صیانت از محیط‌زیست و ضرورت مراقبت همگانی

صدرالدین علیپور _ مدیرعامل سازمان پسماند شهرداری



محیط‌زیست سرمایه‌ای ملی و متعلق به امروز و آینده است؛ امانتی که اکنون در دستان تک‌تک ما قرار دارد و ما باید ضمن بهره درست از آن، این امانت ارزشمند و حیاتی را به نسل‌های آینده واگذار کنیم.
همین اهمیت از یک‌سو و آسیب‌های پی‌درپی و جبران‌ناپذیر به محیط‌زیست از سوی دیگر موجب شده است تا هر سال پنجم ژوئن برابر با 16 خردادماه، در سراسر جهان با عنوان روز جهانی محیط‌زیست نامگذاری و گرامی داشته شود. هدف از این نامگذاری، افزایش آگاهی مردم و دولت‌ها برای حفظ محیط‌زیست و ترغیب مسئولان به اتخاذ تدابیری برای مقابله با تخریب محیط‌زیست و گونه‌های زیستی‌ است.
آنچه بیش از هر چیز دیگر محیط‌زیست را با چالش اساسی و خطر نابودی روبه‌رو ساخته، زیاده‌خواهی‌های بشر است که خود را به اشکال مختلفی مانند نابودی جنگل‌ها، تولید آلاینده‌های گوناگون، آلوده‌سازی‌ منابع آب، خاک و هوا، مصرف روزافزون و چشمگیر انرژی و... نشان داده است.
بشرِ مدرن با تکنولوژی‌های نوظهور، زیاده‌خواهی‌ها و صد البته الگوی مصرف نادرست و مبتنی بر مصرف‌گرایی، آن قدر بر پیکره محیط‌زیست، خدشه وارد کرده و به بدنه آن آسیب زده که امروز محیط‌زیست به ورطه نابودی کشیده شده است؛ اضمحلالی که زندگی همه موجودات ساکن کره زمین و ازجمله ما انسان‌ها را نیز با چالشی جدی روبه‌رو ساخته؛ به‌طوری که در دهه‌های اخیر ضرورت حفظ محیط‌زیست با حفظ حیات انسانی و بقای آن برابر و یکی دانسته شده است.
صیانت و مراقبت همگانی، فرهنگسازی و آموزش، 3محور اصلی برای حفاظت از محیط‌زیست است و تحقق آن نیاز به مشارکت همه ساکنان کره زمین دارد. براساس اصل پنجاهم قانون اساسی در جمهوری اسلامی ایران، حفاظت محیط‌زیست که نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می‌شود. براساس این قانون، در کشور ما نیز حفظ محیط‌زیست وظیفه‌ای همگانی است و همه ما در برابر آن مسئول هستیم.
اما یکی از اساسی‌ترین موضوعاتی که تأثیر بسیاری بر محیط‌زیست دارد و در دهه‌های گذشته آسیب‌های بسیاری به منابع آب و خاک وارد کرده، مسئله تولید نامتعارف پسماند، عدم‌تفکیک مناسب آن، دفن سنتی زباله‌ها و... است که اتفاقا از موضوعاتی محسوب می‌شود که همه جوامع انسانی در تولید، ایجاد و کاهش آن نقش دارند.
در جهان امروز، به‌طور متوسط 5/3 میلیون تن زباله به‌صورت روزانه تولید می‌شود؛ اگرچه تولید پسماند امری اجتناب‌ناپذیر است اما کاهش تولید و تفکیک درست آن که نقشی مؤثر در حفظ محیط‌زیست دارد، مسئولیت اجتماعی تک‌تک ما محسوب می‌شود.
در کشورهای توسعه‌یافته، براساس آمار، حدود 80درصد پسماندهای تولید شده، بازیافت می‌شود، اما این آمار در کشور ما بسیار پایین است و اصلاح این رویه نیاز به بهره‌گیری از شیوه‌های نوین و تکنولوژی‌های روزآمد و آموزش و مشارکت شهروندان دارد.
بی‌توجهی به رطوبت‌گیری پسماندهای خانگی، عدم‌کم‌حجم‌سازی‌ زباله‌ها، بی‌توجهی به خرید سبز و تفکیک و تنظیف پسماندها، عدم‌بازیافت پسماندها و رهاسازی پسماند در طبیعت، معابر و خیابان‌ها از موضوعاتی است که سرانه تولید پسماند در کلانشهر تهران را بسیار افزایش داده و هزینه و بار بسیاری برای طبیعت و منابع آب و خاک ایجاد کرده است.
اکنون در ابتدای هفته محیط‌زیست قرار داریم. اگر واقعا علاقه‌مند به مباحث زیست‌محیطی و سلامت و صیانت از طبیعت هستیم، باید هر کدام از ما به‌عنوان شهروند یا متولی مستقیم به مسئولیت‌های اجتماعی‌مان در قبال محیط پیرامونی عمل کنیم.
سازمان مدیریت پسماند، امسال با طرح کاپ(کاهش پسماند) و اتخاذ شیوه‌های نوین در زمینه جمع‌آوری پسماند و تمرکز بر تفکیک از مبدأ تلاش می‌کند، میانگین پسماند روزانه شهر تهران را کاهش و از سوی دیگر میزان تفکیک و بازیافت را تا حد چشمگیری افزایش دهد؛ مسیری که برای رسیدن به هدف نیاز به مشارکت تک‌تک شهروندان دوستدار طبیعت دارد.
طرح‌ها و برنامه‌های جدید سازمان مدیریت پسماند، برای تحقق و نتیجه حداکثری که خروجی آن، کاهش پسماند، کاهش دفن زباله، کاهش تولید شیرابه و... خواهد بود، دست یاری‌اش را به سمت همه شهروندان تهرانی که دوستدار محیط‌زیست هستند، دراز کرده است.
پنجم ژوئن از سوی سازمان ملل متحد به‌عنوان «روز جهانی محیط‌زیست» نامگذاری شده است؛ به این امید که این مناسبت یادآور موضوعات مهمی همچون لزوم افزایش آگاهی مردم و تذکر به مدیران و سیاستمداران برای مقابله با تخریب محیط‌زیست و گونه‌های زیستی‌جانوری باشد.
باوجود چنین روزی در تقویم بین‌المللی و شعارها و وعده‌های بسیار برای ساختن آینده‌ای بهتر برای طبیعت، واقعیت تلخ این است که همچنان شاهد تخریب گسترده محیط‌زیست و نابودی گونه‌های جانوری و گیاهی هستیم؛ اتفاقی که نشان می‌دهد شعارها چندان به عمل نزدیک نشده‌اند.
وضعیت بحرانی محیط‌زیست ایجاب می‌کند تا اکنون با قاطعیت اعلام کنیم زمان عمل به‌معنای واقعی آن فرارسیده است. باید وعده‌های بی‌فایده و شعارهای صرف را نادیده گرفت و برای نجات محیط‌زیست آستین‌ها را بالا زد و از جان و دل مایه گذاشت.
رونمایی از اپلیکیشن جمع‌آوری پسماندهای خشک با ناوگان جدید حمل زباله و طرح صورت وضعیت الکترونیک پیمانکاران و کارگران، اجرای طرح کاپ (کاهش پسماند) در مناطق 21، 22و 6، امضا و مبادله سند همکاری مشترک با UNDP(برنامه پیشرفت و توسعه ملل متحد) در زمینه طرح کاپ، نصب 10دستگاه خوددریافت پسماند خشک، رونمایی از ناوگان گشت نخاله و... بخشی از برنامه‌های ما در سازمان مدیریت پسماند به مناسبت هفته محیط‌زیست است. امید که با مشارکت شهروندان شاهد تحقق حداکثری این طرح‌ها و اقدامات مؤثر در این زمینه و در نهایت حفظ محیط‌زیست و بهبود حال و هوای شهرمان باشیم.