بیروت؛ آتش زیر خاکستر

 سیاوش فلاح‌پور ـ خبرنگار

 «شهر فاجعه‌زده» این عنوانی است که از سوی دولت، رسانه‌ها و حتی شهروندان لبنانی برای توصیف وضعیت این روزهای پایتخت کشورشان به‌کار می‌رود؛ پایتختی که از عروس خاورمیانه به ویرانه‌ای جنگ‌زده تبدیل شده است. با گذشت چندروز از وقوع انفجار بزرگ بندر بیروت، وضعیت این شهر همچنان غیرعادی است. اگرچه بخش عمده آوار به‌جامانده در خیابان‌ها و معابر اصلی با کمک شهروندان داوطلب جمع‌آوری شده اما هنوز اقدامی برای بازسازی ویرانی‌های حاصل از انفجار در خانه‌ها و ساختمان‌های بزرگ این شهر صورت نگرفته است.
به موازات تلاش‌ها برای کمک به شهروندانی که در مرکز شهر بی‌خانمان شده‌اند، فرایند آواربرداری در بندر نیز با فعالیت 24ساعته نیروهای امدادی ادامه دارد؛ چراکه علاوه بر پاکسازی منطقه و کشف اجساد، احتمال نجات کسانی که زیر آوار گرفتار شده باشند همچنان وجود دارد. این در حالی است که هنوز برخی خانواده‌های لبنانی با انتشار تصاویر نزدیکانشان در شبکه‌های اجتماعی امیدوارند تا نشانی از آنها بیابند و این مسئله، حساسیت آواربرداری در بندر بیروت را دوچندان کرده است. به‌دلیل تخریب و ریزش بزرگ‌ترین سیلوی غلات در بندر، فرایند آواربرداری در این منطقه به کندی پیش می‌رود. براساس آخرین آمار وزارت بهداشت لبنان، تلفات انسانی حادثه انفجار بیروت به 154کشته و بیش از 6هزار مجروح رسیده است. اما فراتر از حجم آوار و خرابی که در سراسر شهر مشهود است، با نگاهی عمیق‌تر می‌توان خشم اجتماعی گسترده‌ای را دید که به تعبیر شبکه الجزیره، حکم آتش زیر خاکستر را دارد. اگرچه فعالان لبنانی درخواست تجمعات اعتراضی پس از برگزاری مراسم تشییع جنازه را داده بودند اما در همین 2روز گذشته برخی مناطق مرکزی بیروت، ازجمله حاشیه محیط پارلمان شاهد درگیری‌های پراکنده میان معترضان با نیروهای امنیتی بوده است. همزمان با این تحولات، روز گذشته سامی الجمیل، رئیس حزب کتائب لبنان از استعفای تمام نمایندگان این حزب در پارلمان لبنان خبر داد. گفته می‌شود برخی دیگر از نمایندگان و حتی مقامات دولتی نیز ممکن است طی روزهای آینده از مناصب خود استعفا دهند.

چه کسانی دستگیر شده‌اند؟ 
در ساعات پایانی روز جمعه، خبری در رسانه‌های لبنانی منتشر شد که فضای شبکه‌های اجتماعی این کشور را تحت‌تأثیر قرارداد. براساس این خبر، بدری ضاهر، مدیرکل گمرک لبنان با حکم دادستان این کشور توسط سازمان امنیت ملی بازداشت شده است. ضاهر از پرنفوذترین چهره‌های سیاسی لبنان است که طی سال‌های گذشته با وجود انتقادات گسترده نسبت به عملکرد ضعیف و فساد وی، جایگاه خود در سازمان گمرک را حفظ کرده بود. ضاهر وابسته به جریان سیاسی المستقبل (سعد حریری) است و بازداشت او، خبری مهم در زمینه تحقیقات پرونده انفجار بیروت به‌شمار می‌آید. همچنین به گفته خبرگزاری دولتی لبنان، با حکم دادستان لبنان علاوه بر ضاهر، 19شخصیت دیگر در رده مدیرکل کنونی و سابق نیز برای تحقیقات جنایی بازداشت شده‌اند. از سوی دیگر یک منبع آگاه قضایی به شبکه الجدید لبنان خبر داده که حساب‌های بانکی بخش قابل توجهی از مدیران دولتی فعلی و سابق با حکم دادستانی بلوکه شده است. همزمان با این تحولات پلیس اینترپل اعلام کرد هیأتی متخصص را برای کمک به تسریع در روند تحقیقات جنایی پرونده به بیروت اعزام کرده است. این در حالی است که میشل عون، رئیس‌جمهور لبنان روز جمعه رسما با انجام تحقیقات بین‌المللی درباره حادثه انفجار بیروت مخالفت کرد.

کمک‌های خارجی
علاوه بر رئیس‌جمهور فرانسه، تا‌کنون 2هیأت ترکی و عربی نیز برای بازدید از وضعیت بیروت به لبنان سفر کرده‌اند. هیأت ترکی، به ریاست فواد اوقطای، معاون رئیس‌جمهور و با حضور مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه ضمن تقدیم دومین محموله از کمک‌های انسانی به هلال احمر لبنان، با مقامات عالی‌رتبه این کشور ازجمله میشل عون و شربل وهبه، وزیر خارجه لبنان دیدار کردند. از سوی دیگر، هیأت عربی به نمایندگی از اتحادیه عرب و به ریاست احمد ابوالغیط، رئیس این اتحادیه همراهی خود با مردم لبنان برای عبور از این فاجعه را اعلام کرد. علاوه بر این تاکنون محموله‌های بزرگی از سوی قطر، کویت، اردن، ایران، روسیه، انگلیس و آلمان شامل کمک‌های انسانی، بهداشتی و غذایی به لبنان ارسال شده و قرار است طی 24ساعت آینده، کمک‌های دولت آمریکا نیز وارد این کشور شود. از سوی دیگر و به‌گفته مکرون، به‌زودی کنفرانس حمایت از لبنان زیرنظر فرانسه و با مشارکت تعداد قابل توجهی از کشورهای جهان با هدف سازماندهی به کمک‌های اقتصادی برای این کشور برگزار خواهد شد. همچنین صندوق بین‌المللی پول نیز اعلام کرده فارغ از مذاکرات خود با دولت لبنان، خط اعتباری ویژه‌ای را برای کمک‌های محدود و فوری به این کشور درنظر گرفته است.

سفر پرحاشیه مکرون
اگرچه سفر کوتاه مکرون به لبنان، ساعاتی پس از ورود وی به این کشور در روز پنجشنبه خاتمه یافت، اما حواشی جنجالی این سفر همچنان در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی لبنانی ادامه دارد. مکرون در این سفر با نمایندگان طیف‌های مختلف سیاسی و مذهبی در لبنان، ازجمله حزب‌الله ملاقات داشت و در پایان، برای دقایقی محدود با حضور در خیابان‌های بیروت از نزدیک با شهروندان لبنانی گفت‌وگو کرد. در جریان این گفت‌وگوی خیابانی، برخی شهروندان لبنانی از مکرون خواستند کمک‌های مالی خود را در اختیار دولت فاسد این کشور قرار نداده و مستقیما به مردم کمک کند. همچنین در حاشیه سفر وی، عریضه‌ای مبنی بر درخواست «احیای قیمومت فرانسه بر لبنان» با بیش از 50هزار امضا تقدیم هیأت فرانسوی شد؛ امری که انتقادات گسترده‌ای را از سوی بخش بزرگ جامعه لبنان و همچنین فعالان عرب‌زبان در سایر کشورها به همراه داشت. یاسر ابوهلاله، سردبیر سابق شبکه الجزیره در این‌باره نوشت: بدون شک میراث فرانسه در لبنان با سابقه این کشور در الجزایر و سوریه متفاوت است و لبنانی‌ها خاطره تاریخی بدی از حضور فرانسه در خاک خود ندارند. با وجود این اما باز هم نادیده‌گرفتن حاکمیت ملی و تقاضا برای احیای قیمومت یک دولت استعمارگر امری مذموم و اشتباه است. از سوی دیگر علی هاشم، خبرنگار مشهور لبنانی در توییتر خود، سفر مکرون و حواشی آن را مقدمه‌ای برای فصل جدید مناسبات سیاسی در لبنان و طبقه حاکم بر این کشور خواند؛ فصلی که لزوما به ضرر احزاب سیاسی نخواهد بود.

اولین سخنرانی دبیرکل حزب‌الله
سیدحسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله که از زمان وقوع حادثه سکوت کرده بود نیز در عصر روز جمعه یک سخنرانی جنجالی ایراد کرد. جالب آنکه در این سخنرانی و برخلاف انتظار همه، مواضع منفی نسبت به سفر مکرون اتخاذ نشد. نصرالله در این‌باره گفت: از هرگونه اقدام خارجی برای کمک به لبنان و پایان محاصره اقتصادی این کشور استقبال کرده و سفر رئیس‌جمهور فرانسه را هم در این چارچوب می‌بینیم. ممکن است برخی درباره ابعادی از سفر مکرون نگرانی‌هایی داشته باشند اما ما بعد مثبت آن را لحاظ می‌کنیم. وی همچنین ضمن تکذیب هرگونه ارتباطی میان مواد منفجرشده در بندر بیروت با حزب‌الله گفت: کسانی که دنبال سوءاستفاده از این فاجعه علیه حزب‌الله و مقاومت هستند بدانند باز هم شکست خواهند خورد. اگرچه این سخنرانی بازتاب گسترده‌ای در فضای اجتماعی لبنان داشت، اما 2شبکه mtv و lbc که روابط نزدیکی با عربستان سعودی و امارات دارند از انتشار آن خودداری کردند؛ امری که در عرف رسانه‌ای لبنان اقدامی بی‌سابقه به‌شمار آمده و بیانگر تشدید تنش‌های سیاسی در این کشور است.