اجرا نشده، لغو شد
قرارداد 1919؛ از آغاز تا فرجام
قراردادی که هیچگاه اجرایی نشد اما همواره موجب بدنامی کسانی است که آن را امضا کردند. در اوج برگزاری کنفرانس مقدماتی صلح پاریس که کشورهای آسیبدیده یا طرف جنگجهانی اول برای ساخت دنیای جدید، در حالیکه علیقلی مسعود انصاری ملقب به مشاورالممالک وزیر امورخارجه ایران در این کنفرانس بهدنبال ورود کشور بهعنوان طرفی از مفاد معاهده صلح پاریس بود، وثوقالدوله پنهانی با انگلستان در حال مذاکره برای عقد قراردادی بود که ایران را رسما تحتالحمایه این کشور میکرد. شرح فراق و عسرت مشاورالملک و نامههایش به وثوقالدوله در کتاب«آمال ایرانیان» آمده است.
وثوثقالدوله و نصرتالدوله فیروز وزیر دارایی وقت برای عقد قراردادی که بعدها به 1919 موسوم شد از انگلیسیها 400هزارتومان رشوه گرفتند. این قرارداد غوغایی در مملکت ایجاد کرد. از محمد مصدق تا حسن مدرس نمایندگان مجلس به اعتراض، انتقادات صریحی را متوجه وثوقالدوله کردند. بر اساس این قرارداد تمامی امور کشوری و لشکری ایران زیر نظر مستشاران انگلیسی و با مجوز آنان صورت میگرفت.
یکی از نخستین کارهای سیدضیاءطباطبایی وقتی روی کارآمد، لغو قرارداد 1919 بود. البته زمانی این مسئله رخ داد که دیگر اثری از این قرارداد نبود و تنها کاغد امضاشدهای بود که رشوهای کلان برای آن گرفته بودند.