویان ندارند؛ پناهجویانی که اکنون دیگر آواره جنگ محسوب نمی‌شوند و به آنها «مهاجر» و «مهاجران اقتصادی» اطلاق می‌شود؛ افرادی که از شرایط بد اقتصادی در کشورهای خود گریخته و به‌دنبال زندگی در اروپا هستند.