یادداشت
سنگین‌ترشدن بار بر دوش مدیریت شهری
شینا انصاری ـ مدیرکل محیط‌زیست شهرداری تهران
تصویب نامه اخیر دولت برای مستثنی‌شدن واحدهای فرآوری صنایع معدنی از شعاع 120کیلومتری تهران و استقرار این واحدها در محور قم-تهران قابل تامل است. بیش از 5دهه از تصویب نامه «منع استقرار صنایع در شعاع 120کیلومتری تهران» می‌گذرد؛ مصوبه‌ای که با نگاه آمایشی و برای ایجاد تعادل و توازن توسعه‌ای تصویب شد ولی به مرور زمان کارکردش را از دست داد. حاصل آن شد که طی سال‌های گذشته، صنایع بسیاری با توجیهات مختلف در تهران و اطراف آن مستقر شدند. مصوبات موردی و تصمیمات مقطعی، همچون حذف ممنوعیت احداث صنعت در شهرک‌های صنعتی استان البرز، کاهش محدوده شعاع ممنوعه احداث صنعت در استان‌های قم، سمنان و مرکزی، تصویب قریب به 7مورد شهرک صنعتی مصوب، تصویب 5منطقه ویژه اقتصادی با وجه غالب توسعه صنعتی و شکل‌گیری ۴۶منطقه صنعتی خودرو و غیرمجاز در شعاع کمتر از 60کیلومتری تهران طی 2دهه اخیر، مستثنی‌کردن استقرار صنایع دانش‌بنیان و سایر تصمیماتی که به طرق گوناگون موجب بارگذاری بیشتر جمعیت و صنعت در استان تهران شدند، همگی سبب شدند که هم‌اینک شهرستان‌های اطراف تهران هر یک جمعیتی به‌مراتب بیشتر از برخی استان‌های کشور را در خود جای دهند. این بارگذاری‌های رو به تزاید صرف‌نظر از مسائل مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، مشکلات عدیده زیست‌محیطی را برای تهران پدید آورده که آلودگی هوا، محدودیت منابع آب و فرونشست زمین تنها برخی از پیامدهای آن است. جالب اینجاست که یکی از موضوعات محیط‌زیستی پرچالش چندسال اخیر که دستور اکید ریاست محترم جمهور را برای حل عاجل بر پیشانی خود دارد «بوی نامطبوع مسیر فرودگاه» است. درحالی‌که با وجود انجام برخی اقدامات از جانب دستگاه‌های ذی‌مدخل برای کاهش این مشکل، مهیاکردن امکان بارگذاری بیشتر صنایع و اساسا واحدهایی که می‌توانند بالقوه آلاینده محیط‌زیست باشند؛ آن هم با مصوبه دولت، قطعا به تشدید آلودگی‌ها در جنوب تهران می‌انجامد.
آنچه غالبا در شناخت علل مسائل و مشکلات تهران به فراموشی سپرده می‌شود «محدودیت ظرفیت اکولوژیکی» این شهر است و این واقعیت که تهران تا چه اندازه ظرفیت استقرار صنایع، ایجاد و گسترش شهرک‌های مسکونی، صنعتی، مراکز علمی و دانشگاهی و مجتمع‌های خدماتی و تجاری و جذب جمعیت را دارد. در واقع معضلات جدی زیست‌محیطی این کلانشهر به این دلیل است که ظرفیت زیستی تهران دیگر پاسخگوی صنعت و جمعیت بیشتر و ایجاد و گسترش شهرک‌های مسکونی و صنعتی نیست، چراکه توان خودپالایی تهران سال‌هاست به سر رسیده و روند روزافزون مشکلات زیست‌محیطی اعم از آلودگی هوا، آب، خاک، صدا، معضل پسماندها و... و تامین منابع آب از مسافت 160کیلومتری در منطقه طالقان موید این حقیقت است که استان تهران به‌واسطه محدودیت‌های زیست‌محیطی توان بارگذاری بیشتر را ندارد. از این‌رو هرگونه تصمیم با هدف تسهیل استقرار صنعت در مناطق پیرامونی پایتخت بدون ارزیابی‌های محیط‌زیست، مسائل زیست‌محیطی را در اطراف تهران تشدید می‌کند که بار آن بیش از پیش بر دوش مدیریت شهری تهران سنگینی خواهد کرد.
