حمایت از پرستاران کافی نیست

تهامه مهدوی ـ خبرنگار

تا قبل از شیوع کرونا، کمتر کسی صدایشان را می‌شنید و برای درمان دردهایشان کاری می‌کرد. کرونا که آمد، با خودش وعده‌های بسیاری هم آورد؛ از استخدام گرفته تا افزایش حقوق و رساندن درآمد به سطح مطلوب. اما با وجود همه وعده و وعیدهای داده‌شده به پرستاران شاغل در بخش‌های درگیر با بیماری کرونا، هنوز نه پرستار طرحی استخدام شده و نه حقوق پرستاران رسمی آنطور که باید و شاید ترمیم شده است؛‌ اتفاقی که دل بسیاری از کادرهای درمانی و پرستاری بیمارستان‌ها را که چشم امیدشان به این وعده‌ها بود، آزرده کرده است. خبرنگار همشهری با بررسی وعده‌های داده‌شده با دبیرکل خانه پرستار درباره وضعیت این روزهای جامعه‌پرستاری و برخی کادرهای درمانی در بیمارستان‌های کشور و مشکلات و سختی‌های کارشان 6‌ماه بعد از حضور شبانه‌روزی در سنگر مقابله با کرونا گفت‌وگو کرده و از انتظارها و خواسته‌های آنان پرسیده است.

شیوع کرونا باعث شده تا کمبود نیروی پرستاری در مراکز درمانی بیش از گذشته نمود پیدا کند و این مسئله به یکی از چالش‌های مراکز درمانی در این ایام تبدیل شده است. وعده‌و‌وعیدها هم برای استخدام پرستاران هنوز به جایی نرسیده و در  سطح شعار باقی‌مانده است. شیفت‌های طولانی‌مدت، نداشتن تعطیلی، حجم کار بالا، سر و کار داشتن با بیماران مبتلا به کرونا و کار در محیط به‌شدت آلوده، دوری از خانواده، حقوق پایین و عمل‌نشدن به وعده‌های افزایش حقوق و استخدام از مشکلاتی است که این قشر زحمتکش با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.
مسئولان وزارت بهداشت و حریرچی- معاون وزیر بهداشت- بارها و بارها وعده داده‌اند که به‌زودی مشکل استخدامی پرستاران خصوصاً پرستارانی که در بخش کرونا فعالیت می‌کنند با هر سابقه کاری برطرف شده و این پرستاران استخدام می‌شوند اما این وعده‌ها تنها به سرابی در بیابان شبیه بوده است. محمد شریفی مقدم، دبیرکل خانه پرستار با بیان اینکه وعده‌های استخدامی پرستاران هنوز عملی نشده است، به همشهری گفت: «کمبود نیروی پرستاری طی سال‌های سال و به‌تدریج و به‌دلیل بی‌توجهی وزارت بهداشت به موضوع پرستاران ایجاد شده و به‌رغم وعده‌هایی که تا‌کنون داده شده، اقدام مؤثری در این زمینه انجام نشده است».
او با اشاره به مسئله استخدام پرستاران که در سال97 مطرح شد و براساس آن قرار شد سالانه 10هزار نیروی پرستار جذب شود، گفت: «بر این اساس مجوز استخدام 10هزار نفر در سال98 صادر شد که در سال99 برای 3هزار و 800پرستار مجوز استخدام صادر شده که این تعداد هم هنوز در مرحله گزینش و... قرار دارند و به‌تدریج وارد چرخه درمانی کشور می‌شوند، این در حالی است که سالانه 3تا 4هزار پرستار بازنشست می‌شوند».
شریفی مقدم با بیان اینکه براساس شاخص‌های جهانی خدمات‌دهی مناسب به مردم در ازای هر یک‌هزار نفر جمعیت،10پرستار و در کشورهایی با سیستم درمانی متوسط این رقم 5تا 6پرستار برای هر یک هزار نفر است، گفت: «حداقل تعداد پرستار درنظر گرفته‌شده برای یک هزار نفر 3پرستار است که الان این رقم در کشور ما 1.5 پرستار است که حتی اگر در خوش‌بینانه‌ترین حالت این تعداد دو برابر نیز بشود مردم ما می‌توانند حداقل 50درصد خدمات پرستاری مورد نیاز خود را دریافت کنند».
به گفته او، نتیجه تعداد کم پرستاران در سیستم بهداشت و درمان کشورمان، فشار کار زیاد به این افراد، فرسوده‌شدن و از چرخه خارج‌‌‌شدن پرستارانی است که در نظام درمان کشور کمترین حقوق را دریافت می‌کنند.
یک‌هفته قبل بود که سیدکامل تقوی‌نژاد، معاون توسعه، مدیریت، منابع و برنامه‌ریزی وزارت بهداشت از اضافه‌شدن 36هزار تخت بیمارستانی در طرح تحول سلامت خبر داد. اضافه‌شدن این تخت‌ها در مراکز درمانی در حالی صورت می‌گیرد که به گفته شریفی‌مقدم کشورهای پیشرفته در دنیا به سمت تخت‌زدایی پیش می‌روند و تمام همت خود را روی بحث پیشگیری گذاشته‌اند و اگر کشوری تعداد تخت بیمارستانی بالایی داشته باشد آن کشور از نظر بهداشت و درمان ضعیف و معیوب است.
با این حال، وجود تخت خالی بدون داشتن تعداد مناسب پرستار، نمی‌تواند مشکلی را از مشکلات شبکه بهداشت و درمان کشور حل کند؛ چرا که تخت بیمارستانی بدون وجود پرستار هیچ ارزشی ندارد. در ماه‌های اخیر کمبود تعداد پرستاران بیش از گذشته معلوم شده است. تا قبل از این مسئله تعدادی از پرستاران برای رسیدن به شرایط مطلوب‌تر زندگی به خارج از کشور مهاجرت ‌کردند و تعدادی نیز بازنشسته شدند و همزمان با شروع کرونا بحث بازنشستگی و یا ترک خدمت پرستاران شرکتی که هیچ رابطه استخدامی با وزارت بهداشت نداشتند به یکی از معضلات این وزارتخانه تبدیل شد. در کنار این مسئله ابتلای حدود 70درصد پرستاران به بیماری کرونا و ترک‌اجباری محل کار - تا درمان کامل- فشار زیادی به مابقی کادر درمان که درمحل خدمت خود حاضر بودند وارد کرد. با وجود این، توجه ویژه و عاجلی برای بحث استخدام پرستاران و افزایش حقوق و دستمزد آنها نشد.



هزار وعده خوبان 
نیمه تیرماه سال‌جاری بود که محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه از تخصیص یک هزار میلیارد تومان اعتبار برای قدردانی از زحمات فداکارانه پرستاران در مقابله با کرونا خبر داد و اعلام کرد که دستور واریز سریع این هزینه به پرستاران داده شده است، با وجود این، تعدادی از پرستاران در گفت‌وگو با همشهری اعلام کردند که برای 3ماه خدمت هزینه‌ای که برای کرونا به آنها اختصاص داده شده 200هزار تومان بوده که برای هر‌ماه کمتر از 70هزار تومان واریزی بوده است.
منیژه. س، پزشک یکی از بیمارستان‌های مشهد است که مدت‌هاست در بخش ویژه کرونا مشغول فعالیت است. او که اواخر فروردین امسال مبتلا به کرونا شد و بعد از بهبودی دوباره به سرکار خود برگشت، می‌گوید: « با وجود کار سخت و طاقت‌فرسایی که داریم و تعداد کم‌پرستاران اما رقمی که برایمان واریزشده اینقدر ناچیز بود که بود و نبود آن چندان برایمان قابل توجه نبود. با این وضعیت گرانی و افزایش لحظه به لحظه قیمت‌ها، این رقم به نوعی توهین به پرستاران است».
او در ادامه توضیح داد که برخی همکارانش هم بوده‌اند که حدود 300تا 350هزار تومان واریزی داشته‌اند اما این رقم نیز چندان چشمگیر نیست و در مقایسه با خدماتی که پرستاران ارائه می‌کنند این رقم بیشتر به توهین می‌ماند تا کمک دولتی.
عطیه.ن نیز که 9سال سابقه پرستاری در یکی از بیمارستان‌های تهران را دارد، می‌گوید: «بارها و بارها در رسانه‌ها از استخدام و افزایش دستمزد پرستاران صحبت شده اما کمتر به این وعده‌ها عمل شده است». 
او می‌گوید:« بسیاری از همکارانم که شرکتی بوده‌اند بعد از شیوع کرونا مجبور به ترک خدمت شده‌اند؛ چرا که حضور مردم خصوصاً در بیمارستان‌های خصوصی کمتر شده و کارفرما توانایی پرداخت حقوق و مزایای آنها را نداشته است». او ادامه می‌دهد:« با بسیاری از دوستانم  که در بخش‌های کرونا کار می‌کنند قراردادهای 89روزه بسته شده و مشخص نیست بعد از اتمام مدت زمان این قرارداد دوباره با آنها همکاری بشود یا نه. وضعیت استخدام پرستاران هم که هنوز مشخص نیست و فقط وعده‌های پروپیمان در این‌باره می‌دهند».
او می‌گوید: «با شیوع کرونا شیفت‌های کار ما بسیار بیشتر از گذشته شده و حتی مرخصی هم که حقمان است به ما نمی‌دهند و مجبورمان می‌کنند به‌صورت اضافه‌وقت در بیمارستان بمانیم. این شیوه کارکردن فرسوده‌مان کرده و بعید می‌دانم در پاییز که گفته می‌شود تعداد مبتلایان دوباره افزایش پیدا می‌کند بتوانیم خدمات مناسبی را به بیماران ارائه دهیم؛ چرا که خستگی در تمام بندبند وجودمان رخنه کرده و دیگر توانایی مضاعفی برای اضافه کار ایستادن نداریم».

امکانات برای نیروهای ستادی وزارت بهداشت
دبیرکل خانه پرستار با بیان اینکه در برنامه پنجم توسعه که برای سال‌های 90تا 95بود قرار بوده تا 50درصد به حقوق پرستاران اضافه شود، گفت: «چند وقت پیش اعلام شد هزارمیلیارد تومان به پرستاری تخصیص داده شده است اما چند صدهزار میلیاردتومان پول وارد نظام سلامت می‌شود و گفته نمی‌شود کجا خرج می‌شود. این هزار میلیارد به جیب پرستار نمی‌رود. متوسط پرستاران، هزینه‌ای که برای کرونا گرفتند هر 3‌ماه متوسط 200هزار تومان دادن به‌خاطر کرونا ماهی 70هزار تومان متوسط. اسفند‌ماه گفته شد 50درصد به حقوق پرستاران اضافه می‌شود. اما اینها آخرین گروه کارکنان دولت بودند که به حقوق آنها اضافه شد، مربوط به فصل دهم قانون مدیریت خدمات کشوری برنامه پنجم توسعه است که برای سال 90تا 95بوده است و همه در وزارتخانه‌ها جز بهداشت و آموزش و پرورش اجرا شده اما حقوق پرستاران تا 50درصد را 6-5سال بعد دریافت کردند. یک فوق‌العاده ویژه قرار بود برای اول مهر اضافه شود که برای بقیه دستگاه‌ها اجرا شده و نیروهای ستادی وزارت بهداشت می‌گیرند و بعد گفته شد بودجه نداریم و در بودجه سال 1400اعمال می‌شود».
شریفی‌مقدم با تأکید بر اینکه وضعیت جامعه پرستاری هر روز بدتر از روز قبل می‌شود، می‌گوید: «پرستاران شرکتی وضع مناسبی ندارند. یکی از مشکلات پرستاران، شرکتی‌بودن است که امنیت شغلی ندارند. پرستاری باید حاکمیتی باشد چون به سلامت مردم کار دارد. در این 7سال شرکت‌های مختلفی به‌عنوان واسطه پول ‌گرفتند و پرستار شرکتی را وارد ماجرا کردند. حدود3هزار نفر از پرستارهای شرکتی و طرحی کار خود را تمدید نکردند و اگر استخدام رسمی باشند نمی‌توانند به راحتی کار خود  را رها کنند. الان قراردادهای 89روزه و قول‌های سر خرمن است که عمل نمی‌شود. همه باید در آزمون شرکت کنند و براساس نمره کسب‌شده، استخدام شوند».



دورکاری پرستاران؛ یک شوخی تلخ 
دولت اعلام کرده است کارمندان باید با رعایت یک‌سوم دور‌کاری خدمت کنند. دبیرکل خانه پرستار اجرای چنین مصوبه‌ای را برای جامعه پرستاری غیرممکن می‌داند؛ «پرستارها که در محل پرخطر در حال خدمت هستند، اضافه‌کار اجباری به آنها می‌دهند و کمبود پرستار هم داریم. فشار بی‌امان و سنگین است و این فشارها سبب شده، مسئله خطای انسانی افزایش یابد. یک بیمار کرونایی باید 24ساعته خدمات دریافت کند. چنین موضوعی سبب بروز فشارهای روحی و روانی و تنیدگی‌های شغلی بالا در کادر پرستاری شده است.» شریفی مقدم معتقد است درصورتی که به وضعیت روحی و روانی کادر پرستاری توجه نشود و اقدامات لازم برای احیای روحی نیروهای مشغول به‌کار از سوی متولیان در دستور کار قرار نگیرد، فرسودگی کادر درمان شدت بالاتری به‌خود می‌گیرد؛ «مشکلات و استرس، زیاد است و کمترین توجهی هم به کادر پرستاری نمی‌شود. بیشترین بار کرونا بر دوش پرستاران است و پرستاران تحت فشار زیادی هستند و از سوی کسی حمایت نمی‌شوند. شعارها تو خالی است. بدترین کمبود پرستار در خوزستان است. در تهران متوسط به ازای هر تخت‌ویژه یک پرستار داریم و تا جایی که اطلاع دارم در خوزستان این عدد 6دهم پرستار است.»



مطالبات پرستاران در یک نگاه 
 
هم‌اکنون، بیشترین مطالبات مردم استخدام پرستار است تا سلامت آنها تأمین شود. مهم‌ترین چالش پیش‌رو برای تأمین سلامت مردم تعداد کم‌پرستار است. مطالبات پرستاری به حقوق پایین آنها برمی‌گردد که پایین‌ترین حقوق را در سطح کارکنان دولت می‌گیرند. مطالبه بعدی این است که کارانه‌های سال‌های قبل به آنها پرداخت نشده است و اضافه‌کاری‌هایی که به پرستارها می‌دهند اجباری است و رقم پایینی دارد. موضوع بعدی تبعیضی که است که در سیستم بهداشت و درمان وجود دارد. در این شرایط نیروهای ستادی وزارت بهداشت که در ستاد حضور دارند و خطری تهدیدشان نمی‌کند فوق‌العاده ویژه می‌گیرند و پرستاران از این دریافتی‌ها محروم هستند. پرستاران شرکتی هم باید تغییر وضعیت و استخدام شوند تا در بهترین حالت، بخشی از بار سنگین پرستاری از دوش این قشر برداشته شود.