قرار گرفتن برنج خارجی درگروه دوم کالایی و تغییر ارز مرجع واردات این کالا از ارز 4هزار و 200تومانی دولتی به ارز نیمایی زمینه کمبود و افزاش بیش از دوبرابری قیمت عمده‌فروشی و خرده‌فروشی انواع برنج خارجی در بازار مصرف را فراهم کرده است. با مسیح کشاورز، دبیر انجمن وارد‌کنندگان برنج گفت‌وگو کرده‌ایم.
علت اصلی کمبود و افزایش قیمت اخیر برنج خارجی چیست؟
با وجود پیگیری وارد‌کنندگان حدود 500هزار تن برنج از بهمن‌ماه سال گذشته در بنادر کشور رسوب کرده و منتظر تخصیص ارز 4200 تومانی برای ترخیص بود اما متأسفانه بانک مرکزی تا اردیبهشت‌ماه امسال ارز مورد‌نیاز ترخیص این برنج‌ها را تخصیص نداد و در نهایت پس از مباحث مطرح بین بانک مرکزی و وزارت صمت، برنج از گروه یک کالایی به گروه دوم منتقل شده و تا‌کنون به کمتر از نصف این برنج‌ها ارز نیمایی تخصیص یافته و برای تامین ارز نیمایی باقیمانده آن، هنوز با مشکل مواجه هستیم. همچنان پیگیر این موضوع هستیم تا باقیمانده این برنج‌ها زودتر با تخصیص ارز نیمایی از گمرکات ترخیص شود.
علت اصلی گرانی برنج خارجی و تأثیر آن بر نرخ برنج ایرانی چیست؟
در تعیین قیمت برنج خارجی 3عامل قیمت‌های این محصول در بازارهای جهانی و سود و تعرفه گمرکی مؤثر است. اکنون عاملی که موجب افزایش 2برابری قیمت برنج خارجی شده است تغییر نرخ ارز مرجع واردات برنج از 4هزار و 200تومانی دولتی به 15تا 16هزار تومانی نیمایی است. امیدواریم با رشد بیش از دوبرابری قیمت برنج خارجی که همواره از آن به‌عنوان عامل کنترلی نرخ برنج ایرانی در بازار یاد می‌شود، قیمت انواع برنج ایرانی نیز افزایش نیافته و اقشار جامعه از مصرف برنج تولید داخل به‌دلیل افزایش قیمت‌ها محروم نشوند. این تهدید وجود دارد که برنج ایرانی به واسطه کمبود و افزایش قیمت برنج خارجی گران شده و سهم آن در سبد مصرفی خانوارها کاهش یابد که دولت باید برای مقابله با این خطر چاره‌اندیشی کند. در مجموع حذف ارز دولتی واردات برنج جزو استراتژی دولت بوده و این محصول را به‌عنوان کالای اساسی ندیده است.
تأثیر افزایش قیمت‌ها بر مصرف برنج خارجی چگونه خواهد بود؟
این افزایش قیمت موجب خواهد شد تا برنج خارجی که عمده سهم مصرف آن متعلق به 5تا 6دهک آسیب‌پذیر جامعه بوده و این افراد به‌دلیل ناتوانی از مصرف برنج ایرانی، نوع وارداتی برنج را سر سفره خانوارهایشان می‌آوردند، با افزایش حداقل دوبرابری قیمت برنج خارجی مواجه شود. اگر این اقشار توان خرید برنج خارجی با نرخ جدید را داشته باشند نیز با توجه به نزدیک شدن نرخ برنج خارجی به برنج ایرانی، به سمت مصرف برنج ایرانی بروند این در حالی است که چنین افرادی اگر می‌توانستند برنج ایرانی کیلویی 16تا 17هزار تومانی را خریداری کنند، قبلا به سمت مصرف این نوع برنج می‌رفتند. این افراد به‌دلیل قدرت خریدشان مجبور به خرید و مصرف برنج 4تا 8هزار تومانی خارجی بودند. اکنون با افزایش بیش از دوبرابری قیمت برنج خارجی، بدیهی است که چنین افرادی قدرت خرید و مصرف آن را نداشته و پیامد آن حذف برنج از سبد مصرف 5تا 6دهک آسیب‌پذیر جامعه خواهد بود.
حذف ارز دولتی چه تأثیری بر میزان واردات برنج دارد؟
با افزایش نرخ و مشکلات تخصیص ارز نیمایی، به‌احتمال زیاد با کاهش واردات برنج مواجه خواهیم شد. فقط از متولیان تنظیم بازار درخواست داریم تا بیش از این هزینه‌های دیگری را علاوه بر نرخ ارز نیمایی مانند هزینه‌های دموراژ، انبارداری و... به واردات و قیمت تمام‌شده برنج خارجی تحمیل نکرده و خیلی صریح ارز نیمایی مورد‌نیاز واردات برنج را تخصیص داده و حتی تا جایی که امکان دارد با استفاده از ابزار تعرفه‌ای قیمت تمام‌شده واردات برنج را کاهش داده و به کاهش قیمت تمام‌شده و فروش برنج خارجی در بازار کمک کند تا مصرف‌کننده نهایی بتواند برنج خارجی را در سبد مصرفی خود نگه‌دارد. متأسفانه اکنون نرخ ارز نیمایی مدام در حال افزایش است و نرخ برنج خارجی در بازار نیز تابع نرخ ارز نیمایی در زمان ترخیص برنج از گمرکات است اما نرخ ارز نیمایی هر روز در حال تغییر است و از 8هزار تومان قبلی، اکنون به حدود 16هزار تومان افزایش یافته و میزان سرمایه در گردش وارد‌کنندگان برنج به یک‌چهارم رسیده است.
نرخ کنونی انواع برنج خارجی در بازار چقدر است؟
با تغییر ارز مرجع واردات برنج به نیمایی و افزایش نرخ این نوع ارز در بازار به حدود 16هزار تومان، اکنون نرخ مصوب هر کیلوگرم برنج باسماتی پاکستانی از 9هزار به 18هزار تومان و برنج هندی دانه‌بلند1121 از 8هزار به 16هزار‌تومان افزایش یافته است گرچه قبلا نیز در مقطعی نرخ برنج پاکستانی در بازار به حدود 16هزار‌تومان رسیده بود که این افزایش قیمت به‌دلیل کاهش شدید عرضه ناشی از دپوی برنج‌های وارداتی در گمرکات کشور بوده است؛ در واقع نبود برنج پاکستانی زمینه گرانی قیمت عمده‌فروشی و خرده‌فروشی این محصول در بازار مصرف را فراهم کرده بود. اکنون نیز کمبود منابع ارزی کشور موجب شده است تا با تغییر ارز مرجع نرخ برنج خارجی در بازار مصرف نیز آزاد شود.
یعنی در کوتاه‌مدت برنج ایرانی گران خواهد شد؟
اکنون به‌دلیل آنکه فصل برداشت برنج فرا‌نرسیده و برنج عرضه شده ایرانی در بازار از محل برنج ذخیره‌شده تولیدی سال گذشته در انبارها با توجه به ضرورت عرضه این برنج‌ها در بازار به‌دلیل خطر فسادپذیری آن تامین می‌شود، افزایش قیمت برنج خارجی تأثیر چندانی در گرانی برنج ایرانی نداشته است اما تا مرداد‌ماه، فرارسیدن فصل برداشت برنج تولید داخل و ممنوعیت واردات برنج خارجی، شاهد افزایش قیمت برنج ایرانی در بازار در صورت عرضه‌نشدن برنج خارجی با قیمت مناسب در بازار خواهیم بود. دولت باید سیاست حمایتی برای مصرف برنج خارجی از طریق کاهش تعرفه یا پرداخت یارانه مصرف برنج خارجی به اقشار کم‌درآمد را درنظر گیرد.
احتمال حذف برنج از سفره 6دهک کم‌درآمد
در همینه زمینه :