قلمرو نفتی بریتانیا در ایران نصف شد

آرش نهاوندی  

روزنامه نیویورک تایمز در تاریخ 2می 1933 (12اردیبهشت 1312) یکی از اخبار مهم خود را به قرارداد نفتی1933 میان ایران و شرکت نفت انگلیس و ایران با تیتر: «قلمرو نقتی بریتانیا در ایران نصف شد» اختصاص داد. البته این روزنامه درخبر خود از قرارداد 1933 تحت عنوان امتیازنامه جدید یاد کرده است.  در بخش انتهایی این گزارش به این مسئله اشاره شده که توافق جدید میان شرکت نفت انگلیس و ایران و دولت ایران که براساس آن این شرکت بخش مهمی از امتیازاتی را که در امتیازنامه‌های قبلی به ‌دست آورده بود، از دست می‌دهد، به جنجال‌ها پایان می‌دهد؛ اختلافاتی که به شورای جامعه ملل نیز کشیده شده بود.  پس از مدتی سود شرکت سر به فلک کشید و به ده‌ها میلیون دلار رسید. پس از آغاز جنگ جهانی اول دولت بریتانیا که از اهمیت سیاسی امتیازنامه نفت آگاه شده بود، توانست با خرید بخشی از سهام شرکت، بر امورات مالی و سیاسی شرکت نظارت کند. در زمان جنگ جهانی اول اما حوزه نفتی ایران اهمیت بیشتری نزد مقامات بریتانیا و به‌ویژه نیروی دریایی این کشور که سوخت خود را از نفت ایران تامین می‌کرد، یافت. روزنامه نیویورک تایمز در خاتمه نتیجه‌گیری کرده است که از دست رفتن بخش مهمی از قلمرو شرکت نفت انگلیس و ایران می‌تواند به نفع شرکت‌های آمریکایی در ایران باشد که چند سالی است به‌دنبال ورود به حوزه نفتی ایران هستند.