فیلترینگ خاموش با اینترنت گران

 پس از گذشت حدود سه هفته هنوز هیچ‌کسی در کشور زورش به اپراتورها برای بازگرداندن قیمت بسته‌های اینترنت موبایل به وضعیت سابق نرسیده است.
وزارت ارتباطات بارها اعلام کرده که افزایش قیمت اینترنت موبایل با «تبانی» همراه اول و ایرانسل غیرقانونی است و این اپراتورها باید قیمت‌ها را به وضعیت گذشته بازگردانند.
اما طی هفته‌های اخیر با وجود همه تهدیدها، ضرب‌الاجل‌ها و نامه‌ها از نهادهای مختلف بسته‌های بلندمدت دیگری ازجمله 6ماهه و یکساله هم حذف شده‌اند و اکنون کاربران 2اپراتور مسلط کشور نهایتا می‌توانند بسته‌های یک ماهه را با قیمتی حداقل ۲برابر سابق خریداری کنند. جریمه ۲میلیارد تومانی اپراتورها از سوی سازمان تنظیم مقررات هم که برای اپراتورها پول خرد به‌حساب می‌آید هیچ‌چیزی را تغییر نداده است.
در این میان، آنچه بیشتر به چشم می‌خورد تلاش برای افزایش مصرف ترافیک داخلی در مقابل گران کردن ۱۰۰درصدی ترافیک اینترنت است. کار آن قدر بالا گرفته که شما برای خرید بسته‌ اینترنت باید در میان بسته‌های صرفا با ترافیک داخلی کلی جست‌وجو کنید تا بتوانید به بسته مورد نظرتان برسید.
در سایت اپراتورها هم برخی بسته‌های قدیمی و به صرفه مشاهده می‌شود اما نباید گول آن را بخورید. شما با وارد کردن شماره همراه‌تان حتی وجه بسته را هم پرداخت می‌کنید اما خبری از بسته نخواهد بود. اپراتورها سایت را طوری تنظیم کرده‌اند که پس از پرداخت، پول به کارت کاربر بازمی‌گردد و بسته‌ای برای او فعال نمی‌شود.
این مسئله اصلا اتفاقی نیست. پیش از این مقام‌های وزارت ارتباطات اعلام کرده بودند که یکی از ادعاهای اپراتورها برای گران کردن ناگهانی و عجیب اینترنت موبایل حمایت از تولید محتوا و ترافیک داخلی است. پیش از این حسین فلاح‌جوشقانی، معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در این رابطه گفته بود: اپراتورها محدودیت در استفاده از ترافیک داخلی و خارجی را اعمال کرده‌اند تا با این کار برای خودشان درآمد ایجاد کنند. رئیس رگولاتوری اظهار کرد: اینکه اپراتورها تصور می‌کنند با گران کردن ترافیک بین‌الملل، مردم به سمت استفاده از ترافیک داخلی می‌روند اشتباه محض است کما اینکه قبلا در مورد ارزش‌افزوده آن را تجربه کرده‌ایم و نتیجه‌ای هم در برنداشت.
واقعیت اما این است که گران شدن 2برابری بسته‌های اینترنت موبایل در میان شرایط فعلی اقتصادی کشور بار سنگینی برای میلیون‌ها نفر از مردم به‌حساب می‌آید.

سوءاستفاده از وضعیت اقتصادی مردم
از مدت‌ها پیش و به‌ویژه در مجلس فعلی بحث اجرای فیلترینگ شدیدتر پلتفرم‌های بین‌المللی باقی‌مانده در کشور ازجمله اینستاگرام داغ بوده است. ماجرا آنقدر جدی بود که در جلسه اخیر مجلس با حضور وزیر ارتباطات یکی از محورهای مهم تاختن نمایندگان اصولگرا به وزیر جوان بحث بستن اینستاگرام بود. این در حالی است که فیلترینگ پلتفرم‌ها در کشور یا با حکم قضایی یا با تصمیم کارگروه آنلاین تعیین مصادیق محتوای مجرمانه صورت می‌گیرد که اصولا وزارت ارتباطات نقشی در آن ندارد. به‌نظر می‌رسد در کشور هیچ‌کس نمی‌خواهد مسئولیت فیلترینگ اینستاگرام را بپذیرد و به همین‌خاطر سوءاستفاده از وضعیت اقتصادی مردم و در تنگنا قرار دادن آنها با افزایش ۱۰۰درصدی قیمت بسته‌های اینترنت موبایل راه‌حلی است که از سوی گروهی برگزیده شده است. ویدئوهای اینستاگرام یا مشاهده‌ پخش‌های زنده در این پلتفرم که در دوران کرونا هم طرفداران زیادی داشت حجم تقریبا زیادی از دانلود را می‌طلبد و به‌نظر می‌رسد اپراتورها قصد کرده‌اند که اکثریت کاربران قید پلتفرم‌های جهانی را به‌خاطر مضیقه و تنگدستگی مالی بزنند. در شرایطی که بسیاری از مردم به‌خاطر افزایش هزینه‌ها برای تامین مایحتاج و نیازهای اساسی خود دچار مشکل هستند طبیعی است که هزینه گزاف اینترنت موبایل را درصورت مشکل اقتصادی از سبد خانوار حذف کنند. از مجموع حدود ۷۸میلیون کاربر اینترنت پهن‌باند کشور ۶۹میلیون نفر کاربر اینترنت موبایل هستند و واضح است افزایش ناگهانی و ۱۰۰درصدی قیمت باعث مشکلات بیشتری برای مردم به‌ویژه در دوران شیوع کرونا می‌شود.

نوع جدید فیلترینگ
پوریا آسترکی، کارشناس شبکه‌های اجتماعی در گفت‌وگو با همشهری، با تأکید بر این مسئله روند پیش گرفته شده را نوعی فیلترینگ خاموش از سوی اپراتورها می‌داند و می‌گوید: در واقع طی شرایط فعلی فیلترینگ پلتفرم‌های خارجی صورت نمی‌گیرد اما دسترسی کاربران با گران کردن ترافیک بین‌الملل محدود می‌شود. حتی پیش از این بسته‌های تشویقی اپراتورها برای پلتفرم‌های متعلق به‌خودشان ازجمله سرویس‌های پخش ویدئو و فیلم نقض بی‌طرفی شبکه بوده است. بی‌طرفی شبکه یا بی‌طرفی اینترنت، اصلی بین‌المللی است که براساس آن رساننده‌های خدمات اینترنتی باید با همه داده‌ها در اینترنت به نحو یکسان رفتار کنند. بخشی زیادی از حجم ترافیک مصرفی کشور برای دانلود یا استریم فیلم و ویدئو است و اپراتورهای موبایل خودشان سرویس‌های پخش ویدئو دارند که از قبال استفاده کاربران سود کلانی از آنها به‌دست می‌آورند. آسترکی می‌گوید: اپراتورها حق ندارند برای کاربر سیاستگذاری کنند که براساس آن او را مجبور کنند به سراغ سرویس‌های خاصی برود یا نرود. اپراتورهای ارتباطی باید اینترنت را به‌صورت عادلانه و مساوی در اختیار همه کاربران قرار دهند.

تنبیه کاربران از سوی اپراتورها
این کارشناس فناوری اطلاعات عقیده دارد که هم‌اکنون استفاده مردم از اینترنت به جای حالت تشویقی به وضعیت تنبیهی رسیده است. یعنی کاربران به‌خاطر انتخاب سرویس یا پلتفرمی که قصد انتخاب آن را دارند با پرداخت هزینه بیشتر از سوی اپراتورها تنبیه و جریمه می‌شوند.
مسئله دیگر این است که به‌خاطر فیلترینگ گسترده و سخت و در کنار آن تحریم‌های بین‌المللی بسیاری از کاربران به‌صورت همیشگی وی‌پی‌ان‌هایشان روشن است. این مسئله باعث می‌شود حتی درصورت استفاده از سرویس‌های داخلی کاربران مجبور به پرداخت هزینه گزاف اینترنت موبایل شوند و عملا ضرر جدی اقتصادی ببینند. آسترکی می‌گوید: کمتر کسی را می‌توانید پیدا کنید که یا به‌خاطر فیلترینگ یا به‌خاطر تحریم در سال‌های اخیر نیاز به استفاده از فیلترشکن پیدا نکرده باشد. کاربران مجبور به استفاده از فیلترشکن‌ شده‌اند و حالا پهنای باند مورد استفاده را گران‌تر کرده‌اند. در واقع کاربران ایرانی هم با فیلترینگ تنبیه شده‌اند، هم با نقض بی‌طرفی شبکه مواجه هستند و حالا هم باید پول بسیار بیشتری پرداخت کنند.

انحصار باعث پیشرفت نمی‌شود
 بر خلاف ادعای اپراتورهای تلفن همراه، گران کردن قیمت اینترنت در مقابل ترافیک داخلی به هیچ عنوان نمی‌تواند باعث افزایش کاربران آنها شود یا حتی حمایت از آنها به‌حساب بیاید. نقض بی‌طرفی شبکه، فیلترینگ، تحریم‌ها و افزایش قیمت اینترنت باعث می‌شود که سرویس‌های داخلی در کشور انحصاری شده و آنها بدون داشتن رقیب حتی با بی‌کیفیت‌ترین سرویس یکه‌تازی کنند. آسترکی می‌گوید: به همین‌خاطر کیفیت سرویس‌های داخلی به‌خاطر این انحصار بسیار پایین آمده و هیچ تعهدی در قبال کاربران احساس نمی‌کنند. مثلا یکی از ارائه‌کنندگان سرویس خبری داخلی به تازگی تصمیم گرفته پشتیبانی تلفنی کاربران را پولی کند و هیچ‌کس هم نمی‌تواند به آن چیزی بگوید چون در کشور انحصار دارد. این مسئله باعث می‌شود خدمات باکیفیت پایین و قیمت بالا به کاربران ارائه شود چون هیچ رقیبی برای آنها وجود ندارد. این مسئله در درازمدت به ضرر اکوسیستم فناوری داخل کشور است و ضربه بدی به آنها می‌زند.