بهترین‌های حاتمی

علیرضا داوودنژاد
طوقی، سوته‌دلان، کمال‌الملک ، سلطان صاحبقران و هزار‌دستان


علی حاتمی از جهات مختلفی برای منظومه هنری رسانه‌ای کشور ما نعمت بود و میراثی که از او برای جریان تولید فیلم و سریال در ایران باقی ماند بی‌نظیر و منحصر به فرد است. او در دورانی که سانسور و فیلم خارجی نفس سینمای ایران را به تنگی انداخته بود، با فیلم‌هایش دروازه دنیایی از قصه، شخصیت، دیالوگ، چهره‌پردازی، لباس، میزانسن، آکسسوار و لوکیشن را به روی سینمای ایران باز کرد و در زمانی که در منطقه ما سریال‌سازی رؤیایی دست نیافتنی بود با سریال‌هایش زیرساخت‌ها و سنت‌های این صنعت فرهنگی جهانگیر را برای ما ایجاد کرد، اگرچه ما در بهره‌برداری از این میراث غنی آنچنان که شایسته بود و می‌توانست امروز در رقابت با ترکیه برای ما اعتبار، اشتغال و اثرگذاری ملی و منطقه‌ای ایجاد کند، عمل نکردیم. فیلم‌هایی نظیر طوقی، سوته‌دلان و کمال‌الملک و سریال‌هایی مثل سلطان‌صاحبقران و هزاردستان نه‌تنها به آثاری محبوب و ماندنی برای تماشاگران ایرانی بدل شدند، بلکه افزون بر آن برای هنر سینما و صنعت تولید آثار دیداری شنیداری ما، الهام‌بخش، پیشگام و راهگشا بودند.


ابوالحسن داوودی


   حسن کچل؛ فیلم موزیکال موفقی در سینمای ایران است.
   دلشدگان؛ این فیلم با وجود همه کمبودهایی که در جریان بودیم که درباره این فیلم در مرحله تولید اتفاق افتاد، اما به فیلمی کالت تبدیل و ماندگار شد.
   هزاردستان؛ این سریال پیش و پس از انقلاب در شهرک سینمای تهیه شد. سال‌ها زمان صرف شد تا این سریال تهیه شود، اما متأسفانه به‌شدت سانسور شد و تکه‌پاره‌هایی از آن به نمایش درآمد. با وجود این هزاردستان به‌عنوان نشانه‌ای مغتنم در تاریخ سریال‌سازی و دوره‌ای از تاریخ ایران ماندگار خواهد شد.


فرزاد موتمن
 خواستگار


این تنهـا فیلمی از علی حاتمی است که دیده‌ام در آن داستانی را بدون آنکه آکسسوار، لباس‌هـا، کلاه‌ها، فوکول‌هـا، دکمه‌ها، دیالوگ‌هـای ادیبانه و... چنان اهـمیتی پیدا کنند، تعریف می‌کند، بدون اینکه خود فیلم، پشت خرواری از آنهـا پنهـان بماند. با ذکر این نکته که برخی از فیلم‌هـای آقای حاتمی ازجمله حاجی واشنگتن، مادر و دلشدگان را ندیده‌ام و از حسن کچل خاطره‌ای خیلی دور دارم. آن را در کودکی دیده‌ام.


اصغر نعیمی


   هزاردستان؛ این سریال جدای از تصاویر خیال‌انگیزی که از 2دوره تاریخی شهر تهران ارائه می‌دهد، به این خاطر که به شکل هنرمندانه‌ای این ایده مترقی را طرح می‌کند که هر جریان آرمان‌خواه و طالب اصلاحات اگر دست به خشونت و ترور بزند از مسیر راستین خود منحرف خواهد شد، هزاردستان را اثری یگانه در نقد تروریسم و خشونت کرده است.
   حاجی واشنگتن؛ این فیلم را به‌خاطر غم غربتی که در سراسر فیلم موج می‌زند و روایت صریح حاتمی از آدم ایرانی که در بن‌بست تعارضات میان سنت و مدرنیته گیج شده و سرسام گرفته، انتخاب می‌کنم.
   قلندر؛ روایت تأثیرگذار علی حاتمی از عشقی ممنوعه که در نهایت به نیستی و نابودی می‌انجامد، چنان عواطف مخاطب را درگیر خود می‌کند که قلندر را در کنار دو اثر سترگ دیگر او، طوقی و سوته‌دلان، در میان فهرست برترین فیلم‌های عاشقانه سینمای ایران قرار می‌دهد. قلندر با آن تصاویر سیاه و سفید دلگیرش و بازی درخشان مرحوم ناصر ملک‌مطیعی در نقش عاشقی که هرگز امید وصال ندارد، اثری است ماندگار که البته در کارنامه علی حاتمی قدری مهجور مانده.


منوچهر محمدی


   مادر؛ فیلمی لطیف است، مثل اکثر آثار علی حاتمی. این فیلم ایرانی در باب مرگ، اما تلخ نیست. او در فیلم مادر به رواداری منش‌ها و شخصیت‌های متفاوت می‌پردازد و دعوت به آداب ایرانی- اسلامی برای استقبال از مرگ.
   کمال‌الملک در تکریم هنر و هنرمند ایرانی است؛ هنرمندی متواضع و با اخلاق که در نهایت هم پیرمرد فرشبافی را در هنر، بر خود مقدم می‌داند.
   حاجی واشنگتن؛ روایتی تلخ و دردناک برهه‌ای از تاریخ این مرز و بوم است که نادانی در حکمرانی و سیاست در آن به نمایش درمی‌آید. هر سه فیلم، بی‌آنکه ادعایی فلسفی داشته باشند، فلسفه زندگی و روحیه روانشناختی و اجتماعی ایران و ایرانی را به زیبایی به نمایش می‌گذارند.