احیای مبادله کالا به کالا

شیوا نجفی ـ روزنامه نگار

 یکی از مهم‌ترین راهکارهای کشورهای تحریمی برای کاهش آثار تحریم، تجارت متقابل این کشورها برای تامین نیازهای وارداتی است. خبر صادرات بنزین ایران به ونزوئلا و واردکردن 9تن طلا از این کشور به ایران جدیدترین مصداق این موضوع است. باید گفت تقویت و تعمیق روابط تجاری و صنعتی میان ایران و ونزوئلا به‌عنوان 2کشوری که تحت شدیدترین نظام‌های تحریمی آمریکا قرار‌گرفته‌اند و پروژه تحریم اقتصادی در خدمت هدف سیاسی براندازی حاکمیت آنها قرار گرفته است، می‌تواند به مثابه یک پادزهر به کمک هر دو کشور بیاید. در شرایطی که تلاش آمریکا و تحریم‌های تجاری به بستن شاهراه‌های مراوده اقتصادی کشورهای تحریم شده معطوف است ، ارتباطاتی از قبیل مراوده‌های تهران و کاراکاس که با واسطه‌هایی غیر از ارزهای رایج انجام می‌شود، می‌تواند کمکی دوجانبه برای هر دو کشور به‌شمار‌رود. در واقع این نگرانی از رواج ایده «نفت در برابر طلا» است که نظام تحریم‌هایی که در چارچوب ارز معیار شکل گرفته را بر هم می‌زند و افزایش مراودات اقتصادی ایران و ونزوئلا می‌تواند مانند یک ضد‌حمله به الگوی 
تحریم‌های فعلی باشد.


تامین نیاز کشورهای تحریمی با ذخیره بنزین
 با راه‌اندازی فاز4 پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، عملا تولید بنزین به بیش از ۱۱۰میلیون‌لیتر در روز رسیده، در حالی‌ که مصرف بنزین در کشور در بالاترین پیک خود، بیش از ۸۵میلیون لیتر در روز نبوده است. از ابتدای کرونا به‌دلیل کاهش 30درصدی مصرف بنزین در کشور، مخازن ذخیره نفت خامی که امکان تخلیه آنها فراهم بود، تخلیه و پاکسازی شد تا در انتها ظرفیت آنها به ذخایر بنزین تخصیص داده شود. در چنین شرایطی صادرات بنزین ایران به مقصد ونزوئلا علاوه بر رها کردن کشور از تنگنای ذخیره‌سازی بنزین، درآمد قابل‌توجهی را نصیب کشور می‌کند. تحریم‌های آمریکا برای ونزوئلا آثار مخرب‌تری هم داشته؛ چرا که ونزوئلا در مقایسه با ایران وابستگی به‌مراتب بیشتری به درآمدهای نفتی دارد. مشکلات کنونی صنعت نفت ونزوئلا ناشی از فشارهای تحریمی و عدم‌دسترسی به تجهیزات و فناوری برای ادامه فعالیت و عدم‌امکان صادرات نفت خام است. طبق اخبار منتشر شده، ونزوئلا بر اثر آسیب وارد شده به پالایشگاه کاردون در تامین سوخت مورد نیاز خود دچار مشکل شده است. در مقابل اما ایران اکنون به بزرگ‌ترین پالایشگاه خاورمیانه و عظیم‌ترین تامین‌کننده سوخت در میان کشورهای عضو اوپک تبدیل شده است. تناظر نیاز ونزوئلا به سوخت با توان ایران در تامین و صادرات این کالای راهبردی، منجر به باز شدن مسیر تجارت این کالا در این مدت شده است.

طلا به جای کالا
یکی از نکات مثبت صادرات محصولات نفتی بین ایران و ونزوئلا نحوه تسویه حساب کشور مقصد است. آنطور که مشهود است کاراکاس هزینه محصولات نفتی تهران را با شمش طلا پرداخت می‌‎کند و بر اساس گزارش‌ها تنها در یک محموله 9تن شمش طلا وارد کشورمان شده است. طلا یک دارایی باارزش پایدار و معیار سنجش اقتصادهاست که اغلب تجار علاقه‌مند هستند به جای حواله‌های پولی که هزینه بسیاری در زمان وصول دارد از آن استفاده کنند. گرچه استفاده از طلا برای تسویه معاملات در شرایطی که دسترسی به چرخه دلار و روابط بین‌المللی ناممکن است، اقدام رایجی است اما محدودیت ذخایر طلای کشورها، دوام این روش را به خطر می‌اندازد. در چنین شرایطی روی آوردن کشورهای تحریم شده به اجرای پیمان‌های چندجانبه ارزی می‌تواند راهکار مناسبی برای بی‌اثر کردن تحریم‌های بانکی باشد. در همین راستا چین یکی از فعال‌ترین کشورهای جهان در استفاده از پیمان‌های پولی برای تسویه معاملات بدون نیاز به چرخه دلار است. بزرگی حجم اقتصاد چین این فرصت را به دیگر کشورهای طرف مقابل آمریکا می‌دهد تا از رهگذر اجرای پیمان‌های پولی، بخش عظیمی از مسئله بانکی خود را حل کنند. در اصل طلا یک دارایی نقدشونده بسیار ارزشمندتر از پول نقد است. پس از خروج ایالات متحده از برجام، در بهترین قراردادهای بین ایران و کشورهای اروپایی در ازای نفت به کشورمان دارو و غذا صادر می‌شد یا به تعبیر دیگر طلا را در برابر غذا صادر می‌کردیم اما حالا با گشایشی که در ونزوئلا رخ داد، محصولات نفتی را در ازای طلا صادر می‌کنیم.

بیشترین کالاهای مبادله شده
اقلام صادراتی ایران به ونزوئلا در دهه گذشته شامل مکمل‌های دارویی برای خرده‌فروشی که تولید داخلی مشابه ندارند، اجزا و قطعات و متفرعات بدنه برای سواری، سواری کار، وانت و تراکتور کشاورزی، قیر و آسفالت طبیعی، آسفالت‌های طبیعی و سنگ‌های آسفالت‌دار طبیعی، بازوهای انتقال نیرو و دسته محور غیرمذکور در جای دیگر و سایر کف‌پوش‌ها جز گبه از پشم یا از موی نرم (کرک) حیوان بوده‌است. تنها اقلامی که از این کشور وارد ایران شده، تابلو پانل و تکیه‌گاه‌های مجهز به دو یا چند دستگاه برای کنترل الکتریکی یا توزیع برق و اجزا و قطعات توربین‌های بخار است. احداث کارخانه‌های تولید خودرو، تراکتور، ساخت کشتی‌های نفتکش، سیمان، ساخت خانه‌های ارزان‌قیمت، دوچرخه، کارخانه‌های تولید لبنیات، کارخانه تزریق پلاستیک و خانه‌های پیش‌ساخته از زمینه‌های خدمات فنی مهندسی، تولید مشترک و سرمایه‌گذاری ایران در ونزوئلاست.