دست کوتاه نخل‌داران از سود خرما
نخل‌داران خوزستانی قیمت‌های تعیین‌شده برای خرما را عادلانه نمی‌دانند و معتقد‌ند همچنان سود اصلی به جیب واسطه ها می‌رود
سیده زهرا عباسی ـ خبرنگار
4میلیون و 300هزار نفر از جمعیت 85میلیونی کشور معیشت خود را از بازار خرما تامین می‌کنند؛ بازاری که هر سال در روزهای پایانی تابستان دستخوش بالا و پایین قیمت‌گذاری است. نخل‌داران خوزستانی به‌ویژه آنها که خرمای صادراتی «استعمران» تولید می‌کنند، امسال هم از قیمت تعیین‌شده برای این محصول راضی نیستند و آن را یک سوءتفاهم در بازار خرما می‌دانند. از بیش از ۴۰هزار هکتار سطح زیر کشت نخیلات خوزستان، 8هزار هکتار آن نهال و ۳۳هزار هکتار بارور است. پیش‌بینی امسال جهاد کشاورزی استان برداشت ۲۳۰هزار تن خارک، رطب و خرما بود که نسبت به سال گذشته ۲۳درصد رشد خواهد داشت.
یک‌هفتم قیمت خرما سهم کشاورز می‌شود
نخل‌داران خوزستانی گونه‌های مختلفی از این میوه بهشتی چون استعمران، برحی، زاهدی، گنطار، خضراوی، بریم، خاصی و کبکاب را در نخیلات خود پرورش می‌دهند، اما مهم‌ترین محصول صادراتی این استان، استعمران است که در اهواز، خرمشهر و شادگان کشت می‌شود.
ابوعلی از نخل‌داران اهواز قیمت تعیین‌شده برای این گونه خرما را بسیار پایین‌تر از قیمت واقعی می‌داند و به همشهری می‌گوید: «قیمت خرمای صادراتی استعمران برای هر کیلوگرم 7300تومان تعیین شده که اصلا به‌صرفه نیست. ما در طول سال برای هر نخل 150هزار تومان خرج می‌کنیم و نخل‌های پربار به ما حدود 500هزار تومان محصول می‌دهند. هزینه کارگر و بار هم باید از این عدد کم شود.»
او با بیان اینکه عمده درآمد نخل‌داران از همین راه به‌دست می‌آید، می‌افزاید: «از قدیم می‌گفتند بیمه کشاورز نخل است، زیرا تنها راه درآمد و گذران زندگی ماست. اما هر سال قیمت تعیین‌شده برای خرما پایین‌تر از قیمت واقعی است و هربار که اعتراض می‌کنیم هیچ نتیجه‌ای ندارد.»
ابوعلی قیمت استعمران را در بازارهای صادراتی تا 50هزار تومان می‌داند که تقریبا یک‌هفتم آن سهم کشاورز می‌شود و بقیه به جیب واسطه‌ها می‌رود.
به گفته او، واسطه‌ها امسال هم مانند سال‌های گذشته در حال خرید محصول کشاورزان هستند و پول آن را در چند قسط و در ماه‌های آینده پرداخت می‌کنند.
آنطور که ابوعلی تأکید می‌کند نهادهای مرتبط هم از خرید خرما سر باز می‌زنند و حتی اگر راضی به خرید شوند هزینه بسته‌بندی و بار را به‌عهده کشاورز می‌دانند؛ در شرایطی که خرید جعبه خالی خرما هزینه‌ای اضافی برای کشاورز است.
3جلسه چانه‌زنی برای قیمت نهایی
قیمت تعیین‌شده برای خرمای استعمران که ابوعلی به آن انتقاد دارد، قیمتی است که در جلسه‌ای با حضور نماینده کشاورزان، کارگاه‌های بسته‌بندی و جهادکشاورزی درباره آن چانه‌زنی شد. با این‌همه، همین چانه‌زنی هم از سوی نماینده کشاورزان که اتفاقا تولیدکننده و معاون برنامه‌ریزی نظام صنفی کشاورزی خوزستان استان هم است، چندان مورد تأیید نیست.
جاسم حزباوی که محصول خود را با همین قیمت 7300 فروخته است، پذیرش قیمت از سوی کشاورزان را نتیجه اجبار می‌داند. او توضیح می‌دهد: «هر سال مردادماه جلسه‌ای برای تعیین قیمت برگزار می‌شود. نخستین جلسه امسال 13مرداد برگزار شد. کارگاه بسته‌بندی در این جلسه اعلام کرد هنوز آماده نیست. جلسه دوم، 25مرداد بود که متأسفانه نماینده تعاون روستایی در آن اعلام کرد جعبه و انبار نداریم و در نتیجه کارگاه‌های بسته‌بندی هم قیمت بسیار پایین یعنی 6هزار تومان را برای محصول پیشنهاد دادند. ما اعتراض کردیم و گفتیم وقتی انبار ندارید، چرا جلسه را برگزار کردید؟ قیمت پیشنهادی ما برای هر کیلوگرم 12هزار تومان بود یعنی مثل سال گذشته نیم‌دلار، اما قبول نکردند و جلسه به نتیجه نرسید.»
او از جلسه سوم در تاریخ 28مرداد یاد می‌کند که طی آن به ناچار قیمت هر کیلوگرم خرمای صادراتی استعمران درجه یک؛ 7300، درجه2؛ 6200 و درجه3 هم توافقی تعیین شد.
حزباوی ادامه می‌دهد: «خرما سالی یک‌بار محصول دارد و به‌دلیل صادرات بالا می‌تواند ارزآوری خوبی داشته باشد، اما متأسفانه مسئولان، خوزستان را به‌عنوان یک استان تک‌محصولی و با گندم می‌شناسند و محصولات دیگر مانند خرما و شلتوک مورد توجه نیست.»
دولت خود را کنار بکشد
از سوی دیگر انجمن ملی خرما به‌عنوان متولی بخش خصوصی، برگزاری جلسات قیمت‌گذاری محصول خرما به‌صورت استانی را درست نمی‌داند و با برگزاری چنین جلسه‌هایی مخالف است. رئیس انجمن ملی خرما معتقد است هیچ نهادی نباید به بازار ورود کند؛ فرقی نمی‌کند دولتی باشد یا بخش خصوصی. محسن رشیدفرخی در این‌باره به همشهری می‌گوید: «قیمت‌ها باید براساس عرضه و تقاضا تعیین شود و دخالت در قیمت‌گذاری به هر شکلی اشتباه است. به همین دلیل انجمن ملی خرما هیچ‌گاه در جلسه‌های تعیین قیمت استان‌ها حاضر نمی‌شود.»
او علاوه بر انتقاد از شیوه قیمت‌گذاری از خودتحریمی و تصمیم‌گیری‌های اشتباه هم گلایه می‌کند و می‌افزاید: «متأسفانه برخی مسئولان اقتصادی تصمیم‌های عجولانه می‌گیرند و همه این اشتباه‌ها نتیجه گستردگی مسئولیت دولت است؛ درحالی‌که اگر این تصمیم‌گیری‌ها به بخش خصوصی واگذار شود، دولت هم سبک‌تر می‌شود.»
رشیدفرخی به موضوع کمبود انبار که از سوی تعاون روستایی در جلسه قیمت‌گذاری خوزستان مطرح شده است اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «شاید تعاون روستایی نیت خیر داشته باشد، اما نباید این موضوع در جلسه مطرح می‌شد.»
او با یادآوری سال جهش تولید می‌گوید: «کدام تولیدکننده ما زحمتکش‌تر از نخل‌کاران است؟ 5ماه تابستان در مناطق گرمسیر کار می‌کنند و کارشان هم پرزحمت است. 4میلیون و 300هزار نفر ذی‌نفعان بازار خرما هستند که کوچک‌ترین حمایتی از آنها می‌تواند در کنار تامین بازار داخلی، صادرات محصول را تا یک‌میلیارد دلار افزایش دهد.»
رئیس انجمن ملی خرما به افزایش قیمت نهاده‌های کشاورزی و باغی و سایر هزینه‌های تولید اشاره می‌کند و می‌افزاید: «قیمت خرما نسبت به سال گذشته افزایش چندانی نداشته؛ درحالی‌که قیمت نهاده‌های کشاورزی و کود چند برابر شده است. در این شرایط اگر هم قیمت محصول افزایش می‌یافت دولت برای تعادل در بازار داخلی، صادرات را ممنوع می‌کرد. مشابه این اتفاق 2سال پیش افتاد که ضرر زیادی به نخل‌داران و صادرکنندگان وارد کرد.»
رشیدفرخی مصرف 70درصد محصول خرما را مربوط به بازار داخلی و 30درصد را مربوط به صادرات می‌داند و ادامه می‌دهد: «کل تولید خرمای کشور در سال یک‌میلیون و 200هزار تن است که با برنامه‌ریزی اصولی می‌توان ضمن افزایش محصول به درآمدزایی بیشتر نخل‌داران هم کمک کرد.»
بسیاری از محصولات کشاورزی در چند‌ماه اخیر در نتیجه شیوع کرونا آسیب جدی دیدند، اما انجمن ملی خرما از همان ابتدای شیوع ویروس با استعلام از سازمان خواربار جهانی و دریافت این پاسخ که کووید-19 از راه خرما منتقل نمی‌شود، خیال نخل‌داران را راحت کرده است. با وجود این، قیمت‌های تعیین‌شده، آنها را در سال جهش تولید ناامید کرده و حالا نخل‌داران به امید خریدهای حمایتی هستند تا شاید بقیه محصول‌شان را با شرایط مناسب‌تری عرضه کنند.
آغاز خرید حمایتی خرما از هفته جاری
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهادکشاورزی خوزستان با اشاره به تصمیم‌گیری برای خرید حمایتی محصول خرما به همشهری می‌گوید: «جلسه‌های مختلفی در این‌باره تشکیل شده است و دستورالعمل و نرخ خرید حمایتی محصول خرما در خوزستان از سوی سازمان مرکزی تعاون روستایی اعلام خواهد شد.»
تورج نوروزی با بیان اینکه هفته جاری با اعلام شیوه‌نامه، خرید حمایتی از سوی تعاون روستایی خوزستان آغاز خواهد شد، می‌افزاید: «هر سال روال اینطور است که چند جلسه برگزار و درباره قیمت چانه‌زنی می‌شود. امسال هم همین اتفاق افتاد، اما یکی از کارشناسان تعاون روستایی درباره موضوع کمبود انبار صحبت کرد که البته این موضوع به اشتباه مطرح شده بود و در همان جلسه هم اصلاح شد.» وی با بیان اینکه جهادکشاورزی در جلسه‌های تعیین قیمت فقط میزبان است و اظهارنظری نمی‌کند، ادامه می‌دهد: «قیمت توافقی 7300 به‌عنوان حداقل قیمت تعیین شده است و بسیاری از نخل‌داران هم‌اکنون محصول خود را با قیمت بالاتری عرضه می‌کنند.»
در همینه زمینه :
