بازار گرم کرونایی برای کتاب‌های صوتی

سمیرا رحیمی

محبوبیت کتاب‌های صوتی سال‌هاست که رو به افزایش گذاشته‌ است؛‌ حتی با وجود مخالفت عاشقان کتاب‌های کاغذی که گوش‌دادن به کتاب را نوعی خیانت تصور می‌کنند. با این همه مخالفت‌ها و حتی تفاوت قیمت، نتوانسته روند افزایش محبوبیت این محصولات صوتی را کاهش دهد. قیمت کتاب‌های صوتی در بزرگ‌ترین بازار این محصول همواره از کتاب‌های کاغذی و الکترونیکی بالاتر است. برای مثال قیمت نسخه کاغذی کتاب «سرگذشت ندیمه» نوشته مارگارت اتوود در آمریکا حدود 11دلار، قیمت نسخه الکترونیکی آن حدود 9دلار و قیمت نسخه صوتی آن حدود 24دلار است. این الگو تقریبا برای همه کتاب‌ها یکسان است زیرا اگرچه هزینه کاغذ از روند تولید کتاب‌های صوتی حذف شده است، اما هزینه‌هایی مانند دستمزد گوینده‌ها و هزینه استودیوی ضبط صدا به آن افزوده شده است.
روند افزایش محبوبیت این محصولات فرهنگی مدت‌ها پیش از آغاز همه‌گیری کرونا و خانه‌نشینی اجباری جمعیت زیادی از ساکنان زمین آغاز شده بود. در سال2018 کتاب‌های صوتی، سریع‌ترین میزان رشد را به نسبت دیگر بخش‌های صنعت انتشار دیجیتال از خود نشان دادند و ایالات متحده همچنان بزرگ‌ترین بازار فروش این کتاب‌ها در جهان بوده و هست. تعقیب ارزش بازار این کتاب‌ها در آمریکا روند افزایش محبوبیت آنها را به خوبی آشکار می‌کند: آمارها نشان می‌دهد ارزش بازار کتاب‌های صوتی از سال2013 به بعد همواره رشدی دورقمی داشته‌اند و طی سال‌های گذشته رشد 20 تا 25درصد به نسبت سال پیش در این بازار تثبیت شده است. همچنین پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال 2020 ارزش بازار کتاب صوتی در آمریکا به 1.5میلیارد دلار برسد.
از سوی دیگر همه‌گیری کرونا اگرچه در بسیاری از موارد منجر به آسیب‌های اقتصادی شده است اما ظاهرا صنعت انتشار کتاب‌های صوتی توانایی ضدپاندمی دارند. براساس گزارش انجمن ناشران آمریکا از درآمد 1360 ناشر در آمریکا، پس از آغاز همه‌گیری کرونا و در سال2020 بخش کتاب‌های صوتی در انتشاراتی‌های مورد مطالعه برخلاف کتاب‌های چاپی رشدی 15درصدی و حجم دانلود کتاب صوتی برای کودکان در آمریکا 50درصد افزایش داشته است. این درحالی است که رشد درآمد بازار کتاب‌های چاپی تنها یک درصد افزایش و کتاب‌های الکترونیکی ۵درصد کاهش داشته است. افزایش محبوبیت کتاب‌های صوتی در دوران کرونا تنها مختص آمریکا نیست. گروه انتشاراتی سوئدی استوری‌تل نیز به تازگی از رشد 41درصدی مشترکان کتاب‌های صوتی خود در سراسر جهان خبر داده است. این انتشاراتی در 20کشور مختلف جهان فعالیت دارد.
چین پس از آمریکا، بزرگ‌ترین بازار کتاب‌های صوتی در جهان را داراست. ارزش بازار کتاب‌های صوتی در سال2017 در این کشور 450میلیون دلار بوده است و پیش‌بینی می‌شود این رقم تا پایان سال2020 به یک‌میلیارد دلار برسد. اطلاعات گردآوری شده وب‌سایت دولیتل از منابع مختلف نشان می‌دهد پس از چین کشورهای اروپای شمالی، با احتساب انگلستان، در سال2018 بیش از 500میلیون دلار کتاب صوتی به فروش رسانده‌اند. با توجه به این ارقام، دولیتل پیش‌بینی کرده است که ارزش بازار جهانی کتاب‌های صوتی با توجه به اینکه آمریکا و چین 75درصد از آن را تشکیل داده‌اند تا پایان سال‌جاری میلادی به 3.5میلیارد دلار خواهد رسید.
بخش مهم دیگر بازارهای کتاب، شنونده‌های آن هستند. براساس آمار به‌دست آمده از پژوهشی که در سال2018 انجام گرفته است، 18درصد از بزرگسالان آمریکایی طی دوره زمانی 12‌ماه دست‌کم یک کتاب صوتی شنیده بودند که این به نسبت آمار سال2016 جهشی 4درصدی بوده است. با درنظر گرفتن اینکه این آمار ثابت هستند، می‌توان اینطور درنظر گرفت که امروزه دست‌کم 73میلیون آمریکایی یک‌بار در سال کتاب صوتی گوش ‌داده‌اند. این آمار در سال2017 در چین 22.8درصد از جمعیت را نشان داده است و با درنظرگرفتن ثبات این نرخ، امروزه دست‌کم یک‌چهارم جمعیت چین، برابر 350میلیون نفر، سالی یک‌بار کتاب صوتی می‌شنوند.
شکل مصرف کتاب‌های صوتی هم متناسب با محدوده جغرافیایی در سراسر جهان متفاوت است. برای مثال براساس نتایج نظرسنجی انجمن ناشران آمریکا، در سال2019 بیش از 74درصد از شنوندگان آمریکایی کتاب‌های صوتی در خودرو به این کتاب‌ها گوش داده‌اند؛ درواقع رابطه مستقیمی میان زمان تردد روزانه در شهرها و آمار محبوبیت کتاب‌های صوتی وجود دارد. هرچه زمان رفت‌وآمد در کشورها بالاتر باشد، ارزش بازار کتاب‌های صوتی نیز افزایش پیدا می‌کند. کتاب‌های صوتی کودکان که بخش قابل توجهی از بازار کتاب‌های صوتی را در جهان به‌خود اختصاص داده است، یکی از کانون‌های رشد بازار این محصول به‌شمار می‌رود. در سال2017 این بخش از بازار کتاب‌های صوتی 40درصد از بازار کتاب‌های صوتی چین، 10درصد از بازار آمریکا و 25درصد از بازار فرانسه را در اختیار داشتند. علاوه بر این، دسته‌بندی مخاطبان کتاب‌های صوتی متناسب با سن، تحصیلات و نوع اشتغال می‌تواند متفاوت باشد. براساس آمار جهانی سال 2018دولیتل، مشتریان کتاب‌های صوتی و پادکست‌ها در آمریکا به نسبت مشتریان دیگر محصولات سرگرمی و فرهنگی جوان‌تر، تحصیل‌کرده‌تر و شاغل هستند؛ 45درصد از آنها مدرک تحصیلی کارشناسی و بالاتر دارند، 39درصد از آنها شاغلند و 64درصد آنها 25 تا 34ساله هستند. همچنین زنان بخش بزرگ‌تری از مخاطبان کتاب‌های صوتی و پادکست‌ها را تشکیل می‌دهند.