تکلیف ودیعه مسکن مستأجران روشن شد

بالاخره بساط ظن و گمان و شایعه درباره پرداخت تسهیلات ودیعه مسکن به مستأجران جمع شد و رئیس‌جمهور در جلسه هیأت دولت، کلیات این طرح پرحاشیه را بازگو کرد. تسهیلات ودیعه مسکن مستأجران برای حمایت این قشر در دوره کرونا پرداخت می‌شود و نرخ بهره آن 13درصد اعلام شده است.
به گزارش همشهری، آن‌گونه که حسن روحانی در جلسه دیروز هیأت دولت اعلام کرد: براساس طرح دولت که جزئیات آن هفته آینده منتشر می‌شود، به مستأجران واجد شرایط در تهران 50میلیون تومان، در شهرهای بزرگ 30میلیون تومان و در سایر مناطق شهری 15میلیون تومان تسهیلات اختصاص پیدا می‌کند که به‌عنوان بخشی از رهن واحد استیجاری پرداخت می‌شود و مستأجر باید سود ماهانه این تسهیلات را به بانک بپردازد.

آربیتراژ 17درصدی به‌نفع مستأجر
طبق اعلام رئیس‌جمهور، جزئیات کامل طرح پرداخت تسهیلات ودیعه مسکن به مستأجران در هفته آینده از سوی وزارت راه و شهرسازی و بانک مرکزی اعلام خواهد شد، اما فعلا براساس همان کلیاتی که روحانی ارائه کرده است می‌توان نقشه کلان این طرح را ترسیم کرد. طبق اظهارات رئیس‌جمهور، نرخ سود تسهیلات ودیعه مسکن 13درصد تعیین شده که باید ماهانه از سوی مستأجر به بانک پرداخت شود. اگر مدت‌زمان قرارداد تسهیلات ودیعه مسکن یک سال باشد، مستأجران باید ماهانه به ازای هر 10میلیون تومان تسهیلات حدود 13هزار تومان به‌عنوان کارمزد و بهره این تسهیلات به بانک بپردازند. این در حالی است که نرخ تنزیل رهن مسکن معادل 3درصد ماهانه و 36درصد سالانه محاسبه می‌شود و به‌دلیل همین اختلاف نرخ، مستأجر با دریافت تسهیلات دولتی ماهانه حدود 1.7درصد معادل 17هزار تومان به‌ازای هر 10میلیون تومان کمک دولت، در پرداخت اجاره صرفه‌جویی می‌کند. البته اگر منظور رئیس‌جمهور از نرخ سود 13درصدی، نرخ بهره سالانه این تسهیلات باشد، مستأجران باید ماهانه 1.08درصد سود و کارمزد بپردازند که در این صورت حاشیه سود آنها بیشتر نیز خواهد شد و به مرز 20هزار تومان برای هر 10میلیون تومان تسهیلات خواهد رسید.

اتصال وام ودیعه به قرارداد اجاره
اساس طرح حمایتی دولت از مستأجران کرونا زده، بر این استوار است که بخشی از هزینه مسکن از دوش خانوار کم‌درآمد اجاره‌نشین برداشته شود؛ به همین منظور تسهیلات به اجاره‌نامه معتبر و دارای کد رهگیری تخصیص می‌یابد و با اتمام قرارداد اجاره به بانک مسترد خواهد شد. این اقدام دولت در کنار مصوبه اخیر ستاد مقابله با کرونا مبنی بر تمدید خودکار قراردادهای اجاره مسکونی و تعیین سقف افزایش مبلغ اجاره در این قراردادها، می‌تواند تا حدودی از وخیم‌تر شدن وضعیت خانوارهای کم‌درآمد اجاره‌نشین جلوگیری کند؛ اما با توجه به رشد روز افزون قیمت مسکن و تخلیه تدریجی تورم مسکن در بازار اجاره، پیش‌بینی می‌شود پس از اتمام طرح حمایتی دولت و همچنین منقضی شدن مصوبه ستاد مقابله با کرونا 3‌ماه پس از عادی شدن اوضاع، بازار اجاره با شوک بزرگ‌تری مواجه شود.

چه کسانی ودیعه مسکن می‌گیرند؟
حسن روحانی، رئیس‌جمهور در جلسه دیروز هیأت دولت اعلام کرد: دولت تصمیم گرفته است برای آن دسته از مستأجرانی که دارای حقوق ثابت هستند و همچنین برای خانوارهایی که تحت حمایت کمیته امداد امام خمینی و سازمان بهزیستی قرار دارند، تسهیلات کمک ودیعه مسکن پرداخت کند. پیش‌از این معاون مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی اعلام کرده بود 2 شرط اصلی پرداخت تسهیلات ودیعه مسکن به مستأجران این است که واحد استیجاری آنها متناسب با الگوی مصرف (تا 75متر در تهران) بوده و فرم (ج) متقاضی استفاده از این تسهیلات نیز سبز باشد؛ یعنی تاکنون از امکانات و تسهیلات یارانه‌ای و دولتی در حوزه مسکن بهره‌مند نشده باشند. نکته دیگر که البته در صحبت‌های رئیس دولت و مسئولان وزارت راه و شهرسازی به آن اشاره‌ای نشده، الزام متقاضیان دریافت تسهیلات ودیعه مسکن به داشتن قرارداد رسمی دارای کد رهگیری است که باعث می‌شود این افراد از نظر بانک‌های اطلاعاتی نظیر بانک اطلاعاتی رفاه ایرانیان به‌عنوان مستأجر مستحق حمایت تلقی شوند.

پاشنه آشیل تسهیلات ودیعه مسکن
هنوز مشخص نیست تسهیلات ودیعه مسکن به‌حساب مستأجران واریز می‌شود یا مالکان. پیش‌از این مسئولان وزارت راه و شهرسازی از واریز مستقیم کمک دولت به‌حساب مالکان خبر داده بودند، اما این شیوه یک ایراد اساسی دارد و می‌تواند موجب سهم خواهی مالکان از حمایت دولت شود. به‌عبارت‌دیگر، فعالان و کارشناسان بازار مسکن پیش‌بینی کردند بخشی از مالکانی که به‌واسطه مستحق بودن مستأجر موفق به دریافت تسهیلات کم‌ بهره دولتی می‌شوند، یا اجاره واحد خود را به‌صورت غیررسمی بالا می‌برند یا در توافقی اجباری با مستأجر، بخشی از حمایت دولت را برای خود برمی‌دارند؛ به این صورت که فرضا در ازای واریز 50میلیون تومان ودیعه مسکن، 25میلیون تومان از رهن قبلی را به مستأجر برمی‌گردانند. در مقابل، شیوه واریز تسهیلات ودیعه مسکن به‌حساب مستأجران نیز مسائلی وجود دارد که هم می‌تواند فشار قابل‌توجهی به منابع دولتی وارد و هم بازار عقد قراردادی غیرواقعی را داغ کند. البته اگر دولت طرح واریز تسهیلات ودیعه مسکن را مانند طرح واریز حمایت معیشتی، فقط برای خانوارهای نیازمند 3-2 دهک پایینی جامعه اجرا کند، در این صورت مشمولان دریافت ودیعه مسکن از میان 3میلیون خانواری انتخاب می‌شوند که در 3‌ماهه گذشته نیز ودیعه معیشت دوره کرونا را دریافت کرده‌اند. با احتساب اینکه بخش قابل‌توجهی از این خانوارها در مناطق روستایی و شهرهای کوچک سکونت دارند، دولت با اختصاص منابع نه‌چندان زیاد می‌تواند طرح تسهیلات ودیعه مسکن را اجرایی کند.