ارشاد در ادغام، کتابفروشی‌ها در رکود

کتابفروشی‌های فروردین و اردیبهشت کم‌کم از تعطیلی درآمدند. طرح بهارانه کتاب در روزهای پایانی اردیبهشت برگزار شد تا کتابفروشی‌ها از رخوت بیرون بیایند. 10میلیارد تومان کتاب در طرح بهارانه 99 به فروش رسید و رکود دو،سه ماهه اندکی جبران شد. حالا نزدیک به 2ماه از آن روزها می‌گذرد و اوج‌گیری دوباره کرونا سبب شده است که کسادی مثل بسیاری از شغل‌های دیگر دوباره به سراغ کتابفروشی‌ها نیز بیاید. قرار بود در صورت موفقیت طرح بهارانه کتاب این طرح، با تمرکز بر فروش غیرحضوری کتاب، در فاصله‌ای کوتاه دوباره تکرار شود، قرار بود طرح حتی یکی از جایگزین‌های نمایشگاه کتاب باشد. اما مدتی است خبری از خانه کتاب و معاونت فرهنگی نیست و کتابفروشی‌‌ها و ناشران به‌سختی روزگار می‌گذرانند.

زمان طرح به فراخور اعتبار تعیین می‌شود
به سراغ سرپرست مؤسسه خانه‌کتاب می‌رویم که متولی برگزاری طرح‌های تخفیف فصلی است. حسینعلی سالاری، سرپرست تازه خانه کتاب، می‌گوید: «تصمیم‌ها را معاونت فرهنگی می‌گیرد. وضعیت کشور ویژه است و عمده اعتبار کشور صرف بهداشت و سلامت می‌شود. بودجه‌های فرهنگی کم شده. البته طرح‌های فصلی تخفیف جزء طرح‌های تقویمی پذیرفته شده وزارت ارشاد است. اگر اعتبار باشد، برگزار می‌شود». 
طرح تابستانه سال گذشته در ایامی برگزار شد که وقت سفرهای تابستانی بود. عملاً 5-4 روز از زمان 10 روزه برگزاری طرح به تعطیلی گذشت و بسیاری از دوستداران کتاب از برگزاری طرح باخبر نشدند یا نتوانستند به‌درستی از طرح استفاده کنند. به‌نظر می‌رسد طرح تابستانه امسال نیز در مرداد‌ماه برگزار شود. سرپرست خانه کتاب اطلاع دقیقی از زمان برگزاری طرح تابستانه ندارد و می‌گوید: «زمان برگزاری طرح به فراخور اعتبار تعیین می‌شود. هروقت اعتبار بیاید طرح را برگزار می‌کنیم. کار اداری فکر کردن نیست، اجرا کردن است. یکی، دو هفته دیگر همه‌‌چیز مشخص‌تر از الان خواهد بود. اما الان وزارت ارشاد در حال ساماندهی ادغام مؤسسات معاونت فرهنگی است». 

ساختار فعلی برای30‌سال پیش است
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از سال گذشته در نظر داشت چند مؤسسه تابعه معاونت فرهنگی را ادغام کند و مؤسسه‌های «خانه کتاب»، «مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران»، «بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان» را ذیل یک مؤسسه قرار دهد. در ماه‌های اخیر مدیران این مؤسسه‌ها تودیع شدند و سرپرستانی جایگزین‌شان شدند تا فرایند ادغام و انتقال انجام شود. سرپرست خانه کتاب که به‌تازگی از معاونت اداری مالی به سرپرستی خانه کتاب منصوب شده، می‌گوید: «ساختار مؤسسات تابعه وزارت ارشاد برای نیازها و ابزار 30-20 سال پیش است. الان هم نیازها تغییر کرده و هم وظایفی که این مؤسسه‌ها به‌عهده دارند. طبیعی است که ساختارها باید تغییر کند. امیدوارم به‌زودی ادغام انجام شود و مؤسسه‌ها در ساختار جدید بتوانند فعالیت‌های خود را انجام دهند». 

منتظر اعلام نظر ستاد ملی کرونا هستیم
پس از رفتن قادر آشنا به اداره کل هنرهای نمایشی ایوب دهقانکار، سرپرست مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران شد. دهقانکار اکنون مدیر اصلی برگزارکننده نمایشگاه کتاب است. در عین حال از او به‌عنوان رئیس آینده 3 مؤسسه معاونت فرهنگی پس از ادغام نام برده‌می‌‌شود. دهقانکار سخنان خود را از نمایشگاه کتاب شروع می‌کند تا به طرح تخفیف تابستانه برسد؛ «ما فکر نمی‌کردیم که کرونا دوباره اوج بگیرد. فکر می‌کردیم که می‌توانیم در تابستان نمایشگاه کتاب را برگزار کنیم. الان منتظر نظر ستاد ملی کرونا هستیم. اگر به نتیجه برسیم که نمایشگاه در ماه‌های آینده برگزار می‌شود که فبها، اگر نه شیوه‌های جایگزین را در دستور کار قرار می‌دهیم. طرح تخفیف فصلی یکی از این جایگزین‌هاست. اصلاً دلیلی که طرح تخفیف تابستانه تا‌کنون برگزار نشده، به همین‌خاطر است که شاید جایگزین نمایشگاه کتاب باشد. خرید کتاب و اعطای تسهیلات از دیگر شیوه‌هایی است که معاونت فرهنگی برای حمایت از ناشران اعلام خواهد کرد.» 
او درباره فرایند ادغام مؤسسه‌ها نیز می‌گوید: «قرار بود جلسه هیأت‌امنای منصوب وزیر یکشنبه برگزار شود اما به‌دلیل شیوع کرونا لغو شد. همه تلاش ما این است که در این هفته جلسه را به‌شکل حضوری یا غیرحضوری برگزار کنیم و برای ادغام مؤسسه‌ها به جمع‌بندی برسیم. بعد به سراغ برنامه‌های اجرایی مؤسسه‌ها برویم».
بی‌تردید شیوع کرونا همه فعالیت‌ها را کندتر کرده است اما به‌نظر می‌رسد فرایند ادغام 3 مؤسسه تابعه معاونت فرهنگی با کندی بیشتری انجام می‌شود. ظاهراً انجام فعالیت‌های تازه مؤسسه‌ها تا زمان ادغام در تعلیق خواهد بود. اما پرسش اینجاست که آیا نمی‌شد ابتدا مشکلات ساختاری مؤسسه‌ها تعیین و بعد ادغام انجام شود؟ آیا در روزهایی که کتابفروشی‌ها به سختی روزگار می‌گذرانند بهتر نیست خانه کتاب طرح تخفیف تابستانه را زودتر برگزار کند؟ آیا همه فعالیت‌های مؤسسه‌های تابعه و معاونت فرهنگی باید منوط به انجام ادغام باشد؟ به‌نظر می‌رسد چنین پرسش‌هایی تا چند‌ماه آینده پاسخی نخواهند یافت و کتابفروشان و ناشران باید با وضعیت فعلی کنار بیایند.