اعتباردهی کارگزاری‌ها به مشتریان، دیگر موجه نیست

آروین آزادی_روزنامه نگار

روزهایی که چندان دور از امروز نبود، ‌کارگزاری‌ها برای رونق‌بخشی به بازار به سهامداران تا 60درصد ارزش پرتفویشان وام می‌دادند تا به نوعی سرمایه‌گذاران را تشویق به حضور در بازار کنند.  امروز اما گاهی در یک روز بیش از 900میلیارد تومان نقدینگی وارد بازار می‌شود و دیگر اعتباردهی نه‌تنها توجیه ندارد بلکه بر ریسک معاملاتی می‌افزاید.  

محمد عطایی، مدیر نظــــارت بـــر کارگزاران سازمان بورس و اوراق بهادار ضمن تأیید این موضوع می‌گوید:‌ معاملات اعتباری از سال 91 توسط هیأت مدیره سازمان تصویب و ابلاغ شد. از همان سال، بنا شد که براساس تشخیص کارگزاری، یک سهامدار بتواند معادل ریالی 60درصد از پرتفوی سرمایه‌گذاری خود را به ‌عنوان اعتبار دریافت کند. این روزها اما این رقم به 15درصد کاهش پیدا کرده است.
ریسکی برای همه 
یکی از وظایف کارگزاری‌ها رصد مدام برای مدیریت ریسک و پایش سهامداران‌شان است. آنها برای جذب سهامدار در همین سال‌ها از ابزارهای مختلفی استفاده کردند. ابزارهایی که به ‌نظر می‌رسد دیگر کارکرد سابق را ندارند.
براساس آمارها نسبت قیمت به سود در سال‌های گذشته معمولا بین 4تا 8 بوده، ولی امروز این نسبت به بیش از30 افزایش پیدا کرده است.
در این بازار گران، اعتباردهی، ریسک صنعت کارگزاری را بالا می‌برد. طبیعی است اگر رشد بازار متوقف شود یا شاخص سقوط کند، صنعت کارگزاری آسیب‌های جدی می‌بیند. از سوی دیگر امروز بانک‌ها هم موظفند به ‌عنوان عامل تخصیص اعتبار، ریسک موجود را برای خود مدیریت کنند. به‌خصوص که از نظر بانک مرکزی دادن اعتبار برای خرید سهام ممنوع است و بانک‌ها اما با این مصوبه بازی می‌کنند و در نهایت از یک راهی بالاخره اعتبار در اختیار کارگزاری می‌گذارند. می‌توان گفت در شرایط کنونی این اعتباردهی نه فقط برای بانک‌ها و کارگزاری‌ها بلکه برای خود مردم هم با ریسک بالایی مواجه است؛ چرا که کسی که از اعتبار استفاده می‌کنند خرید خود را با بدهی شروع کرده! زمانی در بازار سرمایه قیمت‌ها پایین بود؛ احتمال موفقیت در این بازار هم بیشتر بود و احتمال ضرر هم با ریسک کمتر مواجه بود. امروز اما قیمت‌ها بالاست و ضریب خطا در این بستر بسیار بالا می‌رود.

نباید ریسک معامله کردن را بالا ببریم 
یکی از راه‌های مدیریت ریسک کنونی کاهش اعتباردهی است. محمد عطایی، در این‌باره به همشهری می‌گوید: اساسا معاملات اعتباری زمانی می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند که جریان نقدینگی در بازار وجود نداشته باشد و به نوعی رکود در جو کلی حاکم حس شود. در آن صورت کارگزاری‌ها برای تشویق افراد به حضور در این بازار اقدام می‌کنند. در شرایط کنونی اما استفاده از این ابزار توجیه ندارد و حتی ریسک معاملاتی را بالا می‌برد.

درباره بدهی کارگزاری‌ها به بانک‌
کارگزارها چقدر از بانک‌ها اعتبار گرفته‌اند؟ تاکنون چقدر اعتبار به این عاملین داده شده است؟ منابع غیررسمی این عدد را بیش از 20هزار میلیارد تومان برآورد می‌کنند. این در حالی است که عطایی این رقم را قبول ندارد و در پاسخ به این سؤال می‌گوید: هیچ‌کس نمی‌تواند به این سؤال پاسخ بدهد. شرکت‌های کارگزاری از بانک‌ها خطوط اعتباری دریافت می‌کنند اما اینطور نیست که به شکل صددرصدی از آن استفاده کنند. اعداد در این حوزه به‌شدت متغیرند. نمی‌توانیم عدد دقیقی در این حوزه اعلام کنیم.

بر مدار منطق حرکت کنیم 
اما اعتباردهی کارگزاری‌ها ابعاد دیگری هم دارد. عطایی در این‌باره می‌گوید: سود اعتباردهی‌ای که بانک از کارگزاری مطالبه می‌کند، دقیقا همانی است که کارگزار از سهامدار درخواست می‌کند. این سود هزینه معاملات را هم بالا می‌برد و در زمان کنونی پرداخت این هزینه‌ها اصلا موجه نیست. ما باید تلاش کنیم وقتی حجم تراکنش خرید و فروش زیاد شده، هزینه معاملات را کاهش دهیم.
به گفته او مدیریت ریسکی که امروز در صنعت کارگزاری اتفاق می‌افتد به همراه پایین آوردن ضریب اعتباردهی، اطمینانی نسبی در زمان‌های اصلاح بازار به مشتری و صنعت کارگزاری می‌دهد.