سال افشاگری

  حسنا مرادی     

رضاشاه که سقوط کرد، روزنامه‌ها و مطبوعات پر شد از ماجراهای ترس و خفقان دوره رضاخانی. همه در حال افشاگری بودند و حتی بعضی برای فروش بیشتر، آب و روغن ماجراها را بیشتر می‌کردند. اما دست‌اول‌ترین روایت‌ها، حرف‌های زندانیان سیاسی بود. بزرگ‌علوی که از اردیبهشت۱۳۱۶ تا شهریور۱۳۲۰ در زندان رضاخانی بود، با نوشتن کتاب «پنجاه و سه نفر» کوشید تا نشان دهد در دوره رضاخان چطور با زندانیان رفتار می‌شد؛ چگونه آنها را می‌گرفتند و می‌کشتند و نابود می‌کردند.
صادق هدایت هم در این سال مجموعه داستان کوتاه در «سگ ولگرد» خود را چاپ کرد. هدایت، بیشتر این داستان‌ها را سال‌های خفقان رضاخانی نوشته بود، اما چون در آن زمان ممنوع‌الکار بود، بالاخره آنها را در سال۱۳۲۱ چاپ کرد. هدایت در 8داستان این مجموعه، به موضوعات متنوعی پرداخته و حتی سبک‌های مختلفی مانند رئالیسم و ناتورالیسم را تجربه کرده است. معروف‌ترین داستان این مجموعه، داستان نمادین سگ‌ ولگرد، قصه سگ اصیل و نازپرورده‌ای است که روزی با صاحبش به ورامین می‌رود و آنجا، صاحبش را گم می‌کند.
حسینقلی مستعان، نویسنده پرکار سال‌های آخر دهه۱۳۱۰، در ابتدای دهه۱۳۲۰، رویه کاری خودش را کمی تغییر داد؛ بیشتر به روزنامه‌نگاری پرداخت و کمتر رمان چاپ کرد. او در این سال، تنها دو رمان «مهربانی» و «نوش» را به بازار فرستاد و بیشتر وقتش را صرف مدیریت روزنامه ایران و نویسندگی در آن کرد.
دیگر رمان چاپ‌شده در سال۱۳۲۱، رمان تاریخی «در راه نجات میهن» نوشته علی جلالی است. این رمان درباره مغ‌ها و نقش آنان در تضعیف هخامنشیان را شرح می‌داد. نثر آن هم، مانند دیگر رمان‌های تاریخی آن زمان، نثری کهنه و پرگو و بدون توصیفات روشن بود.