گزارش
گزارشی از بررسی عملکرد یکساله پنجمین دوره شورایاران در تهران
یاران شهر 20ساله شدند
پریسا امیرقاسم‌خانی- خبر‌نگار
حدود یک‌سال از پنجمین دوره انتخابات شورایاری‌ها در تهران می‌گذرد؛ شاید بتوان به جرأت گفت که عملکرد برخی از شورایاران را می‌توان بسیار بهتر از آنچه تصور می‌شد، ارزیابی کرد. نمونه آن در بحث انتقال صدای مردم به گوش مدیران شهری برای تکمیل زیرگذر استاد معین است؛ نمونه دیگرش پیگیری ایجاد بیش از 500 زمین چمن مصنوعی محلی به‌حساب می‌آید؛ نمونه دیگر هم پیگیری‌های مربوط به آسیب‌های اجتماعی روددره فرحزاد و تبدیل این محدوده به اکوپارک است و موارد بسیار دیگر.
شورایاران 352محله تهران حالا دوران بلوغ را پشت سر گذاشته‌اند؛ اگرچه برخی معتقدند که گاهی برخی از شورایاران از آنچه باید باشند فاصله می‌گیرند، به کارهایی می‌پردازند که بیشتر رنگ و بوی منافع شخصی دارد اما برآیند کل شورایاری‌ها این را نشان نمی‌دهد؛ تحلیل‌های کارشناسان از مفید بودن حضور و فعالیت شورایاران خبر می‌دهد. تا آنجا که دیروز سیدآرش حسینی میلانی، نایب‌رئیس شورای شهر تهران در جلسه شورا و هنگام بحث درباره دستور جلسه «اصلاح اساسنامه شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران» خواستار بهره‌مندی از ظرفیت شورایاران و تشکل‌‌های مردم نهاد شد. سرانجام نیز پیشنهادی که او ارائه کرد مورد موافقت قرار گرفت.
به هر حال یک‌سال، فرصت مناسبی است که عملکرد این نهاد محلی در مدیریت شهری ارزیابی شود. وقتی شورایاری‌ها در اواخر سال 79و ابتدای دهه 80 شکل گرفتند، هدف این بود که یک نهاد محلی در اداره کلانشهرها به‌وجود بیاید. نهادی منتخب و برخاسته از دل مردم که در واقع حلقه مفقوده بین مدیریت شهری و شهروندان باشد. شورایاری‌ها جایگاه ویژه‌ای دارند. آنها پتانسیل‌های محلی را معرفی کرده، از طرفی مشکلات شهروندان را به مدیران انتقال می‌دهند تا درنهایت زمینه مشارکت عمومی را برای اداره شهر فراهم کنند. در طول مدت شکل‌گیری شورایاری‌ها تحلیل‌های مختلفی بر عملکرد آنها وجود داشته است، در پنجمین دوره شورایاری‌ها با توجه به تأکید مدیریت شهری بر مشارکت هر چه بیشتر شهروندان در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی، نقش یاران شهر پیش از قبل پر رنگ شده است. مدیران و کارشناسان شهری نظرات متفاوتی درباره عملکرد این دوره از انتخابات شورایاری‌ها دارند.
شورایاران ۳هزار پروژه معرفی کرده‌اند
سید آرش حسینی میلانی ، نایب رئیس ستاد هماهنگی شورایاری ها
پنجمین دوره فعالیت انجمن محلات و شورایاری‌های شهر تهران، یک‌سال پیش با مشارکت بیش از 500 هزار نفری شهروندان کار خود را آغاز کرد. پیش از این، شورای پنجم با انجام اصلاحاتی که در اساسنامه شورایاری‌ها، برنامه جدیدی برای فعالیت شورایاری‌ها در این مقطع طراحی کرده بود تا شورایاری در ریل جدیدی از فعالیت قرار بگیرند. در این چارچوب، پس از برگزاری انتخابات تلاش شد، شورایاری‌های محلات سریعا کار خود را آغاز کرده که با انتخاب هیات رئیسه انجمن‌ها هم در سطح محلی و هم در سطح مناطق، این کار انجام شد. در این چارچوب، اکنون بیش از 347 محله تهران و تمامی مناطق 22 گانه شهری، دارای هیات رئیسه بوده و همچنین کارگروه‌های تخصصی مناطق نیز فعالیت‌های خود را آغاز کرده‌اند. در نخستین گام، ستاد هماهنگی شورایاری‌ها از تمامی شورایاری‌ها درخواست کرد که گزارش تحویل و تحول را تهیه کرده و 3 مسئله محلی و یک ابر مسئله دارای اولویت را مورد شناسایی قرار داده و به این ستاد معرفی کند. این گزارش‌ها از سوی ستاد هماهنگی شورایاری‌ها مورد بررسی و جمع‌بندی قرار گرفت و گزارش نهایی به معاونت برنامه‌ریزی شهرداری تهران ، ارسال شد. همچنین شورایاری‌های محلات و ستاد هماهنگی شورایاری‌ها در همکاری با کمیسیون بودجه و معاونت برنامه‌ریزی شهرداری تهران، توانسته‌اند 3هزار پروژه کوچک مقیاس را به شهرداری معرفی کند. اجرای این پروژه‌ها می‌تواند فتح بابی برای مشارکت بیشتر مردم در تحقق طرح‌های خدمت محور باشد. علاوه بر این طرح، ستاد هماهنگی شورایاری‌ها 2 پروژه حمایت‌طلبی با موضوعات محیط زیستی از سوی ستاد هماهنگی شورایاری‌ها با همکاری شورایاری‌های محلات آغاز کرده است. یکی از این پروژه‌ها، درخصوص موضوع چنارستان خیابان ولیعصر با مشارکت شورایاری‌ها و اصناف در حراست از این میراث سبز طبیعی شهر تهران و دیگری، حراست و احیای 2 روددره درکه و فرحزاد بوده است. همچنین تلاش می‌شود برنامه‌هایی برای سایر روددره‌های منتهی به تهران نیز با همکاری شورایاری‌ها برگزار شود.
یکی از اقدامات دیگری که از سوی ستاد هماهنگی شورایاری‌ها مورد توجه قرار گرفته است، گزارش دهی شورایاری‌ها به اعضای شورای شهر برای معرفی بهتر مناطق و محلات شهری تهران است که تاکنون رابطان 7 منطقه و 2 دبیر محله، با حضور در صحن، گزارش خود را ارائه داده‌اند. واکنش اعضای شورای شهر نیز نسبت به این گزارش‌ها بسیار مثبت بوده و با ارائه نظر، مشارکت فعالی در این رابطه داشته‌اند. در واقع، تلاش شده تا با طرح موضوعات منطقه‌ای و محلی، فرصت گفت وگو و بحث درباره آنها در صحن شورا فراهم شود. در این مدت نیز، آقای مهندس هاشمی، ریاست شورای شهر هم جلسات منظمی با شورایاران در سطح مناطق برگزار کردند که تلاش شده، فرصتی برای تعامل بیشتر و گفت وگو میان شورای شهر و شورایاری‌ها در عالی‌ترین سطح فراهم شود. در این جلسات، موضوعات و مسائل محلی مطرح شده و ریاست شورا ضمن در جریان قرار گرفتن این موضوعات، رهنمودهایی را به شهرداری مناطق و شورایاران می‌دادند که راهگشا بوده است. با این حال، مهم‌ترین اقدام از سوی شورایاری‌ها در مدت زمان یکساله فعالیت‌شان را باید ایفای نقش جدی آنها در مقابله با ویروس کرونا دانست؛ به گونه‌ای که می‌توان گفت شورایاران در خط مقدم مقابله با ویروس کرونا بوده‌اند. در این چارچوب، کمیته ویژه‌ای در ستاد هماهنگی شورایاری‌ها برای بررسی موضوع و ایفای نقش شورایاری‌ها تشکیل شد. رابطان مناطق در این باره مشارکت فعالی در این رابطه داشته و همکاری و هماهنگی خوبی میان شورایاری‌ها و ستاد مدیریت بحران شهر تهران شکل گرفت. آنها علاوه بر ایفای نقش در گندزدایی و ایمنی سازی، نقش فعالی در توزیع کمک‌های معیشتی در قالب مواد غذایی و مواد ضدعفونی و نقش فعالی هم در اطلاع‌رسانی، آگاه سازی و آموزش شهروندان در مقابله با این ویروس داشتند. آنها همچنین همکاری خوبی با سایر نهادهای محلی مانند هیات‌ها، بسیج و مساجد داشتند. در پایان لازم است به اقدام ستاد هماهنگی شورایاری‌ها به برگزاری جشنواره حکایت تهران اشاره کرد که به منظور تلاش برای حفظ هویت محله‌ای شهر تهران برگزار شد. این جشنواره گامی بود که مردم تهران با ارسال تصاویر، خاطرات و فیلم های خود برای ثبت هویت محله‌شان برداشتند.
وظایف و آداب نمایندگی شورایاران
تفاوت اصلی شورایاران با دیگر نمایندگان مردم در سطح شهر و مجلس به پایگاه اجتماعی محلی ایشان بازمی‌گردد.
وقتی انتخابات در سطح محله برگزار می‌شود، بیشتر اعتبار داوطلب و اعتماد اجتماعی مردم به وی تعیین‌کننده نتیجه کار است.
به همین‌خاطر است که منتخبان شورایاری بیش از آنکه از نهاد شورایاری اعتبار کسب کنند، به آن اعتبار می‌بخشند.
انجمن معتمدین محله نام دیگر انجمن شورایاری است که در واقع خیلی با مسما‌تر به‌نظر می‌رسد.
با این توصیف لازم است شورایاران در حفظ اعتبار اجتماعی خود کوشا باشند و دقت کنند در دوره نمایندگی به آن لطمه وارد نشود و حتی به آن افزوده شود.
این کار ممکن نیست، مگر با انجام وظایف نمایندگی و رعایت آداب آن، علاوه بر اینکه شورایاران در میان مردم بایستی حضور فعال داشته باشند، باید از برگزاری جلسات عمومی و مجامع محلی نیز غافل نشوند تا بتوانند از این طریق نیازها و مشکلات مردم محله را به درستی درک نموده و در انجام آنها تلاش نمایند. نخستین و مهم‌ترین کاری که شورایاران باید انجام دهند و آن را فرا بگیرند، آشنایی با برنامه نویسی و بودجه‌ریزی است، این مهم به 2 روش اجرایی می‌شود:
۱- شرکت در جلسات با مسئولین و بیان دیدگاه‌ها، ارائه پیشنهادها و نقد عملکرد و پرسش‌گری
۲- دادن طرح مشخص در زمینه‌های مختلف امور محلی به‌صورت مکتوب و رسمی که کامل‌ترین شکل آن در قالب طرح بودجه سالانه محله است.
شورایاران باید بدانند؛
برنامه چیست و چه ساختاری دارد؟
اجزای یک برنامه چیست؟
برنامه‌ریزی چگونه صورت می‌گیرد؟
برنامه‌ریزی چه نوع‌هایی دارد؟
برای برنامه‌ریزی، به چه نکاتی باید توجه کرد و از چه قالب‌هایی می‌توان استفاده کرد؟
شورایاران فعالان محلی هستند، نه سازمان مردم نهاد
کریم آسایش، کنشگر شهری
عملکرد شورایاری‌ها در این دوره بیش از آنکه به‌عنوان نهاد شورایاری باشد، شخصی بوده است. یعنی به‌عنوان فعال محلی مطرح بودند. حال ممکن است این فعال محلی در قالب‌های جمعی دیگر مانند یک سازمان مردم نهاد یا پایگاه بسیج محله فعالیت کرده باشد که این یک نقص است و البته این نقص به شورایاران بر‌نمی‌گردد. در این‌باره باید شورای شهر و شهرداری را مورد پرسش قرار داد که چرا اصلاحات نهادی لازم را برای فعال‌سازی نهاد شورایاری انجام ندادند. اکنون فعالیت شورایاری‌ها بیش از آنکه به واسطه امکانات و اختیارات نهاد شورایاری باشد، به واسطه کنشگری شخصی خودشان است؛ به‌طوری که اگر شورایار هم نبودند، تقریبا همین فعالیت‌ها را انجام می‌دادند. شورایاری‌ها باید نقش پیوسته‌ای در نظام مشارکت شهری داشته باشند تا بتوانند در سطوح محلی نقشی در تصمیم‌سازی‌‌ها و تصمیم‌گیری‌ها ایفا کنند. اکنون این نقش وجود ندارد. شورایاری‌ها صرفا نهادی مشورتی هستند که برای نقش مشورتی آنها هم الزامی وجود ندارد. لازمه بهتر شدن عملکرد شورایاری‌ها شکل دادن به یک نظام مشارکت شهری انتظام‌یافته و قدرتمند با بهره‌گیری از ظرفیت‌های نظام مشارکت محله‌ای و مردم نهاد است. شورایاران باید از تمامی ظرفیت‌های خود بهره ببرند، کار جمعی کنند، به کارگروه‌ها اهمیت بدهند و در کارگروه‌ها به‌دنبال فضا دادن به متخصصان و فعالان باشند نه منصب‌های اسمی که هیچ نقشی هم ندارند. آنها باید با سازمان‌های مردم نهاد و گروه‌های اجتماع محور مشارکت کنند و به‌دنبال نوآوری و ارتقای نقش شهری خود باشند.
در همینه زمینه :
