در ستایش نقاط مکث شهری

وحید نوروزی  _ دکترای محیط‌زیست و مشاور محیط‌زیست معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران

می‌دانیم که شهر یک موجود زنده است و تمام فضاهای شهری هم جزئی از آن هستند که عملا کارکرد اجتماعی دارند. این فضاها برای ایجاد تعاملات اجتماعی و مراودات بین شهروندان بسیار مفید بوده و حضور شهروندان در فضاهای عمومی شهری موجب نشاط اجتماعی بیشتر شهر و سرزنده‌ترشدن آن می‌شود. در این میان؛ معابر شهری اعم از پیاده‌روها و خیابان‌ها الزاما نباید به ابزاری جهت تکمیل سفرهای شهروندان تبدیل شوند بلکه می‌توانند خود تبدیل به مقصد سفر گردند. در دوران پساکرونا؛ فرصت مناسبی فراهم شده تا دیدگاه مدیریت شهری به سمت استفاده از فضاهای عمومی شهر سوق داده شود تا هم فاصله اجتماعی مناسب بین شهروندان حفظ شود و هم شور و‌نشاط خاصی به شهر داده شود. استفاده از فضاهای عمومی شهر را نباید با پیاده رو فروشی اشتباه گرفت چرا که تفکر درآمدزایی از اجاره پیاده‌روها به کاسبین، اساس اجتماعی طرح را زیر سؤال می‌برد. تجربیات جهانی نشان می‌دهد فضاهای عمومی که مردم در آن مشغول غذا خوردن، ورزش، خرده‌فروشی‌ و ‌‌تفریح هستند برای شهروندان بسیار جذاب است. اخیرا شهرداری تهران لایحه بهره‌برداری از پیاده‌روها را به شورای اسلامی شهر تهران تقدیم‌ نموده که می‌تواند یک شروع خوب برای استفاده از معابر عمومی باشد لیکن آنچه موجب نگرانی است پرداختن زیاد به بعد اقتصادی و درآمدی آن است. توصیه می‌شود برای شروع این کار بزرگ، به‌جای پیاده‌رو فروشی به صاحبان اصناف، فضاهای کوچک و مناسب در کنار پیاده‌روهای واجد شرایط دقیقا جای پارک چند خودرو طراحی و اجرا شود تا این فضاها به نفع عابرپیاده و پیاده‌محوری به پیاده‌رو اضافه شوند و صدها نقطه در شهر که اتفاقا می‌تواند توسط بخش خصوصی ساخته شده و به بهره‌برداری برسد تقدیم شهروندان شود؛ هم ایجاد درآمد پایدار می‌کند و هم زمینه شور و نشاط اجتماعی و تعامل بیشتر شهروندان را فراهم می‌کند و به اقتصاد بخشی از جامعه نیز کمک می‌کند. این قبیل فضاها که از آن به‌عنوان «‌پارکلت» یاد می‌شود بیرون‌زدگی از پیاده‌رو هستند که به ما کمک می‌کنند به جای خدشه‌دار‌کردن حقوق عابرین، نقاط مکث و تعاملات اجتماعی را به شهر اضافه می‌کنیم.

منتقدین خواهند گفت تهران، معماری درست شهری ندارد و امکان اجرای این طرح نیست اما تا کی می‌توانیم تمام‌قد همه معابر را در اختیار خودروهای سواری قرار دهیم و در سودای درآمدزایی از پیاده‌روهای شهر باشیم؟ نکته بعدی؛ استفاده از برخی معابر و کوچه‌های شهر است که با عناوینی از قبیل کوچه‌های دوستی می‌توان عابرین را به این نقاط کشاند، برای صدها نفر شغل ایجاد کرد و باز هم به هدف شهر پیاده‌محور نزدیک‌تر شد. امیدوارم شهرداری تهران با نگاه جامع‌تر و با تعامل دوسویه نسبت به بازنگری طرح بهره‌برداری از پیاده‌روها و اخذ نظرات شهروندان به‌عنوان ذینفعان اصلی چنین طرح‌هایی اقدام نماید.