چارچوب‌های قانونی
دانشجویانی که خارج از ایران درس‌می‌خوانند برای بازگشت با چه مشکلاتی روبه‌رو شده‌اند؟
نگار حسینخانی ـ روزنامه‌نگار
با توجه به اینکه بسیاری از کشورها و اقتصادهای بین‌المللی در وضعیت مرزهای بسته یا اعمال محدودیت در زمینه تردد هستند، بازگشت دانشجویان خارج از کشور به داخل و ماندگاری احتمالی بخشی از آنها سخت شده. با تغییر برنامه کلی ادامه تحصیل در داخل یا ادامه تحصیل از طریق آنلاین و ارتباط با مراکز دانش و توسعه فناوری روز دنیا، برنامه دانشجویان بسیاری تغییر کرده است. همین باعث شد، دانشجویان که خود را برای آغاز دوره تحصیلی و ادامه دوره خود در ترم‌های بهاره آماده کرده بودند، در وضعیت نامعلومی قرار‌بگیرند. تعطیلی کلاس‌های حضوری و آنلاین شدن آن، ترس از بسته‌شدن مرزها، احساس آسایش و امنیت در کنار خانواده، کم‌کردن هزینه‌های زندگی و مواردی از این دست نیز دلیلی شد تا بسیاری از دانشجویان به‌رغم محدودیت و کاهش پروازهای بین‌المللی به کشور بازگردند. این در حالی است که جمشید سلام‌زاده، رئیس مرکز خدمات آموزشی وزارت بهداشت می‌گوید: «در 2سال اخیر قریب به 3هزار دانشجو به داخل کشور وارد شده‌اند و دیگر توان حضور این افراد در این دانشگاه‌ها وجود ندارد و در حقیقت دیگر ظرفیتی وجود ندارد». اما به واقع وضعیت دانشجویان در خارج از ایران چگونه است و محدودیت‌ها برای چه گروه‌هایی اعمال می‌شود؟
دلایل ممانعت از بازگشت دانشجویان
سخنگوی وزارت بهداشت در تازه‌ترین اظهارنظرش درباره بازگشت دانشجویان به کشور می‌گوید: «دانشجویانی که تا قبل از ۲۰۱۹ به دانشگاه‌های خارج رفته‌اند و می‌خواهند به دانشگاه‌های داخل کشور بازگردند نباید معدل کتبی دیپلم‌شان کمتر از ۱۶ و معدل کل‌شان کمتر از ۱۷ باشد. بسیاری از کسانی که این شرایط را داشته باشند، یک تا یکسال‌و‌نیم در نوبت پذیرش دانشگاه‌های علوم پزشکی داخل کشور خواهند بود. از این‌رو دانشگاه‌های خارجی که در فهرست دانشگاه‌های معتبر وزارت بهداشت نیستند و تا هزار‌و۳۰۰ نفر از دانشجویان ایرانی پذیرش داشته‌اند، با شرایط آموزش پزشکی ایران سازگار نبوده و انعطاف فقط در چارچوب قانون خواهد بود». انگار این سخنان بیشتر درباره دانشجویان رشته پزشکی صدق‌می‌کند. اما چرا؟
ایزد محمدخواجه، معاون فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت، بازگشت و ادامه تحصیل دانشجویان خارج از کشور را در دانشگاه‌های داخلی، ظلم به آحاد مردم و دانشجویانی دانسته که ساعت‌ها درس خوانده‌اند، استرس و اضطراب را در کنکور به جان خریده و خود و خانواده را از تفریحات محروم کرده‌اند تا در نهایت صندلی رشته مورد‌علاقه خود را در یک دانشگاه خوب داخلی به‌دست بیاورند. او می‌گوید: «متأسفانه دانشگاه سچینوا روسیه در 2سال اخیر هزار‌و۴۰۰ دانشجوی ایرانی را پذیرش کرده. این در حالی است که در داخل فقط دانشجویانی که در مقاطع پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی در یک سال در کل کشور پذیرش می‌شوند حدود ۸ هزار نفر هستند». به همین‌خاطر گویا دانشجویان این دانشگاه‌ها نیز با سختی بیشتری مواجهند. اما آیا دانشجویان در خارج کشور همگی تمایل به بازگشت دارند؟ وضعیت تحصیل برای آنها چگونه است؟
چه کسانی می‌خواهند برگردند؟
بر اساس نظرسنجی نظام آموزش عالی کیو.اس ۵۹ درصد از دانشجویان به‌دلیل شیوع کرونا برنامه‌های تحصیلی خود را متوقف‌کرده‌اند. 55درصد از پاسخ‌دهندگان گفته‌اند که قصد دارند ادامه تحصیل در خارج از کشور را تا سال آینده به تعویق بیندازند، 9درصد گفته‌اند قصد دارند در کشور دیگری تحصیل کنند، 7درصد گفته‌اند دیگر نمی‌خواهند در خارج از کشور تحصیل کنند، 15درصد سایر موارد و 15درصد هیچ‌کدام از این گزینه‌ها را انتخاب نکرده‌اند. محمد که 2سالی است در سن‌دیگو زندگی و تحصیل می‌کند، می‌گوید: «مشخصا عملکردها درباره کرونا بد نبوده است. وضعیت دانشجوهای ایرانی اینجا چندان بد نیست. عموما درآمدها به دانشگاه وابسته است، چون دانشجویان به‌خاطر بورس‌هایشان یا درس می‌دهند یا کار تخصصی می‌کنند. از این جهت چون دانشگاه‌ها باز شده، فعلا شرایط مالی چندان ما را با دشواری روبه‌رو نکرده است. اما نکته اینجاست که چون آمار بیماری رو به افزایش است، دانشگاه‌ها ممکن است به‌زودی به حالت آنلاین و غیرحضوری بازگردد. مثلا در دانشگاه ما، آمار تا امروز چیزی حدود ۴۳۰ نفر است، درحالی‌که هفته گذشته این عدد حدود صدوچند نفر بود و همه اینها در حالی است که تازه این هفته، هفته سوم دانشگاه‌هاست». با توجه به گفته محمد با تعطیلی دانشگاه و توقف فعالیت مالی دانشجویان ممکن است مشکلات مالی برای آنها در راه باشد. اما نگین که در یکی از شهرهای کانادا مشغول به تحصیل است می‌گوید: «همه کلاس‌ها آنلاین شده‌اند. تا پیش از شیوع کرونا، هر دانشجو اجازه داشت ۲۰ ساعت در هفته کار کند. اما در این شرایط به آنها اجازه داده شده ۴۰ ساعت کار کنند. برای دانشجوهایی که به علت کرونا ساعت کاریشان کم شده هم هزینه‌ای در نظر گرفته‌شده. اما استرس و دوری از خانواده پیش از کرونا هم وجود داشت که حالا بیشتر هم شده است. خیلی‌ها همین نگرانی را تاب نمی‌آورند». آنچه پیش‌بینی شده و باعث نگرانی در جامعه علمی شده است، سوء‌استفاده بعضی دانشجویان از شرایط حاکم است که می‌خواهند این وضعیت را دستاویزی برای بهبود وضعیت علمی و مالی خود قرار‌دهند. همین امر سبب می‌شود وزارت علوم نیز تمهیدات سفت و سختی در این‌باره پیش‌بگیرد.
