سفر سارکیس خاچاتوریان به ایران

حافظ روحانی 
 
در اروپای وقت، سارکیس خاچاتوریان برای خود اسم و رسمی دارد. سال‌ها در رم، پاریس و وین زندگی کرده است و آوازه‌ای در حد خود به‌دست آورده. با این‌حال دعوت آرتور پوپ به مذاقش خوش می‌آید و او به سال1307 برای نخستین‌بار به ایران سفر می‌کند. در آن روزگاران که ترمیم آثار هنری و معماری ایران آغاز شده، اصفهان مقصد مرمت‌گران و هنرمندان زیادی است و خاچاتوریان هم مستقیم سر از آنجا درمی‌آورد تا مرمت نقاشی‌های کاخ‌های چهل‌ستون و هشت‌بهشت را آغاز کند و کپی‌هایی از جزئیات این نقاشی‌ها تهیه کند.
سارکیس خاچاتوریان از سال1307 تا 1312 بارها به اصفهان سفر کرد تا کار ترمیم را ادامه دهد. اما جدا از این، شور معلمی‌ا‌ش در سفرها به‌کار می‌آید و تصمیم می‌گیرد جمعی از جوانان ارمنی ساکن اصفهان را نیز آموزش دهد تا هم کمک‌دستش باشند و هم میراث‌دارش. اما این سنت ادامه یافت و لااقل 2تن از شاگردان خاچاتوریان به هنرمندان ‌بنامی تبدیل شدند؛ سمبات درکیورقیان (1378– 1292) و یرواند نهاپتیان (1385– 1296). اما از میان این دو سمبات در کیورقیان بیشتر اهل تجربه بود و تا پایان عمر شیوه‌ها و تکنیک‌های گوناگونی را تجربه کرد؛ چنانچه حتی سبکی را نیز به نام خودش، سمباتیسم، خواند. اما نهاپتیان انگار بیشتر به آموز‌ه‌های استاد بزرگ وفادار بود و مجموعه‌ای قابل ملاحظه از چشم‌اندازهای اصفهان را نقاشی کرد.
سفر سارکیس خاچاتوریان نه فقط نقش مهمی در ترمیم بخشی از میراث بصری ایرانیان داشت که سرآغاز یک سنت هم بود؛ سنت نقاشی آ‌برنگ ارامنه اصفهان.