ورود دستگاه سطرچین به ایران

  ندا زندی    

هرچند برای چاپ اوراق بهادار، اسناد و رفع و رجوع کارهای چاپی بانک ایجاد شد اما دیری نگذشت که طبع کتاب و مطبوعات و ارائه خدمات چاپی به سازمان‎های دولتی نیز در زمره فعالیت‌هایش قرار گرفت. «بنگاه چاپخانه» که توسط بانک ملی در 1317شمسی تاسیس شد به‌تدریج به یکی از مجهزترین چاپخانه‌های ایران و حتی خاورمیانه بدل شد. بنای ساختمان چاپخانه بانک ملی ایران که توسط فرانسوی‎ها طراحی و ساخته شده بود در سال 1319ش./ 1940م. به اتمام رسید. با شروع جنگ جهانی دوم و اشغال ایران، نیروهای آمریکایی برای رفع نیازهای خود یک دستگاه سطرچین در چاپخانه بانک ملی کار گذاشتند؛ وسیله‌ای که تا آن زمان به ایران نیامده بود و از این طریق ایرانیان با سطرچین (لاینوتایپ) آشنا شدند.
اوراق بهادار که محمود جوادی‌پور، از نقاشان پیشتاز زمان خود، طراحی کرد، در دهه 1320در چاپخانه بانک ملی به چاپ رسید. پس از واگذاری حق نشر اسکناس به بانک ملی ایران، تشکیلات محدودی برای چاپ تاریخ انتشار روی اسکناس‎ها پدید آمد. این تشکیلات به موازات تحول و توسعه بانک ملی ایران تکامل یافت و به «چاپخانه بانک ملی ایران» معروف شد. در این چاپخانه، در سال1319، چاپ لغتنامه دهخدا آغاز شد.
در یکی دیگر از سال‌های همین دهه، عزت‌الله همایونفر انتشارات خصوصی جدیدی به نام بنگاه پروین، معروف به مطبوعاتی پروین، را تاسیس می‌کند. او که خودش دست به قلم بود و اهل ادب و فرهنگ، بعدها به سیاست وارد شد و به سمت‌هایی نیز دست یافت. به گفته عبدالرحیم جعفری، بنیانگذار انتشارات امیرکبیر، عزت‌الله همایونفر در ابتدای خیابان لاله‌زار «کتابفروشی همایون» را نیز راه‌اندازی کرد.