دفاع دولت از طرح گشایش اقتصادی

 در شرایطی که مخالفان می‌گویند طرح دولت برای گشایش اقتصادی با استفاده از انتشار اوراق سلف نفتی، بدهکار کردن دولت آینده است، رئیس‌جمهوری دیروز از این طرح دفاع کرد و با بیان اینکه اینها حرف‌های کودکانه‌ای است تأکیدکرد: این حرف‌ها کاملا دروغ و بی‌اساس است. این طرح حتی به نفع دولت‌های آینده است. به‌دنبال سخنان رئیس‌جمهوری، وزیر اقتصاد و رئیس‌کل بانک مرکزی هم از اجرای این طرح دفاع کردند.
به گزارش همشهری، درشرایطی که اقتصاد ایران در رکود تورمی به‌سر می‌برد هفته قبل حسن روحانی ، رئیس‌جمهوری از تدوین طرحی خبر داد که درصورت تأیید مقام معظم رهبری منجر به گشایش اقتصادی خواهد شد. چندروز پس از سخنان رئیس‌جمهوری تحت‌تأثیرگمانه‌زنی رسانه‌ها، بالاخره مشخص شد که منظور رئیس‌جمهوری از طرح گشایش اقتصادی، فروش اوراق سلف نفتی به‌صورت ریالی بوده است. همزمان با مشخص شدن برخی جزئیات این طرح برخی مخالفت‌ها درباره ابعاد این طرح افزایش یافت و حتی برخی این طرح را فاجعه دانستند. یک روزنامه هم در صفحه نخست خود نوشت: فروش اوراق نفتی گشایش اقتصادی نیست، فاجعه است. درمقابل اما برخی کارشناسان نیز به دفاع از این طرح پرداختند و طرح دولت برای انتشار این نوع اوراق بدهی به‌دلیل نقشی که می‌تواند در کنترل انتظارات تورمی داشته باشد را مناسب ارزیابی کردند.

مخالفان چه می‌گویند
آنطور که منتقدان می‌گویند طرح گشایش اقتصادی دولت با استفاده از انتشار اوراق سلف نفتی نه فقط منجر به گشایش اقتصادی نمی‌شود بلکه آثار و تبعات زیان‌آوری هم به‌دنبال دارد. به اعتقاد مخالفان، طرح انتشار اوراق سلف نفتی با توجه به نوسان‌های قیمت نفت و ارز، می‌تواند نرخ بهره سنگینی را به دولت‌های بعدی تحمیل کند و دولت‌های بعدی را بدهکارتر کند. الیاس نادران، یک عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، پیش از این در این‌باره در صفحه شخصی خود نوشته بود: فروش آتی نفت و بدهکارکردن دولت آینده، پیامدهای ناگوار اقتصادی، سیاسی و اجتماعی خواهد داشت. این شیوه، اتکای بودجه به نفت را تشدید و میخی بر تابوت اصلاح ساختار بودجه کشور است و به‌هم‌ریختگی بازارهای مالی را همراه خواهد شد. به گفته او تجربه نشان می‌دهد این وعده‌ها تأثیری در زندگی دهک‌های پایین جامعه و اقشار کم‌درآمد نخواهد داشت. با شرایطی که شنیده‌ام، این خبر بیشتر به فاجعه شبیه است تا وعده اقتصادی. علی سعدوندی، یک تحلیلگر اقتصاد مالی هم از منتقدان انتشار فروش اوراق سلف نفتی معتقداست: فروش اوراق ریالی نفتی، دولت را به‌شدت بدهکار می‌کند مثلا اگر امسال دولت ۵۰هزار میلیارد تومان اوراق نفتی منتشر کند، 2سال بعد بالای ۱۰۰‌هزار میلیارد تومان باید برگرداند. اتفاقی که می‌تواند به انباشت شدید بدهی با نرخ‎های بالاتر از نرخ‌های فعلی بینجامد.
او تأکید می‌کند: اوراق نفتی بسیار خطرناک است چون پایداری بدهی بیش از هرچیز به نرخ بدهی وابسته است اگر نرخ اوراق بدهی، زیر نرخ تورم باشد، هیچ‌گاه به سمت ناپایداری بدهی نخواهیم رفت اما اگر بسیار بالاتر از نرخ تورم باشد، بازپرداخت آن به ناچار از محل پایه پولی تأمین خواهد شد که مشکل‌زاست. به گفته سعدوندی، طرح فروش اوراق سلف نفتی، زمانی که قیمت نفت بالاست و وضعیت ارزی مناسبی داریم، ممکن است ایده خوبی باشد. اما زمانی که قیمت نفت پایین است و پیش‌بینی می‌شود که قیمت نفت رو به بالا باشد و از سوی دیگر، وضعیت دسترسی ما به ارز، وضعیت مخاطره‌آمیزی است، مطلقاً ایده مناسبی نیست. مهرداد عباد، عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران نیز درباره گشایش اقتصادی با فروش اوراق سلف نفتی معتقد است: بحث‌هایی مانند فروش اوراق نفتی در بهترین حالت به‌عنوان یک مسکن در شرایط فعلی به‌کار می‌آیند و اگر واقعا بناست در زندگی مردم گشایشی صورت گیرد، باید بحث‌ها کلان‌تر باشد.

پاسخ رئیس‌جمهوری به منتقدان
با وجود آنکه منتقدان معتقدند فروش اوراق سلف نفتی نمی‌تواند منجر به گشایش اقتصادی شود و حتی دولت بعد را بدهکارترمی کند، دیروز حسن روحانی، رئیس‌جمهوری در مقام دفاع از این طرح برآمد و تأکید کرد: کسی که به طرح دولت ایراد می‌گیرد لطفاً بگوید که راه‌حل چیست. با فحاشی و با ردیف کردن جملات درشت مشکلی از کشور حل نمی‌شود. او تأکید کرد: این واقعا حرف کودکانه‌ای است خب حتما به نفع دولت بعدی می‌شود و باید به نفع دولت بعدی شود. مگر دولت بعدی دولت خارجی است، دولت بعدی هم از آن این ملت است و ملت آن را انتخاب می‌کند، این دولت و آن دولت چه فرقی می‌کند. رئیس دولت تدبیر و امید اضافه کرد: کاری که هفته‌ها و ماه‌ها دولت زحمت کشیده، 2قوه دیگر هم زحمت کشیده‌اند و یک سری افراد پیدا می‌شوند نمی‌دانم مبانی ‌آنها برای اینکه مردم را دلسرد کنند چیست و می‌گویند این طرح ممکن است در دولت آینده زحمتی برای پرداخت درست کند و دولت می‌خواهد فشار را به دولت ‌آینده منتقل کند یک حرف کاملا دروغ و بی‌اساس است. رئیس‌جمهوری گفت: این مجموعه طرحی است که ستاد اقتصادی دولت در هفته‌های گذشته روی آن بحث کرده و به تصویب رسانده و موضوع را به جلسه سران قوا برده در 2جلسه سران قوا در آن بحث شده و کلیات آن در نشست سران قوا به تصویب رسیده است و بعد از مراحل نهایی این مصوبه دولت هم آیین‌نامه‌های اجرایی آن را خواهد نوشت و حتما در زندگی مردم هم تأثیرگذار خواهد بود. روحانی ادامه داد: دولت می‌خواهد در بخش بودجه‌ای بین منابع و مخارج تعادل ایجاد کند و سرمایه مطمئن برای مردمی که به آینده نگاه می‌کنند ایجاد کند. سرمایه مطمئنی در اختیار آنها باشد؛ حداقلی را دولت تضمین کند و حداکثری هم هست که مردم می‌توانند بر مبنای آن برنامه‌ریزی خود را تنظیم کنند و یک جان تازه‌ای هم به بورس بدهد.

مدیریت بازار ارز، پول و تورم
همگام با رئیس‌جمهوری دیروز وزیر اقتصاد و رئیس‌کل بانک مرکزی هم از طرح فروش اوراق سلف نفتی دفاع کردند. فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد در این‌باره گفت: طرح گشایش اقتصادی در آینده‌ای نزدیک اطلاع‌رسانی می‌شود و امیدوارم از این بابت تحول اساسی در بازار سرمایه ایجاد شود. رئیس‌کل بانک مرکزی هم با تشریح جزئیات مفصل‌تری درباره طرح فروش اوراق سلف نفتی در صفحه اینستاگرامش نوشت: مدیریت بازار ارز و پول و نهایتا کنترل تورم، در شرایط اقتصادی امروز، وظیفه اصلی بانک مرکزی است. کسری بودجه دولت، به‌خاطر تحریم صادرات نفت، یک واقعیت است و «تامین مالی سالم» این کسری بدون استقراض از بانک مرکزی نیز یک ضرورت. تامین مالی سالم کسری بودجه دولت، 4راه‌حل بیشتر ندارد: کاهش هزینه‌ها، افزایش درآمدهای مالیاتی، فروش سهام و اموال دولت، انتشار اوراق بدهی یا پیش‌فروش کالاهایی نظیر نفت در شرایط تحریمی. عبدالناصر همتی در ادامه این عوامل 4گانه را تشریح کرد و توضیح داد: ظرفیت افزایش درآمد مالیاتی و کاهش هزینه برای دولت و مجلس در سال‌ جاری با عنایت به کرونا، مشخص و محدود است. فروش سهام با همه موانع در حال انجام است و اوراق بدهی نیز، تاکنون ۵۲هزار میلیارد تومان فروش رفته است. او با بیان اینکه طرح فروش اوراق ریالی سلف نفتی که عملاً فروش قطعی است و تحویل آن 2سال دیگر خواهد بود، ادامه داد: این طرح 2ویژگی دارد: ۱- انتظارات تورمی را مدیریت می‌کند. ۲-نسبت به اوراق قرضه کم‌هزینه‌تر و قابل مدیریت‌تر است و همزمان سود بیشتری نیز برای دارنده این اوراق دارد. البته، واضح است که برای موفقیت این طرح، توافق تمام ارکان نظام و با تکیه بر نظرات دقیق کارشناسان، ضروری است. به گفته همتی انتشار هرگونه اوراق، روش تجربه شده در همه دنیا برای هموار‌سازی‌ هزینه‌های دولت و کاهش نوسانات اقتصاد کلان است و بحث‌هایی مانند آینده فروشی یا بدهکاری دولت‌های آینده، چندان با ادبیات اقتصادی همخوانی ندارد. دولت‌ها همواره با سیاست‌های مالی در اقتصاد حضور دارند. در هر صورت، اگر با منابع چهارگانه بالا، کسری بودجه تامین نشود، استقراض از بانک مرکزی، حتی اگر غیرمستقیم باشد رشد بیشتر نقدینگی و تورم در سال‌های آتی و متضرر شدن مردم در آینده خواهد بود.