گزارش ویژه
تپه‌های متمدن
درباره تپه‌های تاریخی سیلک کاشان
معراج قنبری
هر زمان که از سیل صحبت به میان می‌آید، برای ما یادآور تخریب و ویرانی و غم و اندوه است. شاید بتوان سیلی که حدود ۹۰ سال پیش در زمین‌های کشاورزی کاشان رخ داد را یکی از نمونه‌های پر برکت از انواع سیل دانست؛ سیلی که از یک منطقه تاریخی مهم پرده برداشت. پس از آن باستان‌شناسان و پژوهشگران به این منطقه رفتند تا اطلاعات بیشتری در مورد آنجا به دست بیاورند و بعد از حفاری‌هایی که انجام دادند تعداد زیادی اشیای سفالی مربوط به روزگار کهن و تعدادی از ابزارهایی که در آن دوران بین مردم سیلک استفاده می‌شده و رواج داشته را کشف کردند. تپه سیلک درواقع ویرانه‌های قدیمی‌ترین زیگورات جهان و نیایشگاه مردمان باستانی ایران بوده که از گِل رس و سفال ساخته شده است. این محوطه تاریخی تا سال ۱۳۱۰ خورشیدی شناسایی نشده بود و در میان مردم کاشان به شهر نفرین شده معروف بود. منطقه سیلک کاشان از نخستین تمدن‌های شهرنشینی در ایران است. باستان‌شناسان بر این عقیده‌اند که قدیمی‌ترین مردم دشت‌نشین در واقع همان مردمی بوده‌اند که در جایی به نام سیلک در نزدیکی کاشان زندگی می‌کردند.
بعد از انتقال شماری از آثار آن به موزه لوور فرانسه، کارشناسان این موزه متوجه دیرینگی این آثار شدند و رومن گیرشمن را به ایران فرستادند تا با همکاری آندره گدار فرانسوی که مدیر موزه ملی ایران بود به کاوش در این تپه‌ها ادامه دهد. او فعالیت‌های زیادی را در تپه‌های سیلک کاشان انجام داد تا بتواند این میراث تاریخی را حفظ کند اما متأسفانه شواهد تاریخی نشان می‌دهد تا سال‌های دهه ۱۳۸۰ او را جدی نگرفته‌اند و حتی بعضی از زمین‌های سیلک به زمین‌های کشاورزی تبدیل شد!
او در سال‌های ۱۳۱۲، ۱۳۱۳ و ۱۳۱۶ روی تپه‌های سیلک و گورستان‌هایی که در نزدیکی آن قرار داشت تحقیقاتی انجام داد و سپس نتایج تحقیقات خود را در کتاب‌هایی به زبان فارسی و فرانسوی ترجمه کرد. در این کتاب‌ها آمده است که قدمت این تپه‌ها به ۱۰۰۰۰سال پیش بازمی‌گردد. یکی دیگر از باستان‌شناسان بزرگی که روی این تپه‌ها تحقیقات گسترده‌ای انجام داد، شخصی ایرانی به نام دکتر صادق ملک شهمیرزادی است که در جریان کاوش‌های او عبادتگاه سیلک مربوط به دوران باستان کشف شد که در آنها دیوارهای داخلی گل‌اندود شده است و مشخص شده که آنها مرده‌ها را در کف اتاق در قبرهایی دفن می‌کرده‌اند که حالت قرارگیری آنها به‌صورت چمباته بوده است. بعد از نبش قبرها هم اشیایی در آنها کشف شد که در میان آنها فلزهای گرانبها و زیورآلات پرارزش به چشم می‌خورد.
بخش عمده‌ای از آثار گرانبهای به‌دست آمده از این محل، در طول گذر سالیان، به دلال‌های عتیقه فروخته شده و بسیاری از آنها از ایران خارج شده‌اند. با پی بردن به قدمت بسیار زیاد عتیقه‌ها، سیلک جولانگاه غارتگران شد و تا امروز این تپه باستانی و مهم همچنان مظلوم مانده و طی این سال‌ها بسیار مورد گزند بدخواهان و سودجویان قرار گرفته است.
تا اکنون پرده از بسیاری رازهای اسرارآمیز و شگفت‌آور مردمان تپه سیلک برداشته شده و کسی نمی‌داند که چه رازها، ناگفته‌ها و نادیده‌هایی همچنان زیر آن خاک‌ها در خواب تاریخی مانده‌اند. برای دسترسی به این محل باستانی باید از کاشان به سمت فین رفت و از آنجا با طی کردن حدود 3 کیلومتر در مسیر جنوب غربی به تپه سیلک رسید.
تپه سیلک کاشان
تابلوی ورودی محوطه
