خرید و فروش بی‌رونق در صفحات فروشگاهی اینستاگرام، تحت‌تأثیر شیوع کرونا
ویترین‌های تاریک
فهیمه محمدی_خبرنگار
فروکش نسبی همه‌گیری کرونا بعد از 2ماه و اندی رکود و زندگی در قرنطینه، کرکره‌های تعدادی از مشاغل را بالا برده است، اما پیامدهای اجتماعی کرونا بر زندگی روزمره به‌تدریج آشکار می‌شود؛ یکی از آنها تهدید مشاغل خانگی و کوچک است که از اواخر زمستان پارسال تاکنون بازارشان رونقی نداشته، درحالی‌که معیشت و گذران زندگی تعداد زیادی از افراد به آن وابسته است. بسیاری از این مشاغل خانگی در سال‌های اخیر با رشد شبکه‌های اجتماعی و فروش آنلاین، فرصتی برای خوداشتغالی گروهی از بیکاران فراهم کرده بودند، اما حالا تغییر سبک زندگی مردم تحت‌تأثیر کرونا، این مشاغل غیررسمی را در معرض آسیب‌های جدی قرار داده است.
تا همین چندماه قبل به‌نظر می‌رسید مشاغل نوپا در پلتفرم‌های جدید مانند اینستاگرام که به ویترین بزرگی از محصولات خلاقانه، دست‌ساز و خانگی تبدیل شده، فرصت جذاب و متفاوتی برای اشتغال‌زایی گروه‌های کوچک فراهم کرده‌اند. هزاران نفر خارج از شبکه کار رسمی، از طریق صفحات اینستاگرام که در واقع ویترین مجازی آنها بودند، کسب درآمد می‌کردند. فرصتی که از این طریق برای تامین معاش افراد به‌دست آمده، آنچنان تأثیرگذار بوده که هر زمان بحث فیلترینگ اینستاگرام مطرح شده، مخالفان فیلترینگ با یادآوری به مخاطره افتادن معیشت هزاران نفر، پرونده فیلترینگ را به حاشیه راندهاند. این روزها اما شرایط متفاوت است، ویروس کرونا تأثیری بر سبک زندگی مردم گذاشته و نگرانیهایی را رواج داده که ویترین‌های مجازی فروشگاه‌های اینستاگرامی را هم بی‌نصیب نگذاشته است.
رضا الفت نسب، عضو هیأت مدیره و سخنگوی اتحادیه کسب وکارهای مجازی، پیش‌تر به تسنیم گفته بود: استفاده از خدمات کسب‌و‌کارهای اینترنتی گزینه بسیار خوب و استراتژیکی برای این مواقع است و مردم نیز به جای ترددهای غیرضروری از این سرویس‌ها استفاده می‌کنند که علاوه بر کاهش هزینه‌ها می‌توانند در زمان مخاطراتی مثل جلوگیری از شیوع ویروس کرونا و سایر بیماری‌ها از این خدمات استفاده کنند.
الفت نسب پیش‌بینی کرده بوده که در زمان بحران، تعدادی از کسب و کارهای اینترنتی رونق پیدا می‌کنند. همانطور که در چین این کار کمک شایانی به تجارت کرد و آن را نگه داشت. اما بین این 2تفاوت وجود دارد؛ «اکنون کسب و کارهای آنلاین در ایران در خرده فروشی خیلی اوضاع خوبی ندارند و در نهایت تا 1.5درصد فروش‌های خرده فروشی در ایران به‌صورت آنلاین و تقریبا 99درصد به‌صورت آفلاین انجام می‌شود.»
به گفته او، این اتفاقات در جامعه سبب می‌شود تا حجم بازار کسب و کارهای مجازی افزایش یابد؛ بنابراین مردم باید این روزها حتما از این خدمات استفاده کنند و دولت هم باید زیرساخت‌های لازم ازجمله سرعت بالای اینترنت برای خرید راحت مردم را فراهم کند.
شاید تا پیش از بروز و شیوع ویروس کرونا آنگونه که باید به توسعه شبکه‌ها و زیرساخت‌های ارتباطی توجه نمی‌شد، اما با شیوع این ویروس، عرصه جدیدی برای ورود هوشمندانه‌تر به دنیای ارتباطات گشوده شد.
از نیمه اسفند سال ۹۸ تنها اصناف تامین‌کننده مایحتاج ضروری مردم مجاز به فعالیت شدند و مابقی اصناف به سمت تعطیلی رفتند و این روند همچنان تا به امروز ادامه دارد، اما در دنیای مجازی کسب و کار آنلاین هم دست کمی از بازارهای حقیقی ندارد.
روزگار کرونا زده
فاطمه بهادرزهی، یکی از کارآفرینانی که در شهرستان خاش زندگی می‌کند ، به همشهری گفت: حدود 4 سال می‌شود که صفحه‌ای راه‌اندازی کرده‌ایم و تقریبا 20خانم هستیم؛ همه بد سرپرست یا بی‌سرپرست هستیم. از راه سوزن‌دوزی درآمد داریم. تا وقتی که کرونا شیوع پیدا نکرده بود، فروش خوبی داشتیم اما با ورود این بیماری به کشور، فروش ما به صفر رسیده، اصلا مدتی اینترنت نداشتیم که این موضوع ضربه بزرگی به کسب و کار ما زد؛ بعد هم اداره پست این منطقه به‌دلیل ویروس کرونا ساعات کار خود را کاهش داده بود و چون مراجعه‌کننده زیاد بود پاسخگو نبودند.
حالا بیش از چندماه است که کارشان رونق ندارد؛ «در هفته‌های اخیر هیچ سفارشی نگرفتیم و کم کم داریم سفارش‌های قبلی را آماده ارسال می‌کنیم. حتی کلیپی هم از مراحل ضدعفونی محصولات خود ضبط کرده و به سختی با وضع نت ضعیف در صفحه کارگاه منتشر کرده بودیم، اما تأثیری نداشت.»
فاطمه و همکارانش در شهرستان خاش هستند که به حمایت دولتی نیاز دارند، «ما با کمترین امکانات این کسب و کار را راه‌اندازی کردیم؛ شاید حالا در مراکز شهرها شرایط بهتر شده باشد و مراکز خرید باز شده باشند و صفحه‌ها با دنبال‌کنندگان بیشتر فروش خود را آغاز کرده باشند، اما به حمایت دولتی نیاز داریم. اوایل کارمان تصور نمی‌کردیم حتی یک محصول هم به فروش برسد، اما با استقبال خوبی روبه‌رو شدیم. حتی خیریه معتبری هم بود که محصولات خانگی را به فروش می‌رساند و قسمتی از فروش را صرف هزینه دارو و درمان بچه‌ها می‌کرد، ولی ما نتوانستیم به‌خاطر تنگدستی کسی را به نمایندگی به تهران بفرستیم، چون هزینه رفت‌وآمد و اسکان نداشتیم.»
آنطور که بهادر زهی میگوید زنان حتی به کارهای جایگزین هم فکر کرده‌اند؛« خانم‌ها چون تنها راه امرار معاش‌شان از این راه بود حاضر شدند کارهای خود را با تخفیف به فروش برسانند که فقط بتوانند خواربار منزل‌شان را تهیه کنند، اما فقط چندتا از کارهایمان فروش رفت. قبل از ورود کرونا به واسطه شخصی می‌خواستیم در نمایشگاهی که در تهران برگزار می‌شد شرکت کنیم که تمامی نمایشگاه‌ها کنسل شده و هم‌اکنون کارهای ما دست یک واسطه و سرنوشت کسب و کارمان نامعلوم است.»
به مشکل خوردیم
صادق بختیاری کار را با همسرش در فردیس کرج از زیر زمین خانه‌شان آغاز کرده. یک تولیدی لباس کوچک، اما این میزان کاهش فروش در این دوره کرونا زده رادر 7 سال اخیر که مشغول به‌کار است بی‌نظیر می‌خواند؛« امسال 70درصد فروش ما نسبت به پارسال کاهش داشته؛ از اوایل اسفند دیگر فقط فروش اینترنتی داشتیم و به مشتریان اجازه پرو نمی‌دادیم. آخرهای اسفند هم تا 17فروردین کلا تعطیل بودیم. حالا که کارم را گسترش داده‌ام باید حقوق پرسنل را که شامل طراح، عکاس، دوزنده و فرستنده مرسولات است را هم بدهم که مجبور شدیم تعدادی از آنها را تعدیل کنیم و مثل قبل خودم و همسرم دست به کار شویم و کارها را خودمان انجام دهیم.»
او میگوید: «به‌دلیل قرنطینه بودن کشور و رعایت فاصله اجتماعی در دوران بروز کرونا، نتوانستیم به کارهایمان برسیم؛ یعنی باید با افراد به‌صورت غیرحضوری ارتباط می‌گرفتیم که امکانش نبود. با این روال در خرید پارچه حتی برای تولید هم به مشکل خورده‌ایم. فقط داریم کارهایی را که درنظر گرفته بودیم برای اسفند فروش برود ارسال می‌کنیم».
وضعیت نت منطقه چندان جالب نیست و بختیاری مجبور شده برای اینکه اینترنت پرسرعت داشته باشد و روند کارها سریع‌تر شود هزینه زیادی برای اینترنت بپردازد.
کمی اوضاع بهتر شد
سیده زینب مرتضوی، یک برند تولید لباس در قم راه‌اندازی کرده و درآمدش در دوران کرونا بد نبوده. او دلیل موفقیتش را این‌گونه توضیح می‌دهد: «عامل اصلی به فروش رسیدن محصولات ما در دوران قرنطینه، فروش مجازی داشتن ما از شروع کسب و کارم بود، تمامی نیروهای من در خانه و به‌صورت دورکاری با مجموعه همکاری دارند به همین دلیل کارگاهی وجود نداشت که بخواهد به‌خاطر شرایط قرنطینه بسته شود حتی در اسفند‌ماه مجبور شدیم چند نفری را به مجموعه اضافه کنیم».
مرتضوی که مجموعه خود را با 4نفر شروع کرده با وجود بیم کرونا و شرایط نگران‌کننده این روزها، به آینده امیدوار است: «اوایل مردم از فروش آنلاین استقبال نمی‌کردند اما حالا وضعیت بهتر شده و بسیاری از مشتری ها عنوان کردند ما برای نخستین بار است که خرید مجازی انجام می‌دهیم، حتی با اینکه امسال دید و بازدیدی وجود نداشت مردم تمایل به خرید داشتند. شاید فروش ما بیشتر نشده باشد، اما کم هم نشده و فقط در اسفند‌ماه به‌خاطر طی کردن روال ضدعفونی کردن بسته‌ها در اداره پست محصولات با تأخیر به‌دست مشتری‌ها می‌رسید که در صفحه خود این نکته را هنگام گرفتن سفارش به مشتری‌ها متذکر می‌شدیم.»
بیکار شدیم
رها خانه‌دار و صاحب 2 فرزند است که کسب و کارش در آستانه پاگرفتن بود که خورد به مقطع کرونا؛
« من یک صفحه در اینستاگرام خریدم برای شروع کارم، که تولیداتی مثل جای هدفن یا کیف‌های کوچک دستی و چاپ روی پارچه بود و خودم در منزل طراحی می‌کردم و پارچه می‌خریدم و به یکی از دوستانم می‌دادم برای چاپ، اما با شیوع کرونا و آغاز قرنطینه خانگی مجبور شدم به‌خاطر همسرم که مشکل پیوند کلیه داشت از خانه بیرون نروم و کمی هم اعتماد مردم به محصولات آنلاین کم شده؛ چون این ویروس ناشناخته است و مردم تصور می‌کنند کرونا از طریق همه‌‌چیز منتقل می‌شود. به‌خاطر همین مسائل مجبور شدم این کسب و کار را تعطیل کنم و حدود یک میلیون و نیم‌میلیون‌تومانی که برای شروع صرف کرده بودم را از دست دادم.»
نیلوفر و خواهرش بعد از شیوع کرونا بیکار شدند و سعی کردند از توانایی‌های خود در دوران قرنطینه نهایت استفاده را ببرند:« ما پس از شیوع کرونا بیکار شدیم و برای امرار معاش و پرداخت اقساط خود از توانایی‌هایمان در خانه استفاده کردیم؛ برای اینکه حتی توان پرداخت هزینه اجاره مغازه را نداشتیم. یک قسمت از خانه را به مزون تبدیل کردیم و همان جا برای محصولات مان تبلیغات کردیم؛ فقط مشکل نبود پارچه بود که آن هم از قبل در خانه بود و فروش خوبی هم داشتیم. در پی تاسیس سایت هستیم که بتوانیم علاوه بر صفحه و کانال و... از طریق سایت هم فروش داشته باشیم.»
زندگی با کرونا ادامه دارد و بیشتر کسانی که به‌دلیل مشکلات اقتصادی به کسب و کارخانگی روی آورده بودند، روزهای سختی را می‌گذرانند. بسیاری از آنها امیدوارند زندگی‌شان زودتر به حالت عادی بازگردد؛ تعدادی از افراد چندین میلیون دنبال‌کننده داشتند و با تست کردن غذا به شهرت رسیده بودند که این روزها با بسته شدن رستوران‌ها کسب و کارشان به‌طور کامل از رونق افتاده و بخشی از فالوورهاشان را از دست داده‌اند؛ هر چند که تعدادی دیگر تست و فروش غذا را به خانه منتقل کرده‌اند و با شیوه‌های مخصوص دوران کرونا درآمد‌زایی می‌کنند. کرونا چیزهای زیادی را تغییر داده، تغییراتی که ممکن است بخشی از آنها پایدار و بخشی زودگذر باشند.
تغییر شیوه کسب درآمد
زندگی با کرونا ادامه دارد و بیشتر کسانی که به‌دلیل مشکلات اقتصادی به کسب وکارخانگی روی آورده بودند، روزهای سختی را می‌گذرانند. بسیاری از آنها امیدوارند زندگی‌شان زودتر به حالت عادی بازگردد؛ تعدادی از افراد چندین میلیون دنبال‌کننده داشتند و با تست کردن غذا به شهرت رسیده بودند که این روزها با بسته شدن رستوران‌ها کسب و کارشان به‌طور کامل از رونق افتاده و بخشی از فالوورهایشان را از دست داده‌اند؛ هر چند که تعدادی دیگر تست و فروش غذا را به خانه منتقل کرده‌اند و با شیوه‌های مخصوص دوران کرونا درآمد‌زایی می‌کنند
در همینه زمینه :
