روزگار غریب آقای تالبرگ

  رضا آقایی   

اصالتا سوئدی اما متولد روسیه بود. همان‌جا پس از اتمام دانشکده افسری، از دانشکده هنرهای زیبای روسیه هم دیپلم گرفت. مشخص نیست که چرا و چگونه در سال ۱۳۰۱ گذارش به ایران افتاد اما تاسیس راه‌آهن سراسری بهانه خوبی برای دست به کار شدنش بود. همو بود که نشان کنونی راه‌آهن و نشان اولیه بانک سپه را طراحی کرد. علاوه بر طراحی آرم، طراحی‌های دیگری نظیر طرح لباس متحدالشکل کارکنان راه‌آهن، طرح تقویم و مدرک تحصیلی و طراحی‌های محیطی در مجموعه راه‌آهن کار او بود. با همین کارها به استخدام راه‌آهن درآمد و برابر مصوبه مجلس شورای ملی در سال ۱۳۱۴ تابعیت ایرانی گرفت.
فعالیت‌های فردریک تالبرگ اما فقط به راه‌آهن ختم نشد. او دستی هم در تئاتر و سینما داشت. عبدالحسین سپنتا، کارگردان نخستین فیلم ناطق فارسی، قبل از مهاجرت به هند و فیلمسازی در آنجا از او اینچنین یاد می‌کند: «من در تماشاخانه زرتشتیان تحت نظر یک سوئدی به نام فردریک تالبرگ که در امور نقاشی و تئاتر تبحری داشت، به‌کار پرداختم...».
نخستین تیتراژ سینمای ایران کار تالبرگ است. او برای فیلم «آبی و رابی» نخستین فیلم صامت سینمای ایران به کارگردانی آوانس اوگانیانس نقاشی‌هایی کشید که خان‌بابا معتضدی با استفاده از آنها، تیتراژ آبی و رابی را فیلمبرداری کرد. در کار نقاشی و دکور چند فیلم دیگر نیز سهیم بود. نخستین تصویرگری‌های مجله اطلاعات هفتگی کار اوست و با کار در همین مجله بود که او چشمه دیگری از مهارت‌هایش را نشان داد. حکایت‌های کوتاه ملانصرالدین، زمینه خوبی برای خلق نخستین داستان‌های فارسی مصور (کامیک‌بوک/ پی‌نما) بود. کاری که سال ۱۳۴۷ به دست تالبرگ سوئدی عملی شد. از این‌دست، کتاب‌های مصور دیگری هم دارد مثل «حاجی لک‌لک»، «موش و گربه»، «نرگس و عروسک موطلایی» و «از کورش تا پهلوی».
او مدیر مجله راه‌آهن هم بود و طرح راه‌اندازی موزه راه‌آهن همزمان با جشن بیستمین سال تاسیس این نهاد از طرف او پیشنهاد شد. تمام تزئینات و غرفه‌آرایی‌های موزه و نیز طاق‌نصرت‌های جشن بیستمین سال تاسیس کار او بود و به همین دلیل از سوی وزارت فرهنگ و هنر به دریافت نشان هنر نایل شد.

این موفقیت‌ها اما نتوانست پایان خوشی برای این خارجی رقم بزند. او به فردین طالبی تغییر نام داده و پیشخدمت ناشناس یک کافه شده بود و اواخر عمر را در رنج و بیماری سپری کرد.