دوری و دوستی

امین معنوی زاده_روزنامه نگار

تجربه؛ فرصتی که کرونا با سرایتش در مجامع در اختیار بسیاری از کسب و کارهایی که خدماتی نیستند، گذاشته است. مدیران زیادی با کسب تجربه موفق دورکاری و بهره‌وری از آن، سعی کرده‌اند رفته رفته فرهنگ آن را در شرکت خود جاری کنند تا در مواقعی که امکان حضور فیزیکی نیست از تنها گزینه موجود برای بالانس و هماهنگی بین بخش‌های مختلف استفاده کنند و متوقف نشوند. گرچه طبق اعلام سازمان بین‌المللی کار، دورکاری موجب استقلال بیشتر کارمندان در انتخاب ساعات کاری، افزایش بهره‌وری نیروی انسانی، ایجاد توازن و تقویت ارتباط میان زندگی شخصی و شغلی افراد، کاهش هزینه‌های رفت‌وآمد کارمندان، افزایش تمرکز در منزل و کاهش هزینه‌های کارفرما می‌شود، اما آنچه مسلم است در کنار این مزایا، معایب و چالش‌های فراوانی هم وجود دارد که مدیران بسیاری از شرکت‌ها، سازمان‌ها و واحدهای صنفی و صنعتی با آن دست و پنجه نرم کرده‌اند.

ضعف آموزش در حوزه فضای مجازی
یکی از چالش‌هایی که برخی مدیران شرکت‌ها به‌ویژه دولتی‌ها در مسئله دورکاری به آن اذعان دارند، نداشتن تجربه و تخصص نیروی کار به شکل آنلاین است و ضعف آموزشی در این بخش زیاد است. البته این ایراد به سازمان‌ها و ادارات سال‌های سال وارد است؛ چرا که با شتاب مورد انتظار به سمت الکترونیکی‌شدن حرکت نکرده‌اند تا تجربه بیشتری در ارائه خدمات به شکل مجازی پیدا کنند و بیشترشان همچنان درگیر بوروکراسی‌های اداری و کاغذبازی هستند. طبیعی است در چنین شرایطی کارمندان هم که در طول سال‌های خدمت با سیستم کاغذی خو گرفته‌اند بستری برای ارتقای مهارت‌های مجازی پیدا نمی‌کنند. به همین علت شرایط اضطراری و اجبار به خانه ماندن موجب می‌شود تا کار با فضای مجازی برایشان با سختی و کندی همراه با اشتباه‌های فراوان باشد و بهره‌وری سازمان را پایین بیاورند. بنابراین افزایش بهره‌وری و بازدهی در دوران دورکاری نیاز به حرکت به سمت الکترونیکی شدن دارد تا کارمندان تحت آموزش‌های مجازی و آنلاین قرار بگیرند و بتوانند با کمترین خطا سرعت خدمات دهی را بالا ببرند.

تمایل به برگزاری جلسات آنلاین
نیره پیروزبخت، رئیس سازمان استاندارد در گفت‌وگو با همشهری در مورد چالش‌های دورکاری در سازمان استاندارد می‌گوید: «دورکاری براساس وظایف سازمان دولتی نتایج متفاوتی دارد. در بخش‌هایی که خدمات بین‌المللی انجام می‌شود دورکاری هیچ خللی وارد نکرد و چه بسا کیفیت خدمات‌دهی به علت کاسته شدن از بار روانی ناشی از حضور در محل کار و فشارهای اجتماعی حاکم در بحران کرونا، بهتر شد. اما بازدهی کار در بخش بازرسی از واحدهای تولیدی و خدماتی و بازار که نیاز به حضور فیزیکی کارمندان داشت، با کاهش مواجه شد. به خاطر حضور دوسومی نیروها و اعمال محدودیت رفت‌وآمدی فعالیت این بخش تا حد زیادی کاهش پیدا کرده بود. اما اکنون این فعالیت‌ها مجدد از سر گرفته شده. در بخش تنظیم استانداردهای ملی هم از لحاظ دورکاری با مشکل خاصی مواجه نبودیم و به روال سابق انجام شد و اسناد و مدارک از طریق کارشناسان سازمان در داخل سازمان یا با سازمان‌های دیگر از طریق ای‌میل و سامانه‌های موجود رد و بدل می‌شد. تنها موردی که کمی در ابتدای دورکاری چالش ایجاد کرد بحث کمیته‌های ملی تنظیم استاندارد بود که نیاز داشت تا حتما جلسات به طور حضوری برگزار شود اما اخیرا با برگزاری جلسات به صورت ویدئوکنفرانس این مشکل را نیز برطرف کرده‌ایم».
وی به عنوان مدیر یک سازمان دولتی در مورد تجربه دورکاری می‌گوید: «قبلا تمام جلسات استانی ما به صورت فیزیکی برگزار می‌شد و مسئولان موظف بودند از راه دور هر طور شده خود را به جلسه برسانند که عملا هزینه بر و زمان‌گیر بود اما برگزاری جلسات آنلاین که اخیرا انجام می‌شود این سختی‌ها و مشکلات را برطرف کرده و به راحتی می‌توانیم هر چند وقت یک‌بار برای تبادل اطلاعات از این جلسات برگزار کنیم. تصمیم داریم از این شیوه به‌صورت مداوم و در طول سال بهره ببریم».

ضعف کار تیمی
هاله حامدی فر، مدیرعامل شرکت سیناژن، بزرگ‌ترین تولید‌کننده محصــولات بیوتکنولوژی پزشکی در منطقه نیز در مورد شرایط دورکاری این شرکت غیردولتی می‌گوید: «قبل از کرونا چنین تجربه‌ای در شرکت نداشتیم اما به خاطر اینکه تجمع کاری را در فضای شرکت کم کنیم سعی کردیم تا افراد را دو شیفته و برخی را دور کار کنیم. اما در این مدت میزان بازدهی ما افزایش پیدا نکرده و شاید در بهترین حالت بتوانیم بگوییم تغییری نکرده. البته در برخی قسمت‌ها کاهش پیدا کرده چون تولید دارو یک کار تیمی است بنابراین وقتی اعضای تیم کنار هم باشند سرعت عمل، انتقال اطلاعات و هم‌افزایی بهتر انجام می‌شود اما دورکاری موجب ضعف کار تیمی ما شده است. در کار ما مدیریت، تعامل و همکاری مجازی در سیستم کار از راه دور کمی دشوار است». وی در مورد مزایای دورکاری برای شرکت می‌گوید: «تنها مزیت این کار برای ما حفظ سلامت کارمندانمان بوده که همچنان هم ادامه دارد. اما به محض عادی شدن شرایط تمایلی به ادامه این کار نداریم».

یک قدم جلوتر به علت تجربه بیشتر
زمانی که از دورکاری صحبت می‌کنیم، ماهیت شغل و ویژگی‌های شاغل باید مورد توجه قرار گیرد. برای بررسی امکان دورکاری ابتدا باید بررسی کرد که آیا خود شغل به لحاظ ماهیتی امکان دورکاری را دارد؟ شرکت‌هایی که از ابزارهای فناوری اطلاعات استفاده می‌کنند، می‌توانند به دورکاری اقدام کنند. به همین دلیل این کار برای استارتاپ‌ها که از این ابزار استفاده می‌کنند و قبلا تجربه‌اش را داشته‌اند، راحت‌تر است. برخی از شرکت‌های آی‌تی در گفت‌وگو با همشهری اذعان داشتند که در این مدت با افزایش بازدهی مواجه شده‌اند و مدیران این شرکت‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که باید از مدت‌ها قبل به فکر دور کاری می‌افتادند تا از ایجاد هزینه‌های سربار و مهیا کردن فضای کار بکاهند. جواد مطوری، مدیر استودیوی جلوه‌های ویژه الزهرا می‌گوید: «اساسا فیلمسازی‌ یک کار تیمی است، گرچه اعضا می‌توانند بدون حضور در استودیو هم کار خود را انجام دهند اما ترجیحم به بودن تیم در کنار هم است؛ چرا که موجب انتقال ایده، خلاقیت و همدلی می‌شود و کارها بهتر پیش می‌رود. اما از آنجا که دورکاری بخشی از تجارب کاری ماست و مدیریت خوبی در این مورد داریم در شرایط کرونا بازدهی‌مان کاهش نیافته و من از طریق کانال‌های ارتباطی آنلاین به صورت تصویری یا ارسال پیامک و صدا با همکارانم در ارتباط هستم. و این موضوع از مزایای دورکاری در حرفه ماست که خللی در روند کارمان پیش نیاورده. در این مدت هم تلاش کرده‌ام همدلی بین اعضا را تا حد امکان حفظ کنم». 

تجربه دورکاری در شرایط امروزی
 دورکاری عملا بدون زیرساخت آی‌تی امکان‌پذیر نیست و ساده‌ترین شکلش استفاده از شبکه‌های اجتماعی است. زمانی که سیستم‌های سازمانی قابل استفاده نباشد، از شبکه‌های اجتماعی به عنوان زیرساخت استفاده می‌کنند. شرکت‌هایی در زمینه دورکاری موفق‌تر عمل کرده‌اند که از مدت‌ها قبل از کرونا و در شرایط عادی امکان دورکاری را برای کارکنانشان فراهم کرده و تجربه‌اش را داشته‌اند. از آنجا که خیلی از شرکت‌ها هم شروع به دورکاری کرده‌اند، اگر این تجربیات به‌صورت دارایی آنها مورد استفاده قرار گیرد، می‌تواند در آینده سودمند باشد.
بعد از پایان بحران کرونا هم، سازمان‌های دورکار زیادی خواهیم داشت. با مشروط نکردن فعالیت و مشارکت به یک مکان خاص و یک زمان دقیق، ما توزیع فرصت را دموکراتیک می‌کنیم و دنیایی از امکانات جدید را روی خود باز می‌کنیم. بدون شک دستیابی به موفقیت در این حوزه با تغییر نگرش ذهنی و فرهنگی مدیران و کارکنان و آمادگی زیرساخت‌های لازم، تحقق خواهد یافت.

کاهش هزینه‌های سربار: 
برخی از شرکت‌های آی تی اذعان داشتند که در این مدت با افزایش بازدهی مواجه شدند و مدیران این شرکت ها به این نتیجه رسیدند که باید از مدت‌ها قبل  به فکر دورکاری می‌افتادند تا از ایجاد هزینه‌های سربار و مهیا کردن فضای کار بکاهند