قوام ؛ بازیگر اول سیاست ایران

   آرش نهاوندی 

روزنامه نیویورک تایمز در تاریخ 11دسامبر 1947(19آذر 1326) در مطلبی با عنوان «قوام بازنده رأی اعتماد شد» به عدم ‌رای اعتماد به احمد قوام‌السلطنه در مجلس شورای ملی و سقوط دولت وی پرداخت. این روزنامه همچنین به سخنان انتقادی احمد قوام درباره اوضاع کشور اشاره کرد. به نوشته نیویورک تایمز، احمد قوام در یک جلسه طوفانی 46 رأی مثبت و 39 رأی منفی کسب کرد و در این جلسه 27 نفر نیز رأی ممتنع دادند. به این ترتیب وی طبق قانون ناگزیر به استعفا از سمت نخست‌وزیری شد. احمد قوام در ابتدای جلسه و در سخنانی که به‌منظور دریافت رأی اعتماد بیان کرده بود، 3 قوه اصلی حاکمیت در ایران، محمدرضاشاه پهلوی، مجلس و وزرای کابینه را متهم به دسیسه‌چینی و دخالت در امور یکدیگر کرد. او گفت برای آخرین بار می‌خواهم حقایقی را برای ملت ایران آشکار کنم. احمد قوام در ادامه به این مسئله اشاره کرد که پیش از دسامبر 1946 (آذر 1325) نمی‌خواسته حمله‌ای به آذربایجان انجام دهد؛ چرا که نسبت به قدرت ارتش تردید داشته و از بابت پیروزی ارتش مطمئن نبوده است. او گفت اقدامات مشابهی (مشابه آنچه در دوران تسلط فرقه دمکرات در آذربایجان برای جدایی از خاک ایران و اقداماتی که در کردستان برای کسب خودمختاری صورت گرفت) در سال گذشته در شهرهای همدان و ملایر و استان مازندران برای دستیابی به یک وضعیت نیمه خودمختار انجام گرفته بود. به گفته احمد قوام، در جریان این اقدامات 8 هزار قبضه تفنگ در این استان‌های کشور پخش شده بود که این توطئه‌ها به موقع خنثی شدند. 
براساس این گزارش، اقدامات اخیر قوام که بدون مشورت با وزرای کابینه انجام گرفته بود، سبب خشم هیأت وزیران و همچنین شاه از وی شده بود. اخیرا نیز حزب دمکرات قوام دچار شکاف شد و 30 نماینده ناراضی آن، فراکسیون دمکرات را تحت رهبری سردار فاخر، رئیس مجلس تشکیل داده بودند که سبب تضعیف موقعیت قوام در مجلس شورای ملی شده بود. اگر چه محبوبیت قوام در‌ ماه اخیر به‌شدت کاهش یافته بود، اما بیشتر احزاب سیاسی ایران، از ایستادگی قاطعانه وی در برابر هرگونه مداخله خارجی در کشور حمایت می‌کردند.