ظهور و سقوط اخوان‌المسلمین

سیدمحمد حسین محمدی 
 اخوان‌المسلمین را باید بی‌شک مهم‌ترین جریان سیاسی اسلامی دوره جدید دانست؛ جریانی که اگرچه در سال1307 تأسیس شد، اما با وفات بنیانگذارش، حسن البناء، در سال1327 به پایان نرسید. جریانی که البناء آغاز کرده بود، حتی بعد از مرگش و با تمام تغییر و تحولاتی که داشت، همچنان جریانی زنده‌ است و در عرصه سیاسی  ایفای نقش می‌کند. جریان اخوان‌المسلمین در زمانه‌ای پا گرفته بود که بیشتر کشورهای اسلامی و مسلمانان، تحت استعمار غرب قرار داشتند و با تلاش‌های محمد عبده و سیدجمال‌الدین اسدآبادی، کم‌کم زمینه‌های مبارزه با غرب‌گرایی و استقلال اسلامی شنیده می‌شد. اخوان‌المسلمین توانست این صدا را به اوج برساند. با تلاش‌های حسن البناء، اخوان در مصر محدود نماند و به سراسر کشورهای اسلامی نفوذ کرد. این کشورها از مصر ، الجزایر و لیبی آغاز می‌شدند و تا عراق و سوریه و پاکستان ادامه داشتند. جنبشی که البناء به راه انداخته بود، در زمان خودش جنبشی اصلاح طلبانه به‌حساب می‌آمد و مدینه فاضله‌اش مدینه‌النبی بود. حسن البناء و به تبع آن جریان اخوان، تمام ممالک اسلامی را وطن خود می‌دانستند و به‌دنبال آن بودند تا حکومتی مبتنی بر شریعت اسلامی و شبیه به صدر اسلام بنا کنند. اندیشمندان، متفکران و حتی روحانیون ایرانی نیز از تأثیرات اخوان‌المسلمین مصون نماندند. برخی از روحانیون مهم سیاسی پیش از انقلاب که به مقابله با حکومت پهلوی پرداخته بودند، آثار متفکران اخوانی را ترجمه و منتشر می‌کردند؛ حتی برخی از سیاستمداران ایرانی همچون، نواب صفوی و آیت‌الله‌کاشانی با او دیدار داشتند. حسن البناء درنهایت توسط عوامل حکومت مصر ترور شد، اما جریان اخوان با تغییر ماهیت به حیات خودش ادامه داد و حتی در جریان‌ انقلاب‌های 2011 به بعد نقشی جدی ایفا کرد. بعد از سقوط حسنی مبارک در مصر، محمد مرسی به‌عنوان نماینده اخوان‌المسلمین به مقام ریاست‌جمهوری مصر رسید. محمد مرسی باسیاست‌های همدلانه‌اش در رابطه با آمریکا، نشان داد که اخوان‌المسلمین 2012 با اخوان‌المسلمین زمان حسن البناء چندان نسبتی ندارد. آنچه امروز از اخوان‌المسلمین در عرصه بین‌المللی دیده می‌شود دیگر جریانی اصلاح‌طلبانه نیست که روزگاری اسوه تمام آزادیخواهان و اسلام‌گرایان ایران و جهان بود.