آبی که رفته به فضای سبز بازمی‌گردد
صبح دیروز تفاهمنامه ساخت تصفیه‌خانه فاضلاب خرگوش‌دره میان شهرداری و شرکت آب و فاضلاب تهران امضا شد
محمود مولایی _ خبر‌نگار
در روزگاری که دائم به جمعیت شهرها افزوده می‌شود، این میزان آب موجود پشت سدها، قنات‌ها و منابع زیرزمینی است که رو به کاهش می‌گذارد. تا جایی که دیروز پیروز حناچی، شهردار تهران گفت. حدود ۶۰۰ رشته قنات در تهران وجود داشته که به‌دلیل عدم‌لایروبی و مسائل دیگر، از بین رفته و این رقم اکنون به ۱۵۰رشته قنات رسیده است. به گزارش همشهری، از گذشته این آب و جریانش بوده که به یک‌منطقه حیات می‌داده و همچنان اگر شهر یا روستایی با کم‌آبی و بی‌آبی مواجه شود، بی‌‌تردید زندگی در آن جریان نخواهد داشت. این در حالی است که تامین منابع آبی برخی از شهرهای بزرگ بیش از اندازه به منابع زیرزمینی وابسته شده؛ اما فرونشست‌های زمین، تغییرات ساختار لایه‌های خاکی و خشکسالی در عمق تنها بخشی از مشکلات این رویکرد به‌حساب می‌آید. این مسائل سبب شده تا مسئولان و مدیران بسیاری از شهرها استفاده مجدد از آب مصرف شده را به چرخه استفاده بازگردانند. در همین راستا شهرداری تهران و شرکت آب و فاضلاب تهران نیز در تلاش هستند تا حجم بازچرخانی آب را افزایش دهند؛ چراکه آبی که به چرخه مصرف برمی‌گردد، برای آبیاری فضاهای سبز و مزارع کشاورزی بهترین گزینه است. از سوی دیگر با استفاده از فناوری‌های نوین مثل سیستم‌های به‌کار گرفته شده در تصفیه‌خانه جنوب تهران که در حاشیه بزرگراه آوینی و در کنار روستایی به نام عمادآور واقع شده، می‌توان از فاضلاب برای تولید برق نیز بهره برد.
450قنات تهران دیگر وجود ندارند
در روزی که مراسم رونمایی و امضای تفاهمنامه ساخت تصفیه‌خانه فاضلاب خرگوش‌دره منطقه 22مابین شهرداری تهران و شرکت آب و فاضلاب تهران برگزار شد، شهردار تهران تأکید کرد که «تهران بدون بازچرخانی با قطعی آب مواجه می‌شود». شکل‌گیری بحران آب در تهران از دهه‌های گذشته شروع شده و حالا به وضعیت هشدار رسیده است. دیگر آب‌های جوی مانند باران و برف تنها برای بُرون‌رفت از بحران آب کافی به‌نظر نمی‌رسد، زیرا با فرارسیدن فصل گرما مشکلات بیشتر می‌شود. آب‌های سطحی و زیرزمینی بیشترین تامین‌کننده آب تهران محسوب می‌شود که به گفته پیروز حناچی، از ۶۰۰ قنات تهران تنها ۱۵۰ رشته قنات باقی مانده است. شهردار تهران در این مراسم گفت: «تغییر نگاه در مصرف بهینه آب هم در شهرداری و هم در شرکت آب و فاضلاب تهران ایجاد شده است. یک ایده اولیه وجود داشت که آب و فاضلاب را به جنوب تهران ببریم که در عمل ممکن نیست و باید با همکاری این مشکل را حل کنیم. هم‌اکنون جزو برنامه‌های شورای شهر و شهرداری تهران است که تصفیه‌خانه‌های محلی برای استفاده مجدد از آب ایجاد شود. نگاه زیست‌محیطی در این شورا و شهرداری به‌ویژه در حوزه آب محسوس است.» او ادامه داد: «سالانه حدود یک میلیارد مترمکعب آب در تهران استفاده می‌شود که مقداری از آن از رشته کوه البرز تامین می‌شود که به‌دلیل عدم‌لایروبی بسیاری از قنات‌ها از بین رفته و این رقم اکنون به ۱۵۰ رشته قنات رسیده است. آب، طبیعت خود را طی می‌کند و حتی اگر مسیرش بسته شود مسیر خود را باز می‌کند و امیدواریم با پیگیری لایروبی قنوات حوادث به حداقل برسد.» شهردار تهران معتقد است باید با استفاده عقلانی از ظرفیت‌ها بهره‌وری را بالا برد و اضافه کرد: «توسعه کاربری در تهران را متوقف نکردیم یعنی یک واحدمسکونی می‌تواند به چند واحد تبدیل شود که این امر به معنی افزایش مصرف آب است و این یک حد «یقف» دارد و باید با برنامه‌ریزی مناسب، حد یقف را بالا ببریم.»
اقدام مدیریت شهری
آبیاری فضای سبز شهر تهران بیشتر از 175میلیون مترمکعب آب نیاز دارد که تامین آن یکی از دغدغه‌های اصلی در شهرداری تهران است. با بازچرخانی آب می‌توان فضای سبز را آبیاری کرد و همینطور آب زمین‌های کشاورزی را تامین و سفره‌های زیرزمینی را پُر کرد. شهردار تهران گفت: «در کشورهای دنیا ادعاهای زیادی درباره بازچرخانی آب وجود دارد. کشورهای اروپایی ادعای ۶۰ درصد بازچرخانی آب را دارند. ما با این ارقام خیلی فاصله داریم اما اگر بخواهیم دچار قطعی آب نشویم باید بازچرخانی این کار را انجام دهیم.» محسن هاشمی‌رفسنجانی، رئیس شورای شهر تهران، با اشاره به اینکه استان تهران از 5 منبع مخزنی آب یعنی سدهای طالقان، کرج، لتیان، لار و ماملو استفاده می‌کند، گفت: «اولین حرکتی که در حوزه آب باید انجام داد این است که مصرف را کاهش دهیم. نکته اصلی کاهش مصرف آب در حوزه خدمات شهری در بحث آبیاری فضای سبز است.»
رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری نیز استفاده از پساب تصفیه شده برای آبیاری فضای سبز را اقدامی مناسب در دوره مدیریت شهری فعلی دانست. زهرا صدراعظم‌نوری تأکید کرد: «این تفاهمنامه یکی از اقدام‌های خوب مدیریت شهر تهران است و اگر خوب مدیریت شود، برای شهر تهران خیر و برکات زیادی به همراه دارد و می‌توان گفت این تفاهمنامه برای شهرداری و شرکت آبفا تفاهمنامه‌ای برد- برد است.»
آبیاری کل فضای سبز تهران با پساب تا 5سال آینده
در تفاهمنامه شهرداری تهران و شرکت آب و فاضلاب مقرر شده در 4سال شبکه فاضلاب به طول 44کیلومتر ایجاد شود و شهرداری 25سال اجازه بهره‌برداری از آن‌را دارد. این میزان پساب تولیدی می‌تواند مشکل آبیاری فضاهای سبز شهر را رفع کند. در زیر به وضعیت آب مورد نیاز برای فضای سبز و سیستم یکپارچه فاضلاب تهران نگاهی گذرا انداخته‌ایم.
آب جیره‌بندی نمی‌شود
پیش از شیوع بیماری کرونا در پایتخت روزانه 400هزار مترمکعب آب شرب در تهران مصرف می‌شد، اما بعد از بحران کرونا روزانه بیشتر از 3میلیون مترمکعب در شهر مصرف می‌شود. با افزایش مصرف آب در شهر تهران نگرانی‌ها هم افزایش پیدا کرده است. البته مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران با در نظر گرفتن شرایط افزایش مصرف آب در این مراسم گفت: «شاید در برخی مناطق و به جهت مصرف آب، افت فشار داشتیم اما خوشبختانه قطعی آب حتی یک ساعت هم نداشتیم.» با این حال، محمدرضا بختیاری تأکید کرد احداث تصفیه‌خانه یک ضرورت بود که اتفاق افتاد. او ادامه داد: «اگر برنامه‌ای برای احداث تصفیه‌خانه نداشتیم و احداث نمی‌شد قطعا امروز نیاز به جیره‌بندی آب داشتیم.» مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب همچنین گفت که یکی از مواد این تفاهمنامه این است که دیگر برای هیچ مشکلی در دادگاه‌ها شکایتی مطرح نشود و در یک کمیته دوجانبه مشکلات مطرح و حل شود. محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران که در این مراسم حضور داشت، درباره تفاهمنامه منعقد شده، گفت: «براساس تفاهمنامه مقرر شده با شرکت آب و فاضلاب در منطقه ۲۲ پس از ۲۵ سال استفاده رایگان، هزینه پساب تصفیه‌شده از شهرداری دریافت شود که بهتر است مادام‌العمر باشد.»
