کنترل کرونا در پیچ تصمیم‌گیری

حمیدرضا بوجاریان- خبرنگار

در خیز دوباره کووید-19 که در هفته‌های اخیر نگرانی‌های زیادی به‌ بار آورده، دولت همچنان بر موضع ادامه زندگی روزمره و فعالیت‌های اقتصادی تأکید می‌کند. حسن ‌روحانی در پاسخ به منتقدان گفت که نمی‌تواند کسب و کار و زندگی مردم را تعطیل کند و باید زندگی روزمره با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و مراقبت‌های فردی ادامه داشته باشد و راه دومی وجود ندارد. پژوهشکده آمار ایران درگزارش تازه‌ای اعلام کرده؛ شناور کردن ساعت کاری اداره‌ها، از تصمیم‌هایی است که می‌تواند در شکستن زنجیره انتقال کرونا مؤثر باشد.
جامعه به‌شدت نگران پیشروی کروناست. مردم درخواست دولت برای استفاده اجباری از ماسک را جدی گرفته‌اند، اما همچنان آمارهای ابتلا و مرگ‌ومیر بر اثر کووید-19 رو به افزایش است؛ نتیجه سهل‌انگاری‌های هفته‌های پیشین
با پایان دور اول شیوع اپیدمی کرونا و کاهش نسبی آمار مبتلایان و فوتی‌ها، دورکاری‌ها در دستگاه‌های اجرایی و به تبع آن شرکت‌ها و مؤسسات خصوصی لغو یا به‌شدت محدود شده است. دولت از بیشتر کارکنان خواسته به محل کارشان بازگردند. نتیجه همه این‌ها افزایش نسبی رفت‌وآمد در خیابان‌هاست. افزایش رفت‌وآمد در معابر و خیابان‌ها به هر دلیلی که باشد از پیگیری امور اداری معوق در دوایر دولتی گرفته تا حاضر‌شدن در محل کار، یکی از دلایلی است که به افزایش ابتلای افراد به ویروس و مرگ‌های کرونایی دامن می‌زند. اما آیا راهکاری برای جلوگیری از شیوع گسترده کرونا در پایتخت وجود دارد تا هم فعالیت سازمان‌ها و خدمات‌رسانی به مردم تداوم یابد و هم شهروندان در استفاده از این خدمات جانشان به خطر نیفتد؟
گروهی از پژوهشگران پژوهشکده آمار ایران به این سؤال پاسخ داده‌اند. ودود کرامتی پژوهشگر پژوهکشده آمار و عضو ارشد گروه پژوهشی معتقد است؛ راهکارهایی برای جلوگیری از تداوم وضعیت فعلی وجود دارد که می‌توان با اجرای آنها، از شیوع بیماری تا حدود زیادی جلوگیری کرد.
او با بیان اینکه در پژوهش انجام شده، 3مؤلفه اساسی شامل مکان استقرار ادارات، تعداد کارمندان و ترافیک منتهی به مراکز اداری بررسی شده است به «همشهری» می‌گوید: «براساس داده‌های جمع‌آوری شده از سالنامه آماری کارکنان دولت در استان تهران، تعداد کارمندان دولت و منطقه فعالیت آنها ارزیابی و مشخص شد تعداد کارمندان در مناطق 6، 11 و 3 بالاترین نرخ را دارد.»  در پژوهشی که مرکز آمار ایران به‌تازگی انجام داده، تعداد ادارات براساس منطقه و تعداد کارمندان در قالب 3خوشه ارزیابی شدند. برای هر خوشه پیشنهادی برای کاهش شیوع کرونا درنظر گرفته شده است. به این ترتیب 33سازمان دولتی در خوشه یک، 19سازمان در خوشه2 و 2سازمان در خوشه3 قرار گرفتند. برای سازمان‌هایی که در خوشه یک قرار دارند، پیشنهاد الزام به شناور‌شدن ساعت کار کارکنان و برای ‌دستگاه‌های قرار گرفته در خوشه‌های دوم و سوم نیز براساس وضعیت کارکنان چنین پیشنهادی ارائه شده است.

اثر ساعت کاری اداره‌ها بر ترافیک و کرونا
نتایج پژوهش پژوهشکده آمار ایران گویای آن است که بیشترین تراکم جمعیت ناشی از حضور اداره‌های دولتی در منطقه 6 و پس از آن در مناطق 11 و 3 پایتخت وجود دارد. به‌گفته کرامتی، با اینکه تعداد ساختمان‌های اداری در منطقه6 به نسبت مناطق دیگر کمتر است، اما تعداد کارمندان این اداره‌ها چند برابر تعداد کارمندان دستگاه‌ها در مناطق دیگر است. او به «همشهری» می‌گوید: «از نظر تنوع دستگاه‌های اجرایی مناطق 11، 3 و 7 در رتبه‌های اول تا سوم قرار دارند.هم‌اکنون اداره‌های مناطق 6، 7 و 11 درست در محدوده اجرای طرح ترافیک قرار دارند و ساعت کاری همه آنها به شکل یکسان تعریف شده است.»
به‌گفته مشاور طرح‌های آماری و آمارهای ثبتی مرکز آمار ایران، با پایش‌های انجام شده، مسیرهای منتهی به بسیاری از اداره‌های دولتی در ساعت‌های آغاز و پایان کار اداری با ترافیک سنگین همراه است: «وضعیت 29سازمان دولتی در ساعت‌های آغاز کار و پایان آن همراه با ترافیک سنگین است. ترافیک مسیرهای منتهی به 19سازمان پرکارمند در این ساعت‌ها نیمه سنگین و وضعیت ترافیک مسیرهای منتهی به 4سازمان پرکارمند نیز سبک بوده است.»
آنطور که کرامتی می‌گوید، حذف طرح ترافیک یا شناور‌سازی‌ ساعت کار اداره‌ها 2راهکار برای فاصله‌گذاری اجتماعی و جلوگیری از شدت شیوع بیماری در تهران است.

کدام اداره‌ها می‌توانند ساعت کاری مشترکی داشته باشند؟
پژوهشگر پژوهشکده آمار و عضو ارشد گروه پژوهشی، بسیاری از ادارات پایتخت، امکان فعالیت همزمان با یکدیگر را دارند، اما نباید همزمانی فعالیت‌ها سبب ایجاد ترافیک در مسیرهای منتهی به آنها شود. کرامتی در این‌باره می‌گوید: «دراین بررسی، مکان اداره‌ها و سازمان‌های دولتی و حجم ترافیک منتهی به آنها بررسی و درنهایت 6خوشه شناسایی شد.»
به گفته کرامتی، در این پژوهش با درنظر گرفتن 3عامل موقعیت اداره‌ها، تعداد کارکنان و ترافیک، همه سازمان‌های تهران به 3خوشه مجزا تقسیم بندی شدند، او افزود:«در خوشه یک، 29سازمان و ارگان دولتی، در خوشه دوم، 19مرکز دولتی و در خوشه سوم 6سازمان دولتی قرار دارند. بر این اساس، اداره‌هایی که از نظر موقعیت جغرافیایی، تعداد کارمند و حجم ترافیک در موقعیت یکسانی قرار دارند، نباید ساعت کاری یکسانی داشته باشند. این اداره‌ها عموما در خوشه اول قرار گرفته‌اند و درصورت اصلاح ساعت کاری آن‌ها می‌توان قدم بزرگی در کاهش شیوع بیماری در جامعه برداشت.»
تصمیم‌گیری تازه برای تغییر ساعات کاری و شناور کردن آن‌که می‌تواند به کاهش تراکم ترددها در ساعت‌های خاص و در نتیجه خلوت‌تر شدن وسایل حمل‌ونقل عمومی بینجامد، تصمیمی است که در نهایت برعهده ستاد ملی کروناست. در 2‌ماه گذشته پس از بازگشایی‌ها، یکی از مشکلات زندگی روزمره مردم، رفت‌وآمد روزانه در شهر است.
 همانطور که وزارت بهداشت هم اعلام کرده، همچنان وسایل نقلیه عمومی مانند اتوبوس‌ها و مترو از کانون‌های اصلی انتقال ویروس کرونا هستند؛ این در حالی است که بسیاری از مردم امکان استفاده از خودروهای شخصی یا وسایل نقلیه نسبتا امن‌تر مانند ماشین‌های دربستی را ندارند. شناور کردن ساعت کاری اداره‌ها براساس تحقیقات جدید پژوهشکده آمار ایران، راهکاری است که می‌تواند تراکم جمعیت در وسایل نقلیه عمومی و نیز فضاهای عمومی را در ساعات مختلف روز پراکنده کرده و شرایط امن‌تری را برای رفت‌وآمد و گذران زندگی روزمره در شرایط کنونی فراهم کند.