آوین آزادی ـ روزنامه‌نگار
آن نظم سابق ریشه‌دار که توپ تکانش نمی‌داد در کمتر از چند هفته دستخوش تغییرات جدی شد. مدیران اداره‌های دولتی و شرکت‌های خصوصی که تا پیش از این روی دقایق حضور پرسنل‌شان تأکید می‌کردند از فروردین‌ماه مجبور شدند که با یک سوم ظرفیت خود کار را دنبال کنند و این شاید نخستین باری بود که نه‌تنها آنها بلکه همه کشور با مفهوم دورکاری آشنا می‌شدند؛ دور‌کاری‌ای که به‌نظر می‌رسید چندان مورد‌استقبال بعضی مدیران واقع نشده‌است. به محض اینکه آمار کمی سیر نزولی به‌خود گرفت، با رفع برخی محدودیت‌ها، دو‌سوم کارمندان به محل کار خود بازگشتند و تنها یک‌سوم از طریق دورکاری یا استفاده از مرخصی به‌صورت نوبت‌بندی از حضور در محل کار معاف شدند.
حالا اما کرونا دوباره سر جنگ با ما برداشته، تعداد مبتلایان روزبه‌روز بیشتر می‌شود و روزانه بیش از 200نفر جان خود را بر اثر ابتلا به این ویروس از دست می‌دهند. شرایطی که دوباره دستورالعمل‌های دورکاری را روی میز آورده تا جایی که 25تیرماه، ستاد ملی مقابله با کرونا بخشنامه تازه‌ای برای ایجاد محدودیت‌ها برای حضور کارمندان در محل کارشان تدوین و ابلاغ کرد. اما آیا کارمندان در این چند ماهی که گذشته کارشان را از راه دور به درستی انجام داده‌اند یا فضای ایجاد شده صرفا موجب افزایش سوءاستفاده‌ها و کم‌فروشی‌ها شده؟ گپ‌و‌گفت ما با مدیران شرکت‌های مختلف نشان می‌دهد که در مجموع سوءاستفاده زیادی از شرایط دورکاری نشده و عموم کارمندان نهایت همکاری را با مدیران خود کرده‌اند.
زمان‌ها ذخیره اما کارها دیرتر جمع شدند
دورکاری در کشوری مانند ایران راه رفتن بر لبه تیغ سوءاستفاده یا بهره‌وری بالاست. ثمینی، مدیر میانی یکی از شرکت‌های تحت‌نظر کشتیرانی ایران، درباره تجربه این روزهای خود و همکارانش از دورکاری می‌گوید: دورکاری برای خود من و هر 10نفری که به نوعی برای من کار می‌کنند، اتفاق و تجربه خوبی بود. بهره‌وری ما بالا رفته و به‌نظر می‌رسد بچه‌ها زمان مفید‌تری را در خانه برای انجام کارها اختصاص داده بودند؛ چرا که دیگر حواشی روتین کاری مثل حرف زدن با اطرافیان، سرک کشیدن به این‌ور و آن‌ور، خستگی ناشی از صبح زود بیدار شدن برای به موقع در محل کار حاضر شدن و... از بین رفته‌بود. البته من به‌عنوان مدیر بخش خودم به نوعی از نبودن عمده بچه‌ها تحت فشار بودم و روزانه شاید مجبور به برقراری 20تماس کاری می‌شدم که برای من بسیار وقت‌گیر و آزاردهنده بود.
رزاقی کارفرمای شرکتی خصوصی هم نظرات مشابهی دارد. او درباره تجربه دورکاری خود و همکارانش به همشهری توضیح می‌دهد: شرکت ما در پردیس تهران است و بعد مسافت همواره برای ما دغدغه بوده‌است. دورکاری برای همه ما تجربه جالبی بود و زمان بسیاری ذخیره کردیم. البته این همه مختصات دورکاری نبود. یکی دو نفر از همکاران ما شاید به‌خاطر عوض شدن محیط کار یا شاید به خاطر اینکه دیگر خود را ملزم نمی‌دیدند که به شکل مستقیم به ما جواب پس بدهند، کارشان هم دچار افت کیفیت شد، هم در زمان دیرتری از حالت معمول به ما تحویل داده شد.
کارهایی که اساسا پشتمیزنشینی نداشتند
همه کارها مثل هم نیستند. بعضی از کارها اساسا ماهیت‌شان پشتمیزنشینی و کارمندی نیست. خبرنگاری و روزنامه‌نگاری از این دسته از کارهاست. سردبیر یکی از رسانه‌های اقتصادی ایران درباره تجربه روزهای دورکاری در رسانه خود می‌گوید: شغل روزنامه‌نگاری به هیچ عنوان وابسته به حضور نیست. خبرنگار می‌تواند از هرجایی کارش را انجام دهد و بفرستد. در روزهای شیوع کرونا رسانه‌ها هم مانند بسیاری از مشاغل دورکار شدند اما باید بگویم متأسفانه در 80درصد موارد کیفیت کار بچه‌ها افت کرد. به‌نظر می‌رسد فقدان محیط تعاملی تحریریه تأثیر خودش را گذاشته بود و تقریبا بیشتر گزارش‌هایی که در روزهای دورکاری به‌دست من رسید یا حتی در گذشته به‌دست من رسیده بود، از کیفیت لازم برخوردار نبودند. او ادامه می‌دهد: البته نکته‌ای که عنوان می‌کنم فرد به فرد متفاوت است؛ یعنی خبرنگاری که پیش از شیوع کرونا کارش را به درستی انجام می‌داد و امضای پای کارش، سندی برای کیفیت کارش بود، در این ایام حتی بهتر از سابق نوشت و خروجی باکیفیت‌تری در اختیار ما گذاشت. اما خبرنگاری که همواره بی‌انگیزه کار می‌کرد انگار شرایط را مساعدتر دید تا همان استانداردهای روتین را هم رعایت نکند. البته شاید ما مدیران و یا مدیران بالادستی ما هم مقصر بودیم که هرگز نتوانستیم شرایط لازم برای دورکاری را پیش‌بینی یا برای پرسنل خود فراهم کنیم.
چرا دورکاری خوب است؟
هرکدام از ما، به‌خصوص اگر ساکن کلانشهرها باشیم، روزانه ساعت‌های بسیاری را در رفت‌وآمدیم. صبح به صبح برای رسیدن به محل کارمان می‌دویم و غروب که می‌شود، خسته و کلافه در ترافیک‌های کشنده به خانه برمی‌گردیم. دورکاری اما علاوه بر صرفه‌جویی در زمان، موجب استقلال بیشتر کارمندان در انتخاب ساعات کاری، افزایش بهره‌وری منابع انسانی (البته نه در همه افراد)، ایجاد توازن و تقویت ارتباط میان زندگی شخصی و شغلی افراد، کاهش هزینه‌های رفت‌وآمد کارمندان، افزایش تمرکز در منزل و کاهش هزینه‌های کارفرما می‌شود.
سایه‌روشن دورکاری
آیا کارمندان از فرصت تحمیلی «کار در منزل» سوءاستفاده کردند؟
در همینه زمینه :
