یادداشت
حذف آزمون سمپاد؛ یک شروع
مهدی بهلولی|فعال حوزه آموزش و پرورش:
آزمون‌های پرشمار و مکرر، با جهت‌دهی نادرست فرایندآموزشی، سطح کیفی این فرایند را در حد چند پرسش و پاسخ کاهش می‌دهد. به‌عنوان نمونه، می‌توانیم کنکور را در کشور خودمان مورد توجه قرار دهیم که سال‌هاست آموزش‌ها در دوره متوسطه دوم را تحت‌تأثیر قرار داده و اجازه نمی‌دهد فرایند یادگیری آنطور که باید اتفاق بیفتد.
هم‌اکنون آزمون پیزا، مهم‌ترین آزمون بین‌المللی سنجش نظام‌های آموزشی کشورهای دنیاست که توسط «سازمان همکاری و توسعه اقتصادی» در بیش از 70کشور دنیا برگزار می‌شود. کشور فنلاند از سال 2000جایگاه برتر را در این آزمون‌ها در اختیار دارد و به همین دلیل کاملا روشن است که شاخص کیفیت آموزشی در مدارس آن بسیار بالاست. جالب است بدانید که حتی این کشور هم در چند سال اخیر، از سوی صاحب‌نظران بنام حوزه آموزش در دنیا مورد انتقاد قرار گرفته که چرا تمام فرایند آموزشی خود را معطوف به شرکت در این آزمون‌های سالانه کرده است. فنلاند کشوری است که در سراسر دوره تحصیلی دانش‌آموزان، فقط یک آزمون کلی متمرکز در سال پایانی تحصیل برگزار می‌کند و سایر ارزیابی‌ها در نظام آموزشی این کشور به شکل امتحانات کلاسی و آزمون‌های «معلم ساخته» دنبال می‌شود. آنها معتقدند که نه‌تنها شرایط هر شهر، منطقه و مدرسه با دیگری متفاوت است بلکه حتی شرایط هر کلاس با کلاس دیگر نیز فرق دارد و باید دانش‌آموزان طبق داشته‌ها و استعدادهای خودشان سنجیده شوند و نباید یک آزمون مشترک برای همه دانش‌آموزان در سراسر کشور درنظر گرفت. این را مقایسه کنید با شرایط مدارس و دانش‌آموزان کشور ما که سالانه چندین آزمون سراسری تحصیلی و ورودی را تجربه می‌کنند. آزمون‌هایی که سال به سال تعدادشان بیشتر می‌شود.
به‌عنوان نمونه همین آزمون‌های مدارس نمونه دولتی و تیزهوشان را درنظر بگیرید که در چند سال اخیر گسترش بی‌رویه‌ای پیدا کرده و باعث شده بسیاری از خانواده‌ها حساسیت فراوانی روی آن پیدا کنند. این آزمون‌ها باعث شده که در بیشتر موارد دانش‌آموزان به اصرار خانواده و با انواع و اقسام کتاب‌ها و کلاس‌ها وارد این مدارس خاص شوند درحالی‌که اغلب آنها تیزهوش نبوده و تنها یک دانش‌آموز درسخوان و با هوش متوسط هستند. درنظر داشته باشید که این تازه تنها یکی از ده‌ها آزمونی است که در بسته آموزشی 12ساله ما قرار دارد.
درباره حذف آزمون سمپاد و انتقادات صورت گرفته به آن معتقدم که آموزش و پرورش باید بالاخره از یک جا کار را شروع می‌کرد و تغییر سازوکار این آزمون‌های سلسله‌ای را کلید می‌زد. این اتفاق از هر جایی آغاز می‌شد، حتما اعتراض و انتقادهایی را به همراه داشت که برای ابتدای کار طبیعی هم هست. به‌رغم انتقادات به‌نظرم حذف آزمون سمپاد اقدام بسیار مناسبی بوده است و این رویکرد باید دنبال شود و به موازات آن، باید افزایش کیفیت در مدارس عادی و دولتی هم افزایش یابد. چرا که اگر این اتفاق نیفتد قطعا این طرح در ابتدای راه با شکست روبه‌رو می‌شود.
مدیران ارشد و طراح حذف آزمون‌ها باید به این نکته دقت کنند که اگر برای سطح کیفی مدارس دولتی تدبیری نیندیشند، احتمال اینکه بخش زیادی از دانش‌آموزان به سمت مدارس غیردولتی سوق پیدا کنند، بسیار پررنگ است. خانواده‌های ایرانی نشان داده‌اند حاضرند به هر نحوی هزینه‌های زندگی‌شان را کاهش دهند تا فرزندان‌شان در مدارس خوب و دانشگاه‌های با کیفیت تحصیل کنند. اگر ایده حذف آزمون‌ها منجر به گرایش بیش از حد به مدارس غیردولتی شود، قطعا آموزش و پرورش با چالش مواجه می‌شود.
بنابراین باید در قدم اول کیفیت مدارس دولتی بهبود پیدا کند، کلاس‌های پرجمعیت و شلوغ که هم‌اکنون به‌طور میانگین در دوره ابتدایی با 40نفر و در دوره متوسطه با 35نفر برگزار می‌شود، به کلاس‌های 20نفره تبدیل شوند.
همچنین دولت در اعتبار دهی به مدارس عادی دست و دلباز باشد و سرانه مناسبی را به آنها اختصاص دهد تا دیگر فرقی بین یک مدرسه دولتی با سایر مدارس نمونه و خصوصی وجود نداشته باشد و تبعیضی بین آنها از سوی دانش‌آموزان و خانواده هایشان احساس نشود. اگر این اتفاقات بیفتد، یعنی ضرورت‌های طرح تأمین شود، زمینه برای حذف سایر آزمون‌ها نیز فراهم می‌شود. البته آموزش و پرورش باید به حقوق شهروندان احترام بگذارد و اگر قرار است تصمیمی را اجرایی کند آن را به مرور و طبق یک زمانبندی ارائه دهد تا ذی نفعان کمترین آسیب را ببینند، در همین مورد باید مسئولان ارشد این وزارتخانه، موضوع حذف آزمون مدارس سمپاد را زودتر به اطلاع دانش‌آموزان و خانواده آنها که چندین‌ماه و حتی چندین سال است فرصت و سرمایه خود را روی این موضوع متمرکز کردند، می‌رساندند، بدین شکل قطعا آسیب‌های ناشی از اجرای این تصمیم کاهش پیدا می‌کرد و همدلی و همکاری در بدنه مدارس برای پیشبرد این هدف مهم افزایش می‌یافت.
