بخشنامه شهردار تهران برای حمایت از کالاهای ایرانی

عباس ثابتی راد|خبرنگار:

شهردار تهران با صدور نخستین دستورالعمل خود در سال جدید با عنایت به نامگذاری سال ١٣٩٧ از سوی مقام معظم رهبری تحت عنوان «حمایت از کالای ایرانی»، کلیه واحدهای تابعه شهرداری تهران را ملزم به حمایت از محصولات تولید داخل کرد.
در دستورالعمل محمدعلی نجفی خطاب به معاونان، مشاوران، شهرداران مناطق، مدیران کل و مدیران عامل سازمان‌ها و شرکت‌های تابعه شهرداری تهران، بخشنامه ١١ دی ٩٦ مدیریت شهری مبنی بر «مدیریت هزینه‌ها در شهرداری تهران» که در آن بر استفاده و خرید تجهیزات و ملزومات با کیفیت تولید داخل و اجتناب از خرید محصولات خارجی تأکید شده بود، مورد استناد قرار گرفته است.
در دستورالعمل صادره از سوی شهردار تهران آمده است: «با عنایت به نامگذاری سال ١٣٩٧ از سوی مقام معظم رهبری
(مد ظله العالی) تحت عنوان «حمایت از کالای ایرانی» و تأکید معظم‌له بر نقش و وظیفه آحاد مردم و مسئولان در حمایت از کالای ایرانی، ضمن تأکید مؤکد بر بخشنامه مذکور، تمامی واحدهای تابعه ملزم به رعایت کامل مفاد آن هستند.»
شهردار تهران در دستورالعمل ابلاغی خود تأکید کرده است: «بدیهی است حمایت از کالای ایرانی و خودداری از خرید محصولات خارجی به‌عنوان وظیفه مسئولان مربوطه قلمداد خواهد شد و صرفاً مواردی که محصول تولید داخل با کیفیت مشابه موجود نباشد و برای ارائه خدمت به شهروندان، چاره‌ای جز استفاده از محصول خارجی وجود نداشته باشد، از این دستورالعمل مستثنی خواهند بود.»

تولیدات داخلی در حوزه شهری

طی سال‌های گذشته در بسیاری از پروژه‌هایی که به بهره‌برداری رسید، چنین الزامی در شهرداری تهران وجود نداشت. انبوهی از کالاهای خدماتی در شهرداری تهران ازجمله خودروهای حمل زباله، برخی تجهیزات آتش‌نشانی، تجهیزات مبلمان شهری و بسیاری از تجهیزات روشنایی توسط شرکت‌های ایرانی تولید می‌شود. علائم راهنمایی و رانندگی و ترافیکی و مبلمان بوستانی و حتی خودروهای حمل‌ونقل عمومی نیز توسط تولید‌کنندگان داخلی تولید می‌شود، اما شهرداری تهران کمتر از تولیدات داخلی برای استفاده در شهر از آن بهره‌می‌برد. هم‌اکنون سامانه‌های حمل‌ونقلی، متکی بر واردات خودروهای سنگین است. بسیاری از خودروهایی که در خدمات پسماند از آن استفاده می‌شود نیز از خارج از کشور تأمین می‌شود. حتی در مقطعی سطل‌های زباله نیز با قرار‌دادهای کلان از خارج از کشور تأمین شده بود. مبلمان‌ شهری با توجه به تولیدات داخلی نیز با قراردادهای قابل توجه از خارج از کشور تأمین می‌شد.
اما حالا قرار است شهرداری تهران به‌منظور حمایت از کالاهای ایرانی، این ملزومات را از داخل کشور تأمین کند. اتفاقی که می‌تواند علاوه بر حمایت از تولید‌کنندگان داخلی، رویکرد تازه‌ای در عرصه مدیریت شهری به‌وجود آورد.

یک نمونه از قراردادهای نجومی

در نوروز 90هنگامی که مدیریت شهری وقت در تلاش برای ساخت بوستان ولایت، کاری شبانه‌روزی را در دستور کار قرار داد، قراردادهای بسیاری برای تأمین تجهیزات بوستان ولایت بسته شد. یکی از این قراردادها که در آن روزها موجب بهت همگان شد، قرار‌داد خرید چراغ‌های روشنایی و مبلمان مستقر در بوستان ولایت بود که با یک شرکت ترکیه‌ای به امضا رسید. در قالب این قرارداد رقمی حدود 70میلیارد تومان برای تأمین مبلمان مورد استفاده در بوستان ولایت با یک شرکت خارجی به امضا رسید و تجهیزات آن نیز بلافاصله از ترکیه وارد شد. چنین قراردادی که توسط سازمان زیباسازی شهر تهران در آن دوره بسته شد، موجب تأمل و پرسش بسیاری قرار گرفت، اما نتیجه‌ای در بر نداشت.
در دوره گذشته، قراردادهایی از این دست در شهرداری تهران کم نبود. اما حالا دستورالعمل شهردار تهران مبنی بر استفاده از کالاهای ایرانی، موجب می‌شود چنین قراردادهایی پرابهام در هیچ کدام از سازمان‌ها و نهادهای شهرداری منعقد نشود.

بخشنامه شهردار خوب است اما...

تولیدکنندگان داخلی از بخشنامه شهردار تهران اعلام رضایت کرده‌اند. آنها معتقدند چنین بخشنامه‌هایی می‌تواند به‌تدریج روند تولید در داخل را تغییر دهد و کالاهای داخلی به سمت کیفیت بهتر سوق پیدا کنند. مشروط به اجرا و نظارت دقیق‌تر.
حامد رضایت یک تولید‌کننده محصولات ترافیکی در تهران به همشهری گفت: واقعیت این است که تولید‌کنندگان داخلی می‌توانند محصولات با کیفیت بسیار خوب و بالا و حتی بهتر از نمونه خارجی تولید کنند. اما متأسفانه نظارت دقیقی از سوی شرکت‌ها و نهادهای مختلف دولتی و عمومی برای استفاده از کالاهای ایرانی وجود ندارد. روند مناقصه در بسیاری از نهادهای مرتبط با شهرداری همواره با نظارت پایین اتفاق می‌افتد  بنابراین در اکثر مواقع روابط بر ضوابط چیره می‌شود و محصولات چینی به سادگی رقیبان ایرانی را کنار می‌زنند.
او معتقد است که تولید‌کنندگان ایرانی که کار خوب به بازار عرضه می‌کنند، همیشه از تولیدات چینی که زیر قیمت عرضه می‌شود، عقب می‌مانند. رضایت که خود یک تولیدکننده ‌است، علاوه بر تولید محصولات ایرانی، نمایندگی یک شرکت ترکیه‌ای را نیز دارد و می‌گوید: علاقه زیاد کارفرماها به استفاده از کالاهای خارجی حتی با تفاوت قیمت قابل توجه، باعث شده‌است تا کالاهای ایرانی به‌تدریج از رقابت کنار بروند.
او می‌گوید: این ابلاغیه شهردار تهران بسیار خوب است به شرط آنکه دستگاه‌های نظارتی به درستی عمل کنند. هنگامی که مناقصه دولتی است، دستگاه نظارتی خوب عمل می‌کند. اما در مناقصه‌های شهرداری نظارت ضعیف است. عموما «پول کثیف» در تعیین شرکت‌ها نقش دارد.
ابوالقاسم گلزار، مدیر یک شرکت سیستم‌های هوشمند است که با شهرداری‌ها و نهادهای دولتی همکاری می‌کند. او می‌گوید که این بخشنامه می‌تواند گام بزرگی در زمینه حمایت از تولیدات داخلی باشد. اما موانع تولید در داخل کم نیست.
او می‌گوید: حمایت نشدن از تولیدات داخلی طی سال‌های گذشته باعث شده تا سرمایه در گردش بسیاری از شرکت‌ها کاهش یابد و هزینه چندانی در بخش‌های تحقیق و توسعه صورت نگیرد. به همین دلیل بسیاری از تولیدات شرکت‌های ایرانی، نسبت به رقیبان خارجی عقب مانده است.
او می‌گوید: دستگاه‌های دولتی و شهرداری‌ها حتی اگر الزامی وجود داشته باشد، خیلی به سمت خرید کالاهای ایرانی نمی‌روند. اینها ترجیح می‌دهند به نام کالاهای ایرانی از کالاهای چینی استفاده کنند. او از قانون نانوشته‌ای سخن می‌گوید که به نفع کالاهای خارجی در نهادهای مختلف در جریان است. به تعبیر او چیرگی روابط بر ضوابط یکی از مهم‌ترین دلایل ضعیف‌تر شدن تولیدات داخلی بوده و روابط باعث شده تا تولیدات خارجی با یک برند ظاهری به ایران راه پیدا کند و عرصه بر تولید‌کنندگان واقعی تنگ‌تر شود.