سختگیری باجناق رضاشاه بر جراید

محمد ناصر احدی 

اگر بندی‌هایی که در روز 20اسفند 1309در زندان قصر شورش کردند، می‌دانستند با این کار خود در آینده‌ای نه‌چندان دور چه بلایی بر سر مطبوعات می‌آورند، احتمالا بازهم التفات به وضع آزادی‌ بیان و استقلال مطبوعات کار خود را می‌کردند و سبب‌ساز عزل ژنرال فضل‌الله زاهدی و انتصاب محمدحسین آیرم به جای وی می‌شدند، چراکه در آغازین سال دهه دوم قرن جدید، جراید حق هیچ انتقادی از حکومت رضاشاه نداشتند و در این اوضاع، بود و نبود مطبوعات برای خیلی‌ها مهم نبود. آیرم که بر صندلی ریاست شهربانی نشست، به قول ابراهیم خواجه‌نوری در جلد اول کتاب «بازیگران عصر طلایی»، «روزنامه‌ها را شلاق‌کش، به مداحی و مبالغه‌گویی واداشت» و در این کار چنان با قوت و دقت مته بر خشخاش می‌گذاشت که حتی درج جمله‌ای قصار از بزرگان دین هم می‌توانست گزک به دستش دهد تا روزنامه‌ای را تعطیل کند. در این باب، محمدجواد هوشمند، مدیر روزنامه «سعادت بشر»، درباره چشمه‌ای از سختگیری‌های آیرم بر مطبوعات چنین گفته: «در سال ۱۳۱۰، آیرم رئیس تشکیلات شهربانی، دعوتی از مدیران جراید نموده بود و من که از موضوع مستحضر بودم از حضور در آن جلسه خودداری نمودم. پس از چندی مجددا از همگی دعوت شد و من مثل سابق به طفره گذراندم. چندی بعد در یکی از مجالس رسمی که اتفاق ملاقات افتاد، ایشان بنای گله‌گزاری را گذاشت. من با صراحت گفتم: «منظور شما را می‌دانم؛ چون می‌خواهید جراید را محدود نموده و آنها را تحت نظر و اداره غیرمستقیم خود بگیرید، من به هیچ وجه حاضر نخواهم بود». آیرم عصبانی شده، گفت: «بر شما معلوم خواهد شد که چگونه بایستی تحت نظر و مطیع باشید». و در نتیجه طولی نکشید که درج این جمله از کلمات قصار حضرت امیرالمؤمنین(ع) که می‌فرماید: «کسی که نتواند بر نفس خود حکومت کند حکومت بر مردم نتواند کرد» موجب سوء‌تعبیر و توقیف روزنامه گردید و تا یک سال توقیف آن طول کشید و آیرم به مقصود خویش نایل گردید». آیرم که باجناق رضاشاه بود، بعدها از چشم رضاخان افتاد و ناچار شد برای در امان ماندن از غضب رضاخان، با حیله و ترفند به آلمان برود، اما زمانی که قدرت داشت، یکی از سیاه‌ترین دوران مطبوعات ایران را رقم زد.