بازی آدم‌برفی‌های خوشحال زیرآفتاب توچال

مجید جباری _ خبر‌نگار

ارتفاعات شمالی تهران قرار است همچنان پناه مردمی باشد که ناپاکی هوا و حالا هم مهمان ناخوانده قرن، نفس‌هایشان را تنگ کرده است. ثبت ملی میراث طبیعی ارتفاعات شمالی تهران، هفته گذشته به تصویب شورای شهر رسید. حالا شهرداری پایتخت 6‌ماه وقت دارد برنامه‌های حفاظت از میراث طبیعی توچال را به اجرا درآورد تا این بار تهران دِین خود را برای میراث زنده شهر ادا کند؛ دِینی که زنده‌ترین پناهگاه شمالی پایتخت، بر گردن این شهر دارد. کوه‌های سر به فلک کشیده شمالی، سالیان سال است بی‌منت، تهران را در آغوش گرفته؛ دامنه‌های بکر این ارتفاعات، هنوز هم آخرین امید مردمی است که از کار و روزمرگی به دامن طبیعتش پناه می‌برند؛ درست مثل دیروز که یک هفته مانده به تابستان، ارتفاعات توچال میزبان جشنواره آدم‌برفی‌ها بود؛ جشنواره‌ای سرد در روزهای گرم تهران؛ جایی سرشار از نشاط که فاصله‌گذاری اجتماعی به‌راحتی در آنجا رعایت می‌شود.
جشنواره آدم‌برفی‌ها دیروز صبح در ایستگاه هفتم تله‌کابین توچال برگزار شد. برف‌بازی، ساختن آدم‌برفی در شکل‌ها و اندازه‌های مختلف و سرسره‌بازی روی برف‌هایی که دیگر چیزی به آب شدنشان نمانده، ازجمله جلوه‌های جشنواره‌ای بود که با اختتامیه پیست اسکی توچال در  فصل 99-98 همزمان شده بود. در این میان کمی جای خوشحالی دارد که تا اواخر خرداد می‌توانیم سفیدی برف را بر پیشانی شهر ببینیم. مدیرعامل شرکت تله‌کابین توچال روز گذشته در همین ارتباط گفت: «طی ماه‌های اخیر کرونا باعث شده تا زندگی شهروندان تحت‌تأثیر این ویروس قرار گیرد؛ به همین‌خاطر برای تقویت روحیه شهروندان، در واپسین روزهایی که قله توچال پوشیده از برف است، نخستین جشنواره آدم‌برفی‌های خوشحال را با رعایت پروتکل‌های بهداشتی برگزار کردیم.» 
مسعود پناهی شادی و نشاط شهروندان و حضور خانواده‌ها را مهم‌ترین هدف این جشنواره عنوان کرد و افزود: «با توجه به نیاز مردم به تفریح و نشاط و استفاده از اماکن تفریحی، مجموعه توچال تصمیم گرفت به‌عنوان نخستین برنامه تفریحی در مجموعه‌های برفی، جشنواره آدم‌برفی‌های خوشحال را برگزار کند. استقبال خانواده‌ها سبب شده تا تصمیم بگیریم این جشنواره را در سال‌های آینده نیز برگزار کنیم.»
براساس این گزارش، داوران جشنواره در پایان برنامه، پس از بررسی آدم‌برفی‌ها به لحاظ کیفیت و جذابیت، نفرات برتر را معرفی کردند و به این ترتیب به نفرات اول تا سوم جوایزی اهدا شد.

صفر تا صد ثبت ملی توچال
اعضای شورای اسلامی شهر تهران، هفته گذشته در جریان دویست‌و هجدهمین جلسه شورا، طرح الزام شهرداری تهران به پیگیری ثبت ملی میراث طبیعی ارتفاعات توچال را تصویب کردند.
مهرماه 98درست یک روز مانده به روز تهران، احمد مسجدجامعی و سیدآرش حسینی‌میلانی 2 عضو شورای شهر در برنامه تهرانگردی، حفاظت از میراث طبیعی و ارزشمند توچال را از بلندای 4هزار متری این ارتفاعات وعده دادند. وعده‌ای که بعد از 9ماه، در نهایت هفته گذشته به تصویب اکثریت قاطع اعضای شورای شهر رسید و شهرداری تهران را به پیگیری ثبت ملی میراث طبیعی ارتفاعات توچال ملزم کرد. آنطور که سیدآرش حسینی‌میلانی، رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر تهران می‌گوید، ایده اولیه ثبت ملی توچال، برای نخستین‌بار از سوی گروه دیده‌بان کوهستان به‌عنوان یکی از سازمان‌های مردم‌نهاد مطرح شد و پس از آن، پیشنهادش به شورای شهر رسید. به گفته او، این پیشنهاد پس از اعلام وصول در شورا به کمیسیون‌های تخصصی رفت و بررسی‌ها و مطالعات کارشناسی روی آن انجام شد و در نهایت در قالب طرح یک فوریتی به صحن علنی شورای شهر آمد که با 17رأی تصویب شد. حالا شهرداری تهران 6‌ماه وقت دارد تا لایحه‌ای را در این زمینه تنظیم کند و برای تأیید به شورای شهر بیاورد.
رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران تکلیف شهرداری برای پیگیری ثبت ملی میراث طبیعی توچال را موجب شتاب گرفتن فرآیند ثبت ملی این میراث ارزشمند عنوان کرد و گفت: «البته بررسی‌های اولیه از سوی اداره کل میراث فرهنگی تهران نیز در حال انجام است. توان شهرداری هم که به آن اضافه شود، فرآیند ثبت میراث طبیعی توچال، شتاب بیشتری می‌گیرد.» 

چرا ثبت ملی؟
احمد مسجدجامعی، عضو شورای شهر تهران که مهرماه 98برای نخستین‌بار خبر پیشنهاد ثبت ملی توچال را اعلام کرده بود،  همان زمان در جریان تهرانگردی‌اش با حضور در محوطه فرهنگی توچال درباره دلیل این پیشنهاد، گفت: «متأسفانه فراموشی، گریبان میراث طبیعی تهران را گرفته و توچال در معرض آسیب قرار دارد. ساخت‌وسازهای انجام شده در این منطقه، دید آن را کور کرده و متأسفانه تابلوهای شهری نیز در مبادی ورودی این کوه به‌شدت افزایش یافته است؛ به‌گونه‌ای که در وهله اول به جای اینکه کوه را ببینیم، تابلوهای تبلیغاتی چشم‌مان را می‌گیرد.» این عضو شورای شهر تهران ادامه داد: «با ثبت میراث طبیعی توچال چارچوبی برای این کوه در نظر گرفته شده و از تصرفات و تغییرات در آن کاسته می‌شود؛ ضمن اینکه نگرانی کوهنوردان و علاقه‌مندان محیط‌زیست از آسیب‌های ناشی از نگاه‌های صرفا اقتصادی مسئولان به توچال با تهیه سند میراث طبیعی توچال برطرف خواهد شد.»

تکلیف شهرداری
طبق مصوبه الزام‌آور شورای شهر، شهرداری تهران موظف است به‌منظور حفاظت و ثبت ملی میراث طبیعی محدوده ارتفاعات توچال با استفاده از ظرفیت‌های قانونی و همچنین با همکاری سایر سازمان‌ها و نهادهای ذیربط نسبت به انجام مطالعه، مستندسازی، تهیه مدارک فنی و جغرافیایی لازم برای محدوده پیشنهادی و ثبت ملی و حفاظت از میراث طبیعی توچال اقدام و ظرف مدت حداکثر 6‌ماه نتایج را به شورای شهر ارائه کند. به‌منظور حفاظت و بهره‌وری پایدار از میراث طبیعی تهران، شهرداری تهران همچنین مکلف است برنامه‌ریزی، شناسایی و پیگیری ثبت همه ذخایر طبیعی و ارتفاعات بکر اطراف تهران را با همکاری سایر سازمان‌ها و دستگاه‌های مربوطه طی برنامه 5ساله سوم توسعه شهر تهران در دستور کار قرار دهد و اقدامات قانونی لازم در این زمینه را انجام دهد و گزارشش را هر 6‌ماه یک‌بار به شورای شهر ارائه کند.


 جامعه مدنی، مبتکر ثبت ملی توچال

سیدآرش حسینی‌میلانی؛ رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران:
ثبت ملی توچال یکی از معدود طرح‌هایی است که ابتکار عمل آن با جامعه مدنی بوده است. انجمن کوهنوردان ایران به‌خصوص گروه دیده‌بان کوهستان، با هدایت سایر متخصصان ایده اولیه ثبت ملی را به کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران ارائه دادند و کمیته محیط‌زیست هم حمایت‌های خود را از فرآیند ثبت ملی آغاز کرد. علاوه بر آن، با کمک آقای مسجدجامعی طرح الزام‌آوری را برای شهرداری تهران به تصویب شورای شهر تهران رساندیم که از این طریق، همراهی شهرداری تهران را برای ثبت ملی داشته باشیم. درواقع گام نخست ثبت میراث طبیعی توچال را تشکل‌های مردم‌نهاد شروع کردند و گام دوم از سوی شورای شهر تهران برداشته شد، اما در ادامه راه، شهرداری تهران مستند‌سازی‌ لازم را در قالب مطالعات مشترک همکاری با اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان تهران، درخصوص مستثنیات و پرونده‌های مالکیت و میراثی در حال انجام دارد. در این گام باید حریم و حدود مشخص شود. اما بحث مهمی که در این زمینه وجود دارد، انطباق فرآیند ثبت با الزامات اسناد بالادستی مثل سند راهبردی حریم پایتخت و همینطور مطالعاتی است که شهرداری در رابطه با الزامات ساختاری حریم در دست اجرا دارد. در این مرحله، ثبت توچال با اسناد بالادستی از هر نظر انطباق داده خواهد شد که به لحاظ ضوابط و مقررات همخوانی محکمی داشته باشد. شهرداری تهران همچنین باید سایر ارتفاعاتی که دارای ارزش‌های قابل توجه میراثی و طبیعی (مثل کوه‌های بی‌بی شهربانو و سایر ارتفاعات) است را مورد مطالعه و ارزیابی قرار دهد.