رد حقوقی ادعای آمریکا

شماری از استادان حقوق بین‌الملل دانشگاه‌های مطرح جهان در بیانیه‌ای حق آمریکا برای استفاده از مکانیسم ماشه را بی‌اساس دانسته و تأکید کردند به لحاظ حقوقی، واشنگتن با خروج از برجام واجد شرایط لازم برای احیای تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران نیست.
به گزارش ایرنا، ۲۲استاد حقوق بین‌الملل در بیانیه‌ای که در سایت اینترنتی یک مؤسسه بین‌المللی مطالعات حقوقی منتشر شده (voelkerrechtsblog)، تلاش آمریکا را برای استفاده از مکانیسم ماشه علیه ایران بی‌اساس دانسته و اعلام کردند تفسیر آمریکا از قطعنامه۲۲۳۱ شورای امنیت مبنی بر حق استفاده از این مکانیسم نادرست است. لذا کاخ سفید در تاریخ ۱۵اوت (۲۵مرداد) پیش‌نویس قطعنامه‌ای را به شورای امنیت ارائه کرد تا بتواند تحریم تسلیحاتی ایران را که براساس برجام در ۲۷مهرماه امسال به پایان می‌رسد، تمدید کند. اما این اقدام با مخالفت اکثریت قریب به اتفاق اعضای شورای امنیت مواجه شد. پس از آن آمریکا تلاش کرد تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران را احیا کند و در این راستا به‌شدت به‌دنبال حمایت کشورهای شورای امنیت برآمد.
بنابر این گزارش، با گذشت ۵روز از این شکست، آمریکا در تاریخ ۲۰اوت (۳۰مرداد) به‌صورت رسمی به شورای امنیت سازمان ملل متحد اعلام کرد که قصد راه‌اندازی سازوکار حل اختلاف تعبیه‌شده را در توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت دارد؛ سازوکاری که از آن به‌عنوان «مکانیسم ماشه» یاد می‌شود و می‌تواند توسط یکی از اعضای حاضر در برجام در پاسخ به عدم‌پایبندی تعهدات ایران راه‌اندازی شود. وزیر خارجه آمریکا مدعی است که آمریکا براساس قطعنامه۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد از «حقی آشکار» برای به‌کار گرفتن مکانیسم ماشه و بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران برخوردار است. با این حال، در تاریخ اول سپتامبر (۱۱شهریور) هم ۵عضو باقیمانده در برجام شامل فرانسه، آلمان، انگلیس، روسیه و چین همراه با نماینده ایران که در شانزدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام شرکت کرده بودند، بر اهمیت حفظ برجام و مردودبودن اقدامات یکجانبه‌گرایانه واشنگتن در اعاده تحریم‌های سازمان ملل تأکید کردند.
ایالات متحده در ماه‌های اخیر شکست‌های دیپلماتیک پیاپی را مقابل ایران متحمل شده ‌است. لذا تقلای کنونی برای فعال‌سازی مکانیسم بازگشت تحریم‌ها می‌تواند ضربه مهلک‌تری بر اعتبار جهانی آمریکا فرود آورد.
اما در بیانیه یادشده از سوی ۲۲استاد مطرح حقوق بین‌الملل ۱۲کشور دنیا، اعتبار ادعای ایالات متحده برای شروع «مکانیسم ماشه» از نظر حقوق بین‌الملل مورد بررسی قرار گرفته است. در این بیانیه آمده است: از دیدگاه حقوق بین‌الملل، نخستین واقعیت اساسی این است که ایالات متحده دیگر یکی از اعضای برجام به‌شمار نمی‌رود. چراکه این کشور در‌ماه می ‌۲۰۱۸ (اردیبهشت۹۷) از این توافق بین‌المللی خارج شد. لذا ادعای آمریکا مبنی بر تفسیر قطعنامه۲۲۳۱ و تعبیر عنوان مشارکت‌کننده بر این اساس درست نیست، زیرا این قطعنامه کشوری را به‌عنوان مشارکت‌کننده به برجام اضافه نکرده و تنها این توافق و اعضای محق آن را ضمیمه کرده است.
در این بیانیه که به امضای استادان حقوق بین‌الملل از دانشگاه‌هایی در ژاپن، ایتالیا، فرانسه، آلمان، استرالیا، سوئد، هلند، سوئیس، هند، بلژیک، انگلیس و ایران رسیده است، تأکید شده که از نظر منطقی، کشوری که خود به حضور در یک توافق بین‌المللی پایان داده، در واقع مشارکت خود را در این توافق رد کرده است، لذا واجد شرایط لازم برای راه‌اندازی مکانیسم مشخص شده در برجام توسط شورای امنیت علیه کشور مذکور نیست.
از سوی دیگر براساس مقدمه قطعنامه۲۲۳۱، برجام منجر به ترویج و تسهیل توسعه روابط اقتصادی و تجاری عادی و همکاری با ایران می‌شود و شورای امنیت خواستار اجرای کامل این امر مطابق جدول زمانی است.
بنابراین مطابق قطعنامه۲۲۳۱، هر یک از اعضای برجام باید عملا و به‌طور مؤثر به تعهدات مندرج در توافقنامه‌ای که توسط قطعنامه ذکرشده تأیید شده، پایبند بوده و به تعهدات ناشی از برجام متعهد باشند. اما باید تأکید کرد آمریکا تا تاریخ ۱۴می ‌۲۰۲۰ (۲۵اردیبهشت) ۱۲۹ تحریم علیه ایران اعمال کرده و بدیهی است دولت «دونالد ترامپ» با این کار به تعهدات خود در قبال برجام عمل نکرده است.

   تأکید بر مواضع سایر طرفین برجام
در بیانیه استادان حقوق بین‌الملل دانشگاه‌های جهان به مواضع کشورهای باقیمانده در برجام اشاره شده است که حق آمریکا برای استفاده از مکانیسم اسنپ‌بک را رد کرده و بر نقض برجام و قطعنامه2231 توسط آمریکا تأکید کرده بودند. 3کشور فرانسه، انگلستان و آلمان در بیانیه‌ای اعلام کرده بودند که ایالات متحده دیگر عضو برجام نبوده و آنها نمی‌توانند به تلاش‌های این کشور برای فعال‌سازی‌ مکانیسم ماشه ترتیب اثر دهند. روسیه و چین نیز در بیانیه‌ای با اشاره به خروج غیرقانونی آمریکا از برجام و نقض قطعنامه2231 شورای امنیت، اعلام کرده‌اند که آمریکا حق استفاده از مکانیسم‌ها و ابزارهای پیش‌بینی شده در برجام و قطعنامه را ندارد.  22استاد حقوق بین‌الملل تأکید کرده‌اند که از نظر حقوقی موضع قانونی بیان‌شده توسط کشورهای باقیمانده در برجام مبنی بر اینکه ایالات متحده حق ندارد مکانیسم «ماشه» را آغاز کند، درست است.