افغانستان؛ آتش‌بس دور از دسترس
یک هفته پس از آغاز مذاکرات صلح افغانستان در قطر، هیچ نشانه‌ای از پیشرفت در گفت‌وگوها دیده نمی‌شود
محمد امین خرمی_خبرنگار
کیلومترها دورتر از میز مذاکرات صلح افغانستان در دوحه، درگیری‌ها در مناطق مختلف این کشور میان نیروهای دولتی و طالبان ادامه دارد و همچنان خبری از آتش‌بس نیست. در میز مذاکرات هم خبری از بحث بر سر آتش‌بس نیست و طرفین در مرحله تعیین شیوه کار مذاکرات مانده‌اند.
درگیری‌ها به‌گونه‌ای در افغانستان ادامه دارد که گویی مذاکرات صلح هرگز آغاز نشده است. طبق اعلام مقام‌های دولتی در کابل، تنها طی روز پنجشنبه گذشته 27نیروی دولتی و 37نیروی طالبان در 5استان کشته شده‌اند. دیروز رسانه‌های افغان به نقل از مقام‌های پلیس کابل نیز نوشتند که در یک عملیات، غیرت‌الله معروف به ملا‌سنگین، یکی از فرماندهان ارشد طالبان و شماری از نیروهایش را کشته‌اند. گفته می‌شود ملا‌سنگین در بسیاری از عملیات‌های تروریستی انجام‌شده در کابل طی سال‌های اخیر نقش داشته است.
درگیری‌ها حتی شنبه هفته گذشته، همزمان با افتتاح مذاکرات صلح نیز ادامه داشت؛ همان روزی که دولت خواستار اعلام آتش‌بس فوری شد اما طالبان با آن مخالفت کرد. محمد نعیم وردک، سخنگوی جدید طالبان در گفت‌وگو با تلویزیون طلوع افغانستان ضمن رد این خواسته، گفت: «معنی نمی‌دهد که 20سال جنگ را یک‌ساعته به‌پایان برسانیم.» طبق اعلام وزارت دفاع افغانستان، نیروهای طالبان در روز آغاز مذاکرات در 18 استان از مجموع 34 استان افغانستان دست به عملیات زده‌اند.
خواسته تیم مذاکره‌کننده کابل از روز اول اجرای آتش‌بس بوده است. عبدالله عبدالله، رئیس شورای مصالحه ملی افغانستان در سخنرانی مراسم افتتاحیه، گفت: «اشتباه محاسباتی است که فکر کنیم خونریزی بیشتر، به روند صلح کمک می‌کند.» معصوم استانکزی، رئیس هیأت مذاکره‌کننده کابل نیز از ابتدا خواسته فوری این هیأت را برقراری آتش‌بس اعلام کرده است.
برای طالبان اما استیصال دولت افغانستان که از یک‌سو درگیر جنگ است و از سوی دیگر با مشکلات متعدد داخلی به‌خصوص بحران کرونا دست به گریبان است، فرصتی مهم به‌شمار می‌رود. طالبان ترجیح می‌دهد با دولتی مذاکره کند که تحت فشار است تا بتواند در نهایت دست پر از مذاکرات خارج شود. بنابراین می‌توان درک کرد که سران طالبان به چه دلیل عجله‌ای برای پایان 2دهه جنگ ندارند. محاسبات استراتژیک در دوحه اما به قیمت ادامه خونریزی در افغانستان تمام‌شده است. نیروهای هر دو طرف همچنان در درگیری‌ها کشته و زخمی می‌شوند. فراتر از این، مردم افغانستان هستند که در میانه این جنگ طولانی همچنان قربانی می‌شوند.
خیز طالبان برای حذف آمریکا
برگزاری مذاکرات صلح در دوحه، بخشی از توافقی است که 6ماه قبل طالبان و آمریکا در همین شهر امضا کردند. هدایت تیم مذاکرات در سمت طالبان را ملا عبدالغنی برادر، معاون سیاسی طالبان و از بنیانگذاران این گروه و هدایت تیم مذاکره‌کننده آمریکا را زلمای خلیلزاد، فرستاده ویژه دونالد ترامپ در امور افغانستان و سفیر پیشین آمریکا در کابل، به‌عهده داشتند. اکنون به‌نظر می‌رسد مقام‌های طالبان رفته‌رفته به خروج خلیلزاد از مذاکرات تمایل پیدا کرده‌اند. تیم‌های تماس نمایندگان طالبان و کابل دیروز اعلام کردند بر سر انجام مذاکرات بدون حضور «یک میانجی یا طرف سوم» توافق کرده‌اند. گفته می‌شود عدم‌حضور فرد خارجی در جریان مذاکرات، یکی از موارد اختلاف دو طرف طی روزهای اخیر بوده است. حذف طرف سوم به‌معنای حذف آمریکا از مذاکرات خواهد بود. این در حالی است که خلیلزاد در روز نخست مذاکرات اعلام کرده بود در خلال گفت‌وگوها در دوحه خواهد بود تا به پیشرفت روند مذاکرات کمک کند.
طالبان به‌دنبال تشکیل حکومت
بخش دیگر توافق، موضوع خروج نیروهای آمریکایی است که طبق یک جدول زمان‌بندی در حال انجام است. طبق توافق میان آمریکا و طالبان، 12هزار نیروی آمریکایی مستقر در افغانستان طی 14ماه خاک این کشور را ترک می‌کنند؛ موضوعی که طالبان از آن با عنوان «پیروزی» خود در جنگ 20ساله یاد کرده است. شمار نیروها از 12هزار نفر به 8هزارو600نفر رسیده و قرار است تا 3ماه دیگر به 4هزارو500نفر کاهش پیدا کند.
سهیل شاهین، سخنگوی پیشین طالبان، ماه گذشته در گفت‌وگو با همشهری تأکید کرد که طالبان به‌عنوان «طرف عمده و طرف پیروز جنگ» در مذاکرات حاضر خواهد شد. او گفت: «ما یک طرف عمده مذاکرات هستیم. به هر حال ما 20سال مبارزه کرده‌ایم و پیروز جنگیم؛ برای آزادی افغانستان مبارزه کرده‌ایم. آمریکایی‌ها این را قبول کرده و همپای ما توافقنامه امضا کرده‌اند. هدف عمده ما ایجاد یک نظام اسلامی در افغانستان است و با این نگاه در میز مذاکرات حاضر خواهیم شد.» موضوع تشکیل «نظامی اسلامی همه‌شمول» در افغانستان از سوی ملاعبدالحکیم حقانی، رئیس هیأت طالبان، در سخنرانی افتتاحیه و محمدنعیم وردک در گفت‌وگو با رسانه‌های مستقر در هتل محل مذاکرات در دوحه نیز مطرح شده است. ملاعبدالحکیم حقانی بار دیگر شامگاه پنجشنبه بر این موضوع تأکید کرد. تأکید طالبان بر پیروزی در جنگ و پافشاری بر ضرورت تشکیل یک نظام اسلامی که از آن به «امارت اسلامی» یاد می‌شود، باعث تشدید بی‌اعتمادی در آغاز راه گفت‌وگوها شده است؛ وضعیتی که نگرانی‌ها درمورد نوع حکومت آینده افغانستان را افزایش داده است.
یکی از اعضای ارشد طالبان حاضر در مذاکرات دیروز در گفت‌وگو با شبکه سی‌بی‌اس آمریکا پا را فراتر از این گذاشت و گفت: «طالبان از جنگ خسته است اما نمی‌تواند 20سال مبارزه را قربانی کند؛ اکنون دیگر زمان حکومت طالبان فرا رسیده است.» به‌گفته این عضو هیأت مذاکره‌کننده طالبان که نامش از سوی سی‌بی‌اس اعلام نشده، طالبان معتقد است دولت افغانستان یک دولت فاسد بوده و باید از قدرت کنار برود. او گفت: «نوبت طالبان است که برای 3 تا 5سال آینده بر افغانستان حکومت کند. طالبان با همه کشورها ازجمله آمریکا کار خواهد کرد تا نشان دهد که شریکی قابل اعتماد است. برنامه اول ما یافتن راه‌حلی سیاسی است؛ برنامه جایگزین ما اما قطعا رسیدن به قدرت از طریق نظامی است.»
