ادعای غرق شدن افغانستانی‌ها از کجا آب می‌خورد؟

اسماعیل سلطنت‌پور _ خبرنگار

از روز ۱۳ اردیبهشت تاکنون یعنی بعد از گذشت حدود 3 هفته از شایعه‌ای درباره مرگ تعدادی از اتباع افغانستان در شبکه‌های اجتماعی، هنوز ابهامات زیادی در این رابطه وجود دارد. مهم‌ترین ابهام دلیل امتناع مقامات افغان از پاسخ دادن به همتایان ایرانی درباره این ادعاست.
پس از انتشار تصاویر و اخباری درباره جان باختن تعدادی از اتباع افغانستان در رودخانه هریرود و ادعای به آب انداخته شدن آنان توسط مرزبانان ایران، نیروی انتظامی ایران بلافاصله این ماجرا را از بیخ و بن تکذیب کرد.

طبق اطلاعاتی که سخنگوی وزارت خارجه ایران در اختیار رسانه‌ها قرار داده است، پس از انتشار شایعه مرزبان ایران با همتای افغانستانی تماس برقرار کرده، اما وی از پاسخگویی امتناع کرده است. علاوه بر این،مرزبانی ایران 3 یادداشت برای همتای افغانستانی ارسال کرده که این 3 یادداشت نیز بی‌پاسخ مانده و همچنین ایران و افغانستان قراردادی تحت عنوان کمیساران مرزی دارند که در آن سازوکار رسیدگی به مسائل مرزی اندیشیده شده، اما طرف افغانستانی حتی از بررسی موضوع در چارچوب قرارداد موجود نیز خودداری کرده است.
از سوی دیگر پس از چند هفته اصرار و پیگیری از طرف ایران در نهایت، نخستین دیدار میدانی بین مرزبانان ایران و افغانستان در روز پنجشنبه انجام شده که در جریان این دیدار برخی از اتباع افغانستان که خود را بازماندگان حادثه معرفی کرده‌اند نیز حضور داشته‌اند؛ درحالی‌که اظهارات آنان ضد‌ و نقیض بوده و علاوه بر این، طرفین افغانستانی سند و مدرکی ازجمله گزارش پزشکی قانونی نیز ارائه نداده‌اند.
باتوجه به بی‌نتیجه بودن جلسه اخیر بین مرزبانان 2 کشور، پیش‌بینی می‌شود که حل و فصل این ماجرا به جلسات سطح بالاتر ازجمله کمیسیون مشترک ایران و افغانستان سپرده شود؛ هرچند که این جلسه به دلایل مختلف قریب به 5سال است برگزار نشده است.
رودخانه هریرود که محدوده‌ای قریب به 170کیلومتری از مرز 800کیلومتری ایران و افغانستان را تشکیل می‌دهد، رودخانه‌ای فصلی است که در هفته‌های اخیر به‌دلیل بارش‌های بهاری، بسیار متلاطم و خروشان بود. با این حال مرزبانان افغانستانی زمانی تن به بازدید میدانی دادند که عملا شرایط میدانی و فیزیکی منطقه، به‌خصوص ویژگی‌های آب و هوایی تغییر کرده است.
مقامات ایران به صراحت اعلام کرده‌اند که در زمان وقوع حادثه ادعایی، هیچ برخوردی بین مرزبانان ایران و افغانستان صورت نگرفته و از طرفی ادعای اجبار پناهجویان به‌کار در اردوگاه‌های ایران نیز به‌دلیل تعطیلی تمامی اردوگاه‌های مرزی ایران به‌دلیل شیوع کرونا از اساس دروغ و خیال‌پردازی است.
در رابطه با علت انتشار این اخبار در برهه کنونی، اطلاعی در دست نیست؛ اما گمانه‌هایی وجود دارد که احتمالا قاچاقچی‌ای که در قبال گرفتن پول، اتباع افغانستانی را به سمت مرز ایران آورده، به‌دلیل نابلدی یا نا‌آشنایی با ویژگی‌های محیطی و جغرافیایی مرز، به‌خصوص وضعیت متلاطم و پر آب رودخانه هریرود برای فرار از پاسخگویی به خانواده‌های افراد، سناریویی را طراحی کرده است.
براساس آمار‌های موجود، روزانه قریب به 3هزار تبعه افغانستانی که به‌صورت غیرمجاز از مرز ایران عبور می‌کنند، از مرزهای ایران به سمت خاک افغانستان عودت داده می‌شوند؛ درحالی‌که مرزبانان ایران همچون مرزبانان دیگر کشورها حق استفاده از سلاح برای مقابله با متجاوزان مرزی که شامل تروریست‌ها و قاچاقچیان هم می‌شوند را دارند.
مقامات مرزی افغانستان در حالی به بهانه نا امنی و خطر طالبان و داعش پاسگاه‌هایی را که ایران برای دولت افغانستان ساخته است، رها کرده‌اند که در مواردی برخی از 54پاسگاه مرزی ایران به مقر گروه‌های تروریستی بدل شده است و وظیفه مقابله با گروه‌های تروریستی در مرز ایران و افغانستان صرفا به مرزبانان ایران محول شده است. ناگفته پیداست که عودت بیش از 170هزار تبعه افغانستان فقط در 6‌ماه نشان از بی‌توجهی دولت افغانستان به وضعیت مرزهای خود با ایران دارد که گلایه‌های شدید مقامات دیپلماتیک ایران را به همراه داشته که این اعتراضات در 6ماه اخیر در قالب 3یادداشت رسمی به مقامات کشور همسایه تحویل داده شده است.