همین دیروز اتفاق افتاد
مثبت و منفی برگزاری مراسم روز طبیعت در پایتخت ایران
محمود مولایی :
در روز پایانی جشن نوروز، هنگامی که خانواده‌ها برای سپری‌کردن روز طبیعت به دامن طبیعت پناه می‌برند، اتفاقات خوشایندی رخ می‌دهد؛ حضور پُرشمار مردم در پارکها، بوستانها، تفرجگاه‌ها و... برای برپاداشتن آیینی باستانی و قرارگرفتن کنار سبزه‌ها، رودخانهها و چشمه‌ها روزی سرشار از شادی را رقم می‌زند. اما این روز با تمام جذابیت‌هایش حالا سال‌هاست که محیط‌زیست را در معرض خطر قرار داده است؛ از زباله‌ریختن در طبیعت گرفته تا شکستن شاخه‌های درختانی که در فصل نوشدن و شکوفایی قرار دارند. محمدهادی حیدرزاده ـ کارشناس محیط‌زیست ـ ابتدا از اهمیت «سیزده‌به‌در» می‌گوید؛ «سیزدهم فروردین‌ماه بزرگ‌ترین پیک‌نیک دنیا محسوب می‌شود. میلیون‌ها نفر خودشان را به طبیعت می‌رسانند و ایران از این حیث در دنیا رکورددار است. این یک نکته مهم درباره روز طبیعت است و دوم اینکه در روز طبیعت نشانی از اعتقاد ایرانی به طبیعت وجود دارد. این دو نکته مثبت روز سیزده‌به‌در است؛ اما البته در نحوه اجرای این آیین هم مشکلاتی به وجود می‌آید و همین مشکلات، نکات مثبت این روز را زیر سؤال می‌برد.»
تخریب، نشانه نوعی خودخواهی‌است
خانواده‌ها در روز طبیعت ترجیح می‌دهند در خانه نباشند و روزی متفاوت را در پارکها، بوستانها و... بگذرانند اما این روز متفاوت، گاه با ناهنجاری‌هایی همراه است که به محیط‌زیست آسیب می‌زند. دکتر حسین ایمانی جاجرمی ـ جامعه‌شناس ـ در این باره می‌گوید: «تخریب طبیعت کار بدی‌است ولی این بحث یک مقدار عمیق‌تر از آن چیزی‌است که فکر می‌کنیم. در جوامع پیشرفته، محیط‌زیست اهمیت بسیاری دارد؛ حتی در اقتصاد کشورشان. اما جوامعی که محیط‌زیست را تخریب می‌کنند، به منافع کوتاه‌مدت اقتصادی خود می‌اندیشند و به تخریب طبیعت دست می‌زنند؛ مانند تغییردادن مسیر رودخانهها، نابودکردن تالاب‌ها و صدمه‌زدن به درختان و فضای سبز. آدم‌های سیاسی برای خوشایند مردم کار می‌کنند. در آلمان محیط‌زیست مهم است. حتی در نیوزلند محیط‌زیست اولویت نخست است و سیاستمداران به این مسئله اهمیت می‌دهند». او ادامه می‌دهد: «تخریب طبیعت در روز طبیعت نشانه نوعی بی‌توجهی و نوعی خودخواهی‌است و این را نشان می‌دهد که جامعه با طبیعت نامهربان است. این بحران، اساسی‌است و باید فکری جدی کرد».
همچنین حیدرزاده عنوان می‌کند: «مردم با ریختن زباله، روشن‌کردن آتش و... 2نکته مثبت این روز را به اتفاقات منفی تبدیل می‌کنند. من احساس می‌کنم که نگهداری از طبیعت تکلیفی‌است که ما باید انجام دهیم؛ زیرا با این روند برای آیندگان طبیعتی نخواهیم داشت. در واقع وظیفه ما است که طبیعت را برای آیندگان نگه‌داریم».
اقتصاد،محیط‌زیست
رعایت نکات زیست‌محیطی احتمالا می‌تواند طبیعت ایران را به دورانی بازگرداند که کمتر آسیبی به آن وارد می‌شد. ایمانی معتقد است از سال1990 که بحث توسعه پایدار مطرح شد، در دنیا همچنان مسائل اقتصادی اهمیت بیشتری دارد. به نظر می‌رسد که در ایران هم حوزه محیط‌زیست در سایه حوزه‌های دیگر قرار دارد. این جامعه‌شناس یادآور می‌شود: «دکتر بحرینی، استاد محیط‌زیست سخن زیبایی دارد که بهترین چیزی که آدم می‌خواهد هواست. ما می‌بینیم که به خاطر مسائل اقتصادی نفس‌کشیدن هم به معضل تبدیل شده است. در مورد حفظ محیط‌زیست مجبور هستیم در حوزه اجتماعی و فرهنگی کاری انجام دهیم. من معتقدم که امید ما باید به گروه‌های غیردولتی باشد. البته نمی‌شود دولت را ملامت کرد وقتی که مردم عادی هم نسبت به محیط‌زیست بی‌توجه هستند. در واقع فرهنگ عمومی در این زمینه، خجالت‌آور است».
اکنون برای اینکه طبیعت حداقل در روز طبیعت از آسیب‌ها مصون بماند، چه راهکاری را می‌توان در پیش گرفت؟ حیدرزاده بر این باور است که پیش‌تر رسانه ملی و شهرداری تهران فعالیت‌هایی برای حفظ محیط‌زیست انجام داده‌اند. این کارشناس محیط‌زیست می‌گوید: «شهرداری با قراردادن کیسه‌های زباله در پارک‌های جنگلی تا حدودی در حفظ طبیعت کمک کرد. رسانه ملی هم با پرداختن به این موضوع سعی کرد گامی در این حوزه بردارد. اینها اما اصلا کافی نیست و باید روند فرهنگسازی تداوم داشته باشد. به عقیده من همزمان با فرهنگسازی باید قانون را اجرا کرد. انیمیشن سیاساکتی سبب نشد که بستن کمربند ایمنی در میان رانندگان نهادینه شود بلکه اجرا و سختگیری قانون بود که توانست کمربند ایمنی را نهادینه کند. ما قانون پسماند شهری را داریم و به نظر من، با برخورد می‌شود جلوی آسیب‌زدن به محیط‌زیست را گرفت».
گام بزرگ فرزندان
محمدهادی حیدرزاده بر این باور است که در جامعه امروز ایران به‌دلیل ظهور پدیده فرزندسالاری می‌توان کودکان و نوجوانان را تحت‌تأثیر قرار داد. کارشناس محیط‌زیست تأکید می‌کند: «خوشبختانه یا متأسفانه ما با پدیده فرزندسالاری مواجه هستیم ولی در هر صورت می‌توانیم با فرهنگسازی، این گروه سنی را به فعالیت در زمینه پیشگیری از تخریب طبیعت واداریم. می‌توان از مدارس شروع کرد. برنامه‌های کودک در رسانه ملی هم مناسب است و البته فضای مجازی را هم نباید نادیده گرفت. بچه‌ها با این فرهنگسازی تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند و مطمئنا با این روند می‌توانند رفتار بهتری در برابر محیط‌زیست داشته باشند. این روند البته در ادامه می‌تواند در همه رده‌های سنی، خودش را نشان دهد و در نهایت به نتیجه قابل‌قبولی برسیم».
در مورد این پیشنهاد به نظر می‌رسد ایمانی هم نظری نزدیک به حیدرزاده دارد. ایمانی البته به‌طور مستقیم به نقش کودکان و نوجوانان اشاره نمی‌کند اما نقش مردم عادی را در حفظ محیط‌زیست پُررنگ می‌بیند؛ چنان‌که می‌گوید: «مردم با نقدکردن سیاست‌های غیرمحیط‌زیستی و همچنین مطالعه درست درباره طبیعت می‌توانند اتفاقات خوبی را رقم بزنند. در این شرایط مردم به این نتیجه می‌رسند که آشغال‌نریختن در پارکها و جنگل‌ها به صلا‌ح‌شان است».
آماده‌باش آتش‌نشانی و اورژانس پایتخت
در روزی که اغلب مردم برای گذراندن روز «سیزده‌به‌در» راهی طبیعت می‌شوند، برخی سازمان‌ها و مراکز مانند آتش‌نشانی و اورژانس در حال آماده‌باش هستند. دیروز نیز بیشتر از 120ایستگاه آتش‌نشانی تهران در آماده‌باش کامل بودند و برای تأمین ایمنی شهروندان 620آتش‌نشان با استفاده از 96دستگاه خودروی سنگین، 85خودروی سبک و 78دستگاه موتورسیکلت آتش‌نشانی در مکان‌های تعیین‌شده در سطح شهر مانند پارکها، بوستانها، تفرجگاه‌ها و... مستقر شدند. البته مدیران عملیاتی آتش‌نشانی در ایستگاه‌ها حضور داشتند تا بر نحوه استقرار و فعالیت آتش‌نشانان در روز طبیعت نظارت کنند. پیش از فرارسیدن این روز، این سازمان تمهیدات لازم را برای سپری‌شدن روز طبیعت انجام داده بود. یکی از تمهیدات آتش‌نشانی این بود که از شهروندان درخواست کرد به‌منظور پیشگیری از بروز ترافیک سنگین، روز طبیعت را در فضاهای سبز محدوده شهری و نزدیک به محل سکونت خود سپری کنند.
همچنین اورژانس تهران مانند سال‌های قبل در روز طبیعت به حالت آماده‌باش درآمد. بدین‌ترتیب، حدود 135پایگاه درون‌شهری و 21پایگاه جاده‌ای در حالت آماده‌باش بودند. در ضمن 110دستگاه آمبولانس و 25موتورآمبولانس برای بوستانها و اماکن تفریحی درنظر گرفته شده بود تا خدمات لازم در این زمینه به مردم ارائه شود. پایگاه اورژانس هوایی نیز با شعاع عملیاتی 150کیلومترمربع برای انجام ماموریت در حالت آماده‌باش بود.
